Δημήτρης Γληνός -Ο πρωτεργάτης της λεγόμενης «γλωσσοεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης»

Ο Δημήτρης Γληνός (Σμύρνη, 22 Αυγούστου 1882 – Αθήνα, 26 Δεκεμβρίου 1943) ήταν Έλληνας εκπαιδευτικός, συγγραφέας και πολιτικός. Υπήρξε από τους πρωτεργάτες της λεγόμενης «γλωσσοεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης».

Γεννήθηκε στη Σμύρνη, από οικογένεια με καταγωγή το Κόρθι της Άνδρου. Το 1899 μετακόμισε στην Αθήνα (έχοντας αποφοιτήσει με «Άριστα» από την Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης) και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Την εποχή εκείνη ήταν ακόμη οπαδός της καθαρεύουσας.
Το 1904 προσχώρησε στο κίνημα του δημοτικισμού και έγινε μέλος του συλλόγου «Έθνος και Γλώσσα». Το 1905 λαμβάνοντας το διδακτορικό δίπλωμά του με άριστα ανέλαβε διευθυντής στην Αναξαγόρειο Σχολή στα Βουρλά της Μικράς Ασίας, και στη συνέχεια στο Ελληνογερμανικό Λύκειο της Σμύρνης. Οι διάφορες όμως δημοτικιστικές δημόσιες ομιλίες του και αρθρογραφίες του προκάλεσαν βίαιες σε βάρος του αντιδράσεις, με συνέπεια να εγκαταλείψει τη Σμύρνη (1908) και να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ιένα και τη Λειψία της Γερμανίας, παρακολουθώντας μαθήματα φιλοσοφίας, παιδαγωγικής και πειραματικής ψυχολογίας.
Παράλληλα την ίδια περίοδο γνωρίστηκε με τον Γεώργιο Σκληρό, από τον οποίο δέχτηκε τις πρώτες επιδράσεις της σοσιαλιστικής θεωρίας και του μαρξισμού. Αλληλογραφώντας και με τον Ίωνα Δραγούμη και άλλους δημοτικιστές μετέχει στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου (1910).
Το 1911 εγκατέλειψε τις σπουδές του λόγω βιοποριστικής ανάγκης και επιστρέφοντας στην Ελλάδα διορίστηκε αρχικά διδάσκαλος στο γυμνάσιο της Πλάκας και στη συνέχεια καθηγητής στο Αρσάκειο Λύκειο Αθηνών, αναλαμβάνοντας και την επιμέλεια της έκδοσης του Δελτίου του Εκπαιδευτικού Ομίλου στο οποίο και αρθρογραφούσε διάφορα εκπαιδευτικά μελετήματα.
To 1912 διορίστηκε διευθυντής του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαιδεύσεως, όπου απ΄ αυτή τη θέση τον επόμενο χρόνο μετά από συσκέψεις με τον τότε υπουργό Παιδείας Ιωάννη Τσιριμώκο (Κυβέρνησης Ε. Βενιζέλου) υπήρξε ο βασικός υπεύθυνος και σχεδιαστής της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1913, που εκφράστηκε με τα λεγόμενα Νομοσχέδια Τσιριμώκου που κατατέθηκαν αλλά τελικά δεν ψηφίστηκαν.
Το 1914 πρωτοστάτησε στην ίδρυση του «Εκπαιδευτικού Συνδέσμου Λειτουργών Μέσης Εκπαιδεύσεως», διευθύνοντας και το περιοδικό Αγωγή του εν λόγω συνδέσμου. Συνεργαζόμενος δε με τους Μανόλη Τριανταφυλλίδη και Αλέξανδρο Δελμούζο συμμετέχει στην Εκπαιδευτική Επιτροπή που συγκρότησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος για την εξέταση του θέματος της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και την υποβολή προτάσεων.
Μετά την παραίτηση του Βενιζέλου το 1915, απολύθηκε από τη θέση του και κατά τα Νοεμβριανά του 1916 συνελήφθη για εξύβριση του βασιλέως και οδηγήθηκε στη φυλακή για ένα μήνα. Τον Ιανουάριο του 1917 με την αποφυλάκισή του μετέβη στη Θεσσαλονίκη όπου και ανέλαβε σύμβουλος στο Υπουργείο Παιδείας της Προσωρινής Κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης (1917) και γενικός γραμματέας του ίδιου Υπουργείου. Τότε ξεκίνησε την εφαρμογή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1917 προωθώντας το διάταγμα για την εισαγωγή της δημοτικής στη στοιχειώδη εκπαίδευση, γενόμενος έτσι ο πρωτεργάτης της λεγόμενης «γλωσσοεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης». Μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920 παραιτήθηκε από τη θέση του και επαναδραστηριοποιήθηκε στον Εκπαιδευτικό Όμιλο.
Η Επαναστατική Κυβέρνηση του 1922 τον επανέφερε στο υπουργείο, αλλά η δικτατορία του Θεόδωρου Παγκάλου που ακολούθησε, τον απέλυσε τον Ιανουάριο του 1926. Από τότε δεν επανήλθε ή δεν δέχθηκε ο ίδιος να επανέλθει σε κυβερνητική θέση. Από το 1926 εκδίδει το περιοδικό Αναγέννηση όπου δημοσιεύεται, μεταξύ άλλων, η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη. Το 1928 παραπέμπεται σε δίκη διότι θεωρείται υπεύθυνος για τα επεισόδια που έγιναν σε διάλεξη του διάσημου Ελληνορουμάνου συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι, στην οποία ήταν διοργανωτής μαζί με τον Καζαντζάκη. Σταδιακά αρχίζει να προσεγγίζει την Αριστερά και τις θέσεις του ΚΚΕ.
Από το 1930 άρχισε να ασχολείται ενεργά με την πολιτική. Το 1934 ταξίδεψε μαζί με τον Κώστα Βάρναλη, που ήταν στενός φίλος του, στη Σοβιετική Ένωση, και όταν επέστρεψε δημοσίευσε τις εντυπώσεις του σε πολλές συνέχειες στην εφημερίδα Νέος Κόσμος.
Το 1935 εξορίστηκε στον Άγιο Ευστράτιο από τη δικτατορία του Γεωργίου Κονδύλη, όπως και αργότερα στη Σαντορίνη από το καθεστώς της «4ης Αυγούστου» του Ιωάννη Μεταξά. Το 1936 είχε εκλεγεί βουλευτής με το Παλλαϊκό Μέτωπο, συνεργαζόμενος με το ΚΚΕ.
Στη διάρκεια της Κατοχής ο Γληνός πρωταγωνίστησε στις διεργασίες για την ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) και συνέταξε το ιδεολογικοπολιτικό μανιφέστο «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Παράλληλα εντάχθηκε στο ΚΚΕ και εξελέγη μέλος του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος. Ο θάνατος τον βρήκε τα Χριστούγεννα του 1943, έπειτα από μια εγχείρηση και ενώ ετοιμαζόταν να μεταβεί στην Ελεύθερη Ελλάδα, προκειμένου να ηγηθεί της κυβέρνησής της.
Μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου από το 1911 και επί σειρά ετών ηγετική φυσιογνωμία του, δημοσίευσε στο «Δελτίο» του Ομίλου και στην «Αναγέννηση» φιλοσοφικές και παιδαγωγικές μελέτες.
Έργα του:
Δημιουργικός ιστορισμός (1920),
Γυναικείος ανθρωπισμός (1921),
Οι χοίροι υΐζουσιν (1921),
Ένας άταφος νεκρός (1925) και άλλα.
Το 1927, στη Διακήρυξη της Διοικητικής Επιτροπής του Εκπαιδευτικού Ομίλου, συνέδεσε την παιδαγωγική κίνησή του με τις σοσιαλιστικές αντιλήψεις. Εξόριστος στον Πύργο της Σαντορίνης από τη δικτατορία Μεταξά (1936 – 1940), έγραψε την Τριλογία του Πολέμου, ενώ πιο πριν, ενώ βρισκόταν εξόριστος στην Ανάφη, είχε γράψει το «Διάγραμμα της διαλεχτικής φιλοσοφίας» (Οκτώβριος 1936), πρόπλασμα μιας μεγαλύτερης μελέτης για τον «Διαλεκτικό υλισμό».
Το 1940 μετέφρασε το Σοφιστή του Πλάτωνα, που εκδόθηκε με δική του εισαγωγή και σχόλια από τον οίκο Ι. & Π. Ζαχαρόπουλου, στη «Βιβλιοθήκη Αρχαίων Ελλήνων Πεζογράφων και Ποιητών», της οποίας διευθυντής ήταν ο ιστορικός Γιάνης Κορδάτος.
Το Διεθνές Γραφείο Εκπαίδευσης (International Bureau of Education) της UNESCO συμπεριέλαβε τον Γληνό μεταξύ των 100 πιο σημαντικών διανoουμένων, πολιτικών, δημοσιολόγων κ.λπ. όλου του κόσμου, που με το στοχασμό και τη δράση τους είχαν σημαντική συμβολή στην υπόθεση της εκπαίδευσης από την εποχή της αυγής του ανθρώπινου πολιτισμού έως τις μέρες μας.
Τιμές στη μνήμη του
Το όνομα «Δημήτρης Γληνός» φέρουν τιμητικά ο Σύλλογος Φοιτητών του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Σύλλογος Φοιτητών του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων της Σχολής Επιστημών της Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο ομώνυμος Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, το 2ο Γυμνάσιο Αγίου Δημητρίου, καθώς και το Εσπερινό Γυμνάσιο-Λύκειο Θήβας.
Το όνομά του φέρουν επίσης οδοί σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, όπως στη Θεσσαλονίκη, στα Κωνσταντινουπολίτικα Πυλαίας, στη Μενεμένη, στη Γλυφάδα, στη Νέα Ιωνία κ.α.
wikipedia