Σε μία από τις πρώτες επισκέψεις του στη Θράκη αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε ένα ζωηρό επεισόδιο με τον τοπικό εκδότη της εφημερίδας «Πατρίδα Κομοτηνής» Κωνσταντίνο Τσέτλακα.
Από τον Μανώλη Κοττάκη
«δημοκρατία»
Ο αείμνηστος «Τσε», με τον αυθορμητισμό του νεαρού της ηλικίας του, πλησίασε τον πρωθυπουργό στο γεύμα που του παρέθετε ο δήμαρχος της πόλης Ανδρέας Στογιαννίδης στο «Ξενία» και με άγνοια κινδύνου επιχείρησε να του πιάσει… ψιλή κουβέντα.
Αλλά ο Καραμανλής, ως γνωστόν, δεν έδινε γενικώς θάρρητα σε αγνώστους, πόσο μάλλον σε «δικούς» του. (Μια φορά αποπειράθηκε ο Αβέρωφ να του μιλήσει στον ενικό ενώπιον τρίτων και βγήκαν… σύννεφα από τα φρύδια του Εθνάρχου!) Δεν έδωσε λοιπόν ιδιαίτερη σημασία ο Καραμανλής στον νεαρό άνδρα που είχε σταθεί πάνω από το κεφάλι του και πάσχιζε να του ανοίξει συζήτηση προκειμένου να αποσπάσει «αποκλειστική δήλωση».
Εκνευρισμένος ο εκδότης απομακρύνθηκε και, μόλις βρέθηκε δύο μέτρα μακριά από το τραπέζι, ξεστόμισε μια «αθώα» βρισιά στα τουρκικά. Βέβαιος ότι δεν θα τον ακούσει και δεν θα τον καταλάβει κανείς. Αλλά ο Καραμανλής και τον άκουσε και κατάλαβε. Τότε γύρισε προς το μέρος του και με τη βαριά σερραϊκή προφορά του απάντησε επίσης στα… τουρκικά μια αντίστοιχη βρισιά, η οποία ας πούμε ότι στην αγγλική αποδίδεται με την κοφτή φράση «fuck you»!
O εκδότης αιφνιδιάστηκε, αλλά δεν παρεξηγήθηκε. Εντυπωσιάστηκε με τα ανακλαστικά του Καραμανλή, έβαλε τα γέλια, πλησίασε, ζήτησε συγγνώμη και από τότε έγιναν οι καλύτεροι φίλοι. Μέχρι τας δυσμάς του βίου του, όταν η συζήτηση πήγαινε καμιά φορά στη Θράκη, ο Καραμανλής ρωτούσε σκασμένος στα γέλια «τι κάνει ο… Τσε;».
Το περιστατικό αυτό, πέραν του ευτράπελου και του παραπολιτικού, αποκάλυψε στους παροικούντες κάτι μάλλον άγνωστο. Ο μεγαλωμένος στα χώματα της Μακεδονίας κορυφαίος ηγέτης ήξερε να συνεννοείται στα βασικά στην τουρκική. Γεννήθηκε άλλωστε το 1908 σε υπόδουλη περιοχή. Μα το κυριότερο, γνώριζε άριστα τη νοοτροπία των Τούρκων. Πώς να τους χειρίζεται. Και πώς να τους επιβάλλεται.
Πράγματι λοιπόν ο Εθνάρχης δεν είχε κανένα φοβικό σύνδρομο με τις κατά καιρούς εγειρόμενες τουρκικές αξιώσεις και δεν φοβόταν να τις συζητήσει. Μα, το κυριότερο: Γνώριζε άριστα πώς να τις αποκρούσει και να τις εξουδετερώσει. Και βεβαίως να δείξει στη διεθνή κοινότητα ποιος φταίει για την όξυνση.
Ο «παππούς» ήταν μανούλα στο blame game. Κάνω αυτή την απαραίτητη -μακρά- εισαγωγή γιατί το θέμα μου σήμερα είναι ο ελληνοτουρκικός διάλογος. Οι όροι και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα προσέλθουμε σε αυτόν. Βασική αρχή του ιδρυτή αυτής της παράταξης -σε αντίθεση με τον Ανδρέα Παπανδρέου- ήταν ότι δεν φοβόμαστε να συζητήσουμε οιαδήποτε θέματα αφού έχουμε το δίκαιο με το μέρος μας.
Αλλά προσερχόμαστε στον διάλογο έχοντας επίγνωση της Ιστορίας μας για να επικρατήσουμε, όχι για να υποχωρήσουμε. Και μάλιστα σε βασικά ζητήματα της εξωτερικής μας πολιτικής. Το καθεστώς των νήσων του Αιγαίου και η απόπειρα της τουρκικής ηγεσίας να διχοτομήσει την ελληνική επικράτεια μέσω του «αθώου» θέματος της υφαλοκρηπίδας ήταν βαθιά κόκκινη γραμμή για εκείνον από το 1975.
Για να κάνουμε ένα άλμα στο σήμερα και να το συνδέσουμε με το χθες και το αύριο, πρέπει να σας αποκαλύψω κάτι: Ο κύκλος διανοουμένων που έχει περικυκλώσει το Μέγαρο Μαξίμου -ευτυχώς κρατείται μακριά από το υπουργείο Εξωτερικών- αποπειράται εδώ και καιρό να πείσει την πολιτική ηγεσία του τόπου ότι η αγγλική λέξη dispute (διεκδικώ, αμφισβητώ) και τα παράγωγά της (disputed) δεν είναι βλάσφημος. Ότι δεν θα πρέπει να τη φοβόμαστε.
Οτι με θάρρος πρέπει να καθίσουμε στο τραπέζι με τους Τούρκους, να κωδικοποιήσουμε τα θέματα «disputed», τις αμφισβητούμενες, τις διεκδικούμενες, τις διαφιλονικούμενες περιοχές, να τις αποκαλέσουμε έτσι, να τις… συζητήσουμε με τη γείτονα και όπου απαιτείται, χωρίς μαξιμαλισμούς, να… υποχωρήσουμε. Ευτυχώς ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απορρίπτει για την ώρα τις ωραίες αυτές εισηγήσεις, αλλά η φιλελευθέρα ελίτ της εξωτερικής πολιτικής επιμένει και τον πιέζει. Η χρήση αυτής της λέξης -dispute, επαναλαμβάνω- έχει λάβει χαρακτήρα πανδημίας στο λεξιλόγιο των ξένων ΜΜΕ, αλλά και δυτικών διπλωματών, όταν αναφέρονται στις ελληνοτουρκικές διαφορές.
Τη διακρίνετε και στο απαράδεκτο δημοσίευμα του CNN που αμφισβητεί την ελληνικότητα του Καστελορίζου. Νομίζω ότι εν προκειμένω όσοι τα εισηγούνται αυτά και θέλουν να περάσουν στα κείμενα των διαγραφόμενων συμφωνιών την ορολογία «αμφισβητούμενες περιοχές» κάνουν ένα διπλό μεθοδολογικό λάθος.
Δεν γίνεται, την ώρα που οι Τούρκοι επιδίδονται σε ρεσιτάλ μαξιμαλισμού, θέτοντας εκατό θέματα για διάλογο, και την ώρα που εμπράκτως διακηρύσσουν («Oruc Reis») ότι οι θάλασσές μας είναι δικές τους, εμείς να κατέβουμε στο τερέν με τη φράση «αυτά δεν είναι δικά μας αλλά αμφισβητούμενα και υπό συζήτηση, ίσως και στην κρίση της Χάγης». Θα έχουμε αρχίσει «τρώγοντας γκολ από τα αποδυτήρια». Δεν είμαστε εμείς κάποιοι ουδέτεροι τρίτοι για να «ζωγραφίζουμε» τη διαφορά με λεξούλες. Ιδιοκτήτες ήμασταν. Κυρίαρχοι.
Μας πήρε αιώνες για να ανακτήσουμε κάθε περιοχή που θέλουν να βάλουν σήμερα οι Τούρκοι προς διαπραγμάτευση πάνω σε μια κόλλα χαρτί. Αυτό είναι το πρώτο λάθος. Και το δεύτερο λάθος, επακόλουθο του πρώτου: Στον διάλογο πρέπει να πάμε με τις εθνικές μας θέσεις στο μάξιμουμ. Όχι στο μίνιμουμ. Το μάξιμουμ, ναι, σου επιτρέπει να κάνεις κάποια κίνηση που μοιάζει με υποχώρηση, ώστε να έχεις οδό διαφυγής από την κατηγορία του αδιάλλακτου.
Αλλά αν πάμε με τις εθνικές μας θέσεις στο μίνιμουμ, τότε μετά το πρώτο και το δεύτερο βήμα υποχώρησης θα κοιτάξουμε πίσω μας και θα αντικρίσουμε τον εθνικό γκρεμό. Θα συνειδητοποιήσουμε ότι διαπραγματευόμαστε «ελάσσονες» διαφορές, όπως νήσοι, κυριαρχία, εδαφική ακεραιότητα, άμυνα, αποχώρηση στρατιωτικών δυνάμεων κ.λπ. Δεν είναι προς διαπραγμάτευση όλα αυτά!
Προσοχή, λοιπόν, να μην γκριζάρουμε το δίκαιό μας διά του dispute. Για αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει λύση: Μπορούμε να πούμε στους συνομιλητές μας εις άπταιστην τουρκικήν αυτό που είπε ο Καραμανλής στον «Τσε» στην ίδια γλώσσα και αποδίδεται με την κοφτή αγγλική φράση «fuck you». Μην ανησυχείτε. Δεν θα προσβληθούν. Αυτοί προσβάλλονται μόνο αν γίνεται παζάρι με κατεβασμένα χέρια. Χωρίς σκληρή διαπραγμάτευση.