Γάιος Μάριος – pater patriae

Ο Ρωμαίος πολιτικός Γάϊος Μάριος δεν ήταν αριστοκράτης. Καταγόταν από τη μεσαία κοινωνική τάξη των ιππέων. Γεννήθηκε σε χωριό της κεντρικής Ιταλίας κοντά στο Αρπίνο (γενέτειρα και του Κικέρωνα). Προστατευόμενος της αριστοκρατικής οικογένειας των Μετέλλων, ο Μάριος στα 23 του χρόνια, το 134 π.X., διακρίθηκε για την ανδρεία του στον πόλεμο της Νουμαντίας (στην κεντρική Ισπανία) υπό τις διαταγές του Σκιπίωνα του Αιμιλιανού.

Ο Σκιπίων εκτίμησε τις στρατιωτικές αρετές τού νεαρού και τον πήρε υπό την προστασία του. Ετσι ο Μάριος, με την υποστήριξη δύο αριστοκρατικών οικογενειών, έβαλε υποψηφιότητα το 119 π.X. για δήμαρχος (tribunus plebis) και κέρδισε το αξίωμα.
Ως δήμαρχος ο Μάριος πρότεινε έναν νόμο ο οποίος αφορούσε την εκλογική διαδικασία. Πρότεινε δηλαδή να στενέψουν τους διαδρόμους από τους οποίους περνούσαν υποχρεωτικά οι ψηφοφόροι για να ρίξουν την ψήφο τους, ώστε να μην υπάρχει χώρος για να περνούν οι παρατηρητές – σχεδόν πάντοτε αριστοκράτες -, οι οποίοι, εκμεταλλευόμενοι τη θέση τους, επηρέαζαν τους ψηφοφόρους. Ο πρωτότυπος αυτός νόμος, παρά τη σθεναρή αντίδραση των αριστοκρατών, τελικά ψηφίστηκε.
Το κυνήγι της επιτυχίας
H επιτυχία του αυτή, καθώς και ένας άλλος νόμος που αφορούσε την τροφοδοσία του λαού με σιτηρά, δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει στον Μάριο σταθερή πολιτική σταδιοδρομία. Ο Μάριος απέτυχε να εκλεγεί αγορανόμος και το 115 π.X. εξελέγη απλώς πραίτορας δωροδοκώντας πολλούς ψηφοφόρους, αλλά στάθηκε τυχερός και δεν καταδικάστηκε για την πράξη του.
Εναν χρόνο αργότερα ο Μάριος διορίστηκε διοικητής της Δυτικής Ισπανίας όπου, καταδιώκοντας ληστές και εκμεταλλευόμενος ορυχεία, έγινε πάμπλουτος. Τα πλούτη τού έδωσαν το θάρρος να προσπαθήσει να μπει στην αριστοκρατική τάξη και το πέτυχε: παντρεύτηκε γόνο οικογένειας πατρικίων, την Ιουλία, αδελφή του πατέρα τού Ιουλίου Καίσαρα.
Ο γάμος του δεν έκανε τον Μάριο αυτομάτως αποδεκτό στην τάξη των πατρικίων. Ωστόσο ο Μάριος είχε ανοίξει τον δρόμο του προς την κορυφή. Οι στρατιωτικές επιτυχίες του έκαναν τον στρατηγό Κόιντο Καικίλιο Μέτελλο, ο οποίος είχε εκλεγεί ύπατος το 109 π.X., να τον πάρει μαζί του στη Βόρειο Αφρική, στην εκστρατεία εναντίον του Ιουγούρθα. Ο Ιουγούρθας ήταν νόθος γιος του βασιλιά της Νουμιδίας Μασινίση – ο οποίος είχε γίνει σύμμαχος των Ρωμαίων – και ανιψιός του διαδόχου του Μασινίση, Μικίψα.
Οταν ο Μικίψας πέθανε, τον διαδέχθηκαν οι δύο γιοι του και ο Ιουγούρθας, ο οποίος, αφού εξόντωσε τον έναν αδελφό, άρχισε τον πόλεμο με τον δεύτερο προσπαθώντας να κρατήσει μόνος του την εξουσία. Ως εδώ οι Ρωμαίοι δεν έδειξαν και μεγάλο ενδιαφέρον για τα εσωτερικά της Νουμιδίας. Οταν όμως ο Ιουγούρθας, σε μια από τις πολλές πολεμικές επιχειρήσεις του, σκότωσε και κάμποσους Ιταλούς εμπόρους, η ρωμαϊκή Σύγκλητος αποφάσισε να επέμβει.

Εναντίον του ευεργέτη του
H εκστρατεία του Μέτελλου εναντίον του Ιουγούρθα απέτυχε και επιστρέφοντας στη Ρώμη ο Μάριος κατηγόρησε δημοσίως τον ευεργέτη του για ανικανότητα. Παράλληλα ο Μάριος έβαλε υποψηφιότητα για ύπατος και εξελέγη το 107 π.X.
Κατά την πρώτη υπατεία του – εξελέγη συνολικά επτά φορές ύπατος – ο Μάριος εφάρμοσε την περίφημη στρατιωτική του μεταρρύθμιση. Ως τότε στις ρωμαϊκές λεγεώνες κατατάσσονταν υποχρεωτικά άνδρες που ανήκαν μόνο στις τάξεις των συγκλητικών και των ιππέων. Ωστόσο ο αριθμός των στρατιωτών που μπορούσαν να προσφέρουν οι ανώτερες τάξεις δεν επαρκούσε.
Ο Μάριος κατάργησε την υποχρεωτική στράτευση με κριτήριο την κοινωνική τάξη και την κτηματική περιουσία και για πρώτη φορά συγκρότησε στρατό από εθελοντές μισθοφόρους από όλες τις κοινωνικές τάξεις. Οι αξιωματικοί ωστόσο εξακολουθούσαν να προέρχονται από τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, αλλά ο στρατός έπαψε να εξαρτάται αποκλειστικά από τη Σύγκλητο. Υπεύθυνοι για τους στρατιώτες τους ήταν πλέον οι στρατηγοί. Με τον τρόπο αυτό ο Μάριος έβαλε τις βάσεις για να δημιουργηθούν αργότερα οι περίφημες στρατιές του Πομπηίου και του Ιουλίου Καίσαρα.
Με έναν τέτοιο στρατό ο Μάριος ξεκίνησε για νέα εκστρατεία εναντίον του Ιουγούρθα, και μολονότι δεν συνέλαβε αυτός τον Ιουγούρθα αλλά ένας νεαρός πατρίκιος, ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας, τη νίκη στη Νουμιδία την καρπώθηκε ο Μάριος και επανεξελέγη ύπατος το 104 π.X. κάνοντας τον Σύλλα άσπονδο εχθρό του.
Κυρίαρχος της πολιτικής
H στρατιωτική μεταρρύθμιση του Μάριου είχε μεγάλη απήχηση στον λαό: ο Μάριος εξελέγη ύπατος άλλες τέσσερις φορές συνεχώς, γεγονός που δεν είχε ξανασυμβεί στη ρωμαϊκή ιστορία. Οι πατρίκιοι απλώς τον αποδέχονταν ως αναγκαίο κακό, αφού δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά. Μόνο ο Μάριος θα μπορούσε να σώσει τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία από τους Κίμβρους και τους Τεύτονες, τα γερμανικά φύλα που ετοιμάζονταν να εισβάλουν και στην Ιταλία.
Πράγματι, ο Μάριος με ανανεωμένο και καλά εκπαιδευμένο στρατό συνέτριψε τους Τεύτονες το 102 π.X. στη θέση Aquae Sextiae (σημερινή Αιξ-αν-Προβάνς) και τους Κίμβρους το 101 π.X. στις Βερκέλλες της κοιλάδας του ποταμού Πάδου.
Για τις νίκες του αυτές ο Μάριος ονομάστηκε pater patriae (πατήρ της πατρίδος), αν και στη συντριβή των Κίμβρων σπουδαίο ρόλο έπαιξαν δύο στρατηγοί: ο Σύλλας και ο Κόιντος Λουτάτιος Κάτουλος.
Επειτα και από αυτές τις νίκες του ο Μάριος ήταν πλέον η κυρίαρχη προσωπικότητα στη Ρώμη. Το 100 π.X. έγινε για έκτη φορά ύπατος. Ο δημαγωγός Αππουλήιος Σατουρνίνος, ο οποίος είχε εκλεγεί δήμαρχος εκείνον τον χρόνο, και ο πραίτορας Γάιος Σεβίλιος Γλαυκίας συμμάχησαν με τον Μάριο και πρότειναν μερικά ευεργετικά νομοθετήματα για τους στρατιώτες. Οι αριστοκράτες αντέδρασαν και ο Σατουρνίνος ξεσήκωσε τους πληβείους. H στάση υπήρξε αιματηρή.
Τα άγρια γεράματα
Ο Μάριος αναγκάστηκε να διαλέξει ανάμεσα στους πρώην συμμάχους του και στους συγκλητικούς. Διάλεξε τους δεύτερους και δεν εμπόδισε ούτε καν το λιντσάρισμα του Σατουρνίνου και του Γλαυκία. Με τη συμπεριφορά του αυτή ο pater patriae έχασε την εμπιστοσύνη όλων και αναγκάστηκε να φύγει από τη Ρώμη.
Τα τρία επόμενα χρόνια (100-97 π.X.) ο Μάριος τα πέρασε στη Μικρά Ασία. Υστερα γύρισε στη Ρώμη, αλλά η δημοτικότητά του είχε μειωθεί σημαντικά. Κατά τον πόλεμο της Ρώμης με τα ιταλικά φύλα (90-88 π.X.) ο Μάριος είχε αρκετές επιτυχίες, μολονότι η Σύγκλητος δεν του είχε αναθέσει την ηγεσία του στρατού. Επίσης στην εκστρατεία εναντίον του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη ΣΤ’, το 88 π.X., η αρχηγία δόθηκε στον Σύλλα, ο οποίος ήταν και ύπατος. Ο Μάριος αντέδρασε και ο δήμαρχος Σουλπίκιος Ρούφος πρότεινε η αρχηγία του στρατεύματος να δοθεί στον Μάριο. Ο Σύλλας ωστόσο δεν έμεινε αργός: οδήγησε τον στρατό του εναντίον της Ρώμης και ο Μάριος αναγκάστηκε να φύγει και να πάει στην Αφρική.
Μερικούς μήνες αργότερα, και ενώ ο Σύλλας βρισκόταν στη Μικρά Ασία πολεμώντας τον Μιθριδάτη, ξέσπασαν ταραχές στη Ρώμη. Υπατος το 87 π.X. εξελέγη ο Λεύκιος Κορνήλιος Κίννας, αντίπαλος του Σύλλα. Οι οπαδοί του Σύλλα στασίασαν και ο Κίννας αναγκάστηκε να φύγει από τη Ρώμη ζητώντας βοήθεια από τον Μάριο. Ο Μάριος επέστρεψε στην Ιταλία, μάζεψε στρατό και μαζί με τις δυνάμεις τού Κίννα μπήκε στη Ρώμη όπου κατέσφαξε τους φίλους και οπαδούς του Σύλλα. Το 86 π.X. ο Μάριος και ο Κίννας εξελέγησαν ύπατοι. Ηταν η έβδομη υπατεία του Μάριου, ο οποίος όμως δεν πρόλαβε να τη χαρεί. Πέθανε λίγους μήνες αργότερα.
Ο Πλούταρχος σημειώνει εμφατικά την οργή, τη φιλαρχία και την πλεονεξία «στα ωμότατα και αγριότατα γεράματα όπου είχε ξεπέσει» ο Μάριος.
ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΖΕΝΑΚΟΣ
KEIMENA: ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΛΑ
tovima