Πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την έγκαιρη διάγνωση για οφθαλμικές αλλά και νευροεκφυλιστικές ασθένειες με ασφάλεια και ακρίβεια; Οι Ευρωπαίοι ερευνητές μελετούν τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα της οπτικής τεχνολογίας για να απαντήσουν αυτό το ερώτημα.
Στην Αυστρία, το τμήμα οφθαλμολογίας στο μεγαλύτερο νοσοκομείο της Βιέννης εξυπηρετεί καθημερινά δεκάδες ασθενείς. Μια ασθένεια που εμφανίζεται αρκετά συχνά τον τελευταίο καιρό είναι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, που σχετίζεται κυρίως με άτομα μεγάλης ηλικίας.
Η 79χρονη Μπάρμπελ Λάνγκερ ήταν ψυχοθεραπεύτρια στο παρελθόν. Το καλοκαίρι που μας πέρασε, διεγνώσθη ότι πάσχει από εκφύλιση. Έχει χάσει την κεντρική της όραση:
«Πρόσεξα ότι όταν διάβαζα κοντά, ένα βιβλίο ή μια εφημερίδα, δεν έβλεπα καλά. Έπαιρνα έναν μεγεθυντικό φακό για να τα καταφέρω. Όταν η κατάσταση χειροτέρευε, διάβαζα μόνο με τον μεγεθυντικό φακό».
Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας μπορεί να επηρεάσει τη ζωή 196 εκατομμυρίων ατόμων σε όλο τον κόσμο, μέχρι το 2020. Είναι μια από τις βασικές αιτίες που οδηγούν στην τύφλωση. Πολύ συχνά, στα πρώιμα στάδιά της, δεν έχει εμφανή συμπτώματα.
«Είναι πολύ δύσκολο να κάνουμε διάγνωση αυτής της ασθένειας σε πρώιμα στάδια, γιατί συμβαίνει σε ένα πολύ μικρό μέρος του αμφιβληστροειδή. Η κηλίδα είναι μόλις ένα χιλιοστό. Οποιαδήποτε όμως μικρή αλλαγή, μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ζημιά. Γι’ αυτό είναι τρομερά σημαντικό να ανιχνεύσουμε αυτές τις αλλαγές το γρηγορότερο δυνατόν, όσο η όραση του ασθενή είναι ακόμη καλή» εξηγεί η Ούρσουλα Σμιντ-Έρφουρτ, επικεφαλής του τμήματος οφθαλμολογίας στο Γενικό Νοσοκομείο της Βιέννης.
Τώρα, επιστήμονες από το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρότζεκτ Moon αναπτύσσουν μια καινούργια τεχνική που στοχεύει να προσφέρει καλύτερα διαγνωστικά αποτελέσματα. Αυτή θα οδηγήσει και στην εύρεση νέων θεραπευτικών μεθόδων.
Η νέα αυτή τεχνική βασίζεται σε πολύ σύνθετες οπτικές τεχνολογίες. Οι επιστήμονες θα μπορούν χάρις σ’ αυτήν να δουν κυριολεκτικά τι συμβαίνει μέσα στο μάτι του ασθενή σε μοριακό επίπεδο.
«Η συγκεκριμένη τεχνολογική μέθοδος αποσκοπεί να μας δώσει παρόμοιες μη επεμβατικές εικόνες, όπως αυτές που ήδη έχουμε, αλλά με πολύ καλύτερη ανάλυση. Μπορούμε λοιπόν να κατανοήσουμε πώς γίνεται η αγγείωση μέσα στον αμφιβληστροειδή» αναφέρει ο Ματίας Σάλας, ηλεκτρολόγος μηχανικός στην Ιατρική Σχολή της Βιέννης.
Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται είναι η φασματοσκοπία Ράμαν, ο φθορισμός και η οπτική τομογραφία συνοχής. Τα μάτια είναι πολύ ευαίσθητα όργανα και το κύριο μέλημα των επιστημόνων είναι η ασφάλεια των ασθενών όταν εφαρμόζονται αυτές οι νέες μέθοδοι.
«Μία από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε με αυτή τη μέθοδο είναι η ευαισθησία του ματιού στο φως. Το μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι δεν χρειάζεται να αγγίξουμε το μάτι. Χρησιμοποιώ το φως και σκανάρω το μάτι με το φως. Μπορώ να μετρήσω το φως που επιστρέφει από το μάτι. Αυτό το φως περιέχει όλες τις πληροφορίες που έχω ανάγκη για να κάνω τη διάγνωση» εξηγεί ο Ράινερ Λάιτγκεμπ, συντονιστής του ερευνητικού πρότζεκτ Moon, από την Ιατρική Σχολή της Βιέννης.
Τα μάτια είναι ένα ανοικτό παράθυρο στον εγκέφαλο. Έτσι αυτή η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πρώιμη ανίχνευση και άλλων ασθενειών:
«Ο αμφιβληστροειδής του ανθρώπου αλλάζει ελάχιστα στο πέρασμα των ετών. Εάν υπάρξουν αλλαγές, είναι αποτέλεσμα ασθενειών. Αυτές είναι αλλαγές στα κεντρικά αγγεία. Για παράδειγμα η υπέρταση ή ο διαβήτης μπορούν να ειδωθούν στον αμφιβληστροειδή. Οι νευρολογικές ασθένειες μπορούν να αναγνωριστούν στο στρώμα των νεύρων στον αμφιβληστροειδή. Έτσι μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη σκλήρυνση κατά πλάκας και το Αλτσχάιμερ. Όλες τις αλλαγές που επηρεάζουν το κεντρικό νευρικό σύστημα μπορούμε να τις δούμε στον αμφιβληστροειδή χιτώνα» τονίζει η Ούρσουλα Σμιντ-Έρφουρτ, επικεφαλής του τμήματος οφθαλμολογίας στο Γενικό Νοσοκομείο της Βιέννης.
Όταν η μέθοδος είναι έτοιμη, οι επιστήμονες θα περάσουν στη φάση των κλινικών δοκιμών, στις οποίες θα πάρουν μέρος 100 άτομα, τόσο υγιείς εθελοντές, όσο και ασθενείς με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας ή Αλτσχάιμερ.
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=E-0VTx0dKIw&w=711&h=400]