Δεν θα πιστέψετε ποιό παιχνίδι έπαιζαν στα Σατουρνάλια!

Αρχαία εορτή για τον Κρόνο,
που τελούνταν την ίδια ημέρα
που τοποθετήθηκαν τα Χριστούγεννα!
Ούτε το πινγκ-πονγκ εφηύραν οι Άγγλοι!
Του Γιώργου Λεκάκη
Η γέννηση του Κρόνου / Saturn, εορταζόταν το χειμερινό ηλιοστάσιο, και διαρκούσε μια εβδομάδα, δηλαδή την ίδια περίπου ημέρα με την (κατοπινά ανακηρυχθείσα – κατ’ αντιγραφήν και κατά καπέλωμα) εορτή για την Γέννηση του Χριστού, τα Χριστούγεννα… Και όχι τυχαία, αφού ο Χριστός τοποθετήθηκε στην θέση του προστάτη των πτωχών… Μια καθαρά ταξική γιορτή…
Η αρχαία εορτή των Σατουρναλίων ήταν δημόσια αργία. Ήταν αρχαία ελληνική εορτή υπέρ του Κρόνου, που πέρασε στον ρωμαϊκό κόσμο (όπως όλες). Ανταλλάσσονταν δώρα, υπήρχαν υπαίθριες αγορές, επιτρέπονταν τα τυχερά παιγνίδια (ακόμη και για τους δούλους, οι οποίοι έχαιραν ατιμωρησίας)! Οι δούλοι μπορούσαν ακόμη και να χλευάσουν τους κυρίους τους, οι ρόλοι αντιστρέφονταν, και όλοι μαζί παρευρίσκονταν σε ξέφρενα γλέντια, με άφθονη οινοποσία… Την χαρά αυτή, η χριστιανική Εκκλησία την έκαμε συνώνυμη των «οργίων» (με την μεταχριστιανική τους έννοια)…
Έτσι παρήκμασαν τα Σατουρνάλια, και καθιερώθηκαν τα Χριστούγεννα…

Στην Πομπηία, τα Saturnalia εορτάζονταν στα θερμοπωλεία / thermopolia (αρχαία ταχυφαγεία… κοινώς fast food) και στα πανδοχεία / cauponae με φαγητό, κρασί και τυχερά παιγνίδια, με ζάρια, μπάλλες, κλπ. Οι συμμετέχοντες αντάλλασσαν χαιρετισμούς, λέγοντας “Io Saturnalia”, και μικρά δώρα που ονομάζονταν “strenne”, όπως ακριβώς κάνουμε σήμερα στα Χριστούγεννα…
Αλλά ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει μια παράσταση από τοιχογραφία της Πομπηίας, που δείχνει δυο εορταστές των Σατουρναλίων να παίζουν ένα παιγνίδι με μπάλλα, επί τράπεζας, προσπαθώντας ο ένας να σπρώξει την μπάλλα στο πεδίο του άλλου. Μάλιστα ο ένας, που δέχεται την επίθεση κρατάει και ρακέττες… Αυτή η παράσταση είναι ο πρόγονος της επιτραπέζιας αντισφαίρισης, του σημερινώς κοινώς λεγόμενου πινγκ-πονγκ… που διάφορες “εγκυκλοπαίδειες” λένε πως ξεκίνησε από την… Αγγλία τον 19ο αιώνα!!!

Στο παρακάτω θραύσμα επιστολής που έστειλε ο Severus στον Candidus στην Vindolanda – αμφότεροι σκλάβοι / δούλοι – δίνει συστάσεις για την προμήθεια τροφίμων, για την εορτή των Σατουρναλίων…
Βέβαια, το μόνο στοιχείο-τρόφιμο που τεκμηριώνεται στο επιζών κείμενο είναι τα ραπανάκια…
Αλλά επιβεβαιώνει πόσο ιδιαίτερα σημαντική ήταν για τους τότε σκλάβους / δούλους – και γενικά τους πτωχούς και τις κατώτερες τάξεις της Ρώμης – η εορτή αυτή. Με πόσο επιμέλεια και οργάνωση την εόρταζαν.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ: Γ. Λεκάκη “Τάματα και αναθήματα”.
http://www.arxeion-politismou.gr/2018/12/Satournalia-epistoli-gia-rapanakia.html?spref=tw&m=1