«Η θυσία και η ιερή μνήμη του Κυριάκου Μάτση δείχνουν σήμερα σ’ όλον τον Ελληνισμό και, πρωτίστως, στις Ηγεσίες του τον δρόμο του δικού τους χρέους απέναντι στην μαρτυρική Κύπρο», δήλωσε ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, μιλώντας στο ετήσιο εθνικό μνημόσυνο του ήρωα του Κυπριακού Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα 1955-59, Κυριάκου Μάτση, στο οποίο παρέστη και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης.
Στην ομιλία του ο κ. Παυλόπουλος είπε ότι βρίσκεται στο μνημόσυνο, υπό την ιδιότητά του ως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, αλλά και υπ’ αυτήν του απλού Έλληνα. «Του Έλληνα, που κλίνει μ’ ευγνωμοσύνη το γόνυ του στην ιερή μνήμη του Κυριάκου Μάτση, αλλά και όλων όσων αγωνίσθηκαν και έδωσαν ακόμη και την ζωή τους, υπερασπιζόμενοι τις οικουμενικές αξίες του ελληνισμού, που είναι πρωτίστως η αγάπη για την ελευθερία», σημείωσε και επεσήμανε: «Και έχουμε πλήρη εθνική επίγνωση ότι η ελευθερία συνιστά για εμάς, τους Έλληνες, βιωματική αξία, δηλαδή condition sine qua non της ύπαρξής μας».
Ο κ. Παυλόπουλος είπε ότι ο αγώνας του 1955-59 τον συγκινεί βαθύτατα και του προκαλεί αισθήματα υπερηφάνειας και δέους εμπρός στο μεγαλείο της ψυχής τόσο του Κυριάκου Μάτση, όσο και όλων των άλλων συναγωνιστών του.
Ο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας υπέδειξε ότι οι Έλληνες, οφείλουν να μην λησμονούν ότι η Θυσία του Κυριάκου Μάτση δεν έχει βρει ακόμη την ιστορική δικαίωσή της. Όσο συνεχίζεται, σημείωσε, η τραγωδία της Κύπρου, όσο πάνω στο έδαφος της Κύπρου υπάρχουν, κατά παράβαση κάθε έννοιας Διεθνούς Δικαίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου, στρατεύματα κατοχής, «είμαστε υπόλογοι απέναντι στο αίμα που έχυσε ο Κυριάκος Μάτσης και όλοι οι Ήρωες του Κυπριακού Απελευθερωτικού Αγώνα». Με την έννοια ότι -όπως επεσήμανε – «έχουμε χρέος, τόσον εμείς όσο και η ως σήμερα απαραδέκτως απαθής Διεθνής Κοινότητα, ν’ αποδώσουμε στην Κυπριακή Δημοκρατία την ακεραιότητά της και την πλήρη κυριαρχία της». Σύμφωνα με τον κ. Παυλόπουλο υπό τα δεδομένα αυτά, η σημερινή συγκυρία «καλεί να υπερασπισθούμε την Κυπριακή Δημοκρατία, και μάλιστα όχι μόνο για λογαριασμό της, αλλά και, επιπλέον, διότι μέσω αυτής υπερασπιζόμαστε, αυτοθρόως, την Διεθνή και την Ευρωπαϊκή νομιμότητα».
Κύπρος και Ελλάδα, Ελλάδα και Κύπρος, δήλωσε ο Πρ. Παυλόπουλος, έχουν εμπράκτως αποδείξει την ειλικρινή επιθυμία, και δη το ταχύτερο δυνατό, αφού η όλη εκκρεμότητα παρατείνει την τραγωδία και το μαρτύριο της Κύπρου και του Κυπριακού Λαού, για τη δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού προβλήματος.
Πλην όμως, παρατήρησε, επειδή η Κυπριακή Δημοκρατία είναι πλήρες μέλος τόσο της Διεθνούς Κοινότητας όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και του σκληρού πυρήνα της, της Ευρωζώνης, «η λύση αυτή πρέπει να σέβεται, στο ακέραιο και στο σύνολό τους, από την μια πλευρά το Διεθνές Δίκαιο και από την άλλη το Ευρωπαϊκό Δίκαιο και το εξ αυτού απορρέον κεκτημένο». Σχετικά με αυτό σημείωσε ότι κατά τις διατάξεις του άρθρου 3 παρ. 5 της ΣυνθΕΕ, μέρος του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου είναι και αυτό τούτο το Διεθνές Δίκαιο, επομένως και οι αρχές του Καταστατικού Χάρτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Η ανάγκη επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος με πλήρη σεβασμό του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου επιβάλλεται, τόνισε ο Προκόπης Παυλόπουλος και εκ του γεγονότος ότι οιαδήποτε διαφορετική εκδοχή αφενός θα έθετε εν αμφιβόλω την ομαλή πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας εντός της Διεθνούς Κοινότητας, κυρίως δε εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης, και, αφετέρου, θα οδηγούσε στη διαμόρφωση ενός εξαιρετικά αρνητικού προηγούμενου και για τη Διεθνή Κοινότητα, πολύ δε περισσότερο για την Ευρωπαϊκή Ένωση και για την πληρότητα της κυριαρχίας των κρατών-μελών της κατά το Ευρωπαϊκό Δίκαιο.
Η διαπίστωση αυτή, υπογράμμισε, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα της κυριαρχίας των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ρυθμίζονται ευθέως ιδίως από τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 2 εδ. 2 και 3 της ΣυνθΕΕ, οδηγεί ευθέως στο συμπέρασμα πως η λύση του Κυπριακού προβλήματος θα πρέπει να διασφαλίζει στην Κυπριακή Δημοκρατία τουλάχιστον τα εξής χαρακτηριστικά:
1.Οργάνωση με χαρακτηριστικά «ομοσπονδιακού κράτους και μόνο, αφού κάθε μορφής συνομοσπονδία είναι αδιανόητη ως προς τις θεσμικές προδιαγραφές, στις οποίες πρέπει να υπακούει κάθε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειμένου να διασφαλίζει αποτελεσματικώς την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου».
2.Μια και ενιαία διεθνή νομική προσωπικότητα, συνακόλουθα δε, μια και ενιαία ιθαγένεια των πολιτών της Κυπριακής Δημοκρατίας.
3.Δυνατότητα πλήρους άσκησης, εκ μέρους των οργάνων της Κυπριακής Δημοκρατίας, της εσωτερικής και εξωτερικής της κυριαρχίας.
Όπως είπε, το αναγκαίο κατά το Διεθνές και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, τούτο χαρακτηριστικό, «αποκλείει την παραμονή στο Κυπριακό έδαφος στρατευμάτων κατοχής καθώς και εγγυήσεις τρίτων». Καθοριστικής σημασίας προηγούμενο προς αυτή την κατεύθυνση, είπε, είναι εκείνο της τελικής ενοποίησης της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας.
Επίσης, ο κ. Παυλόπουλος υπενθύμισε ότι προϋπόθεση της σύναψης της Συνθήκης του Μάαστριχτ το 1992, όπως προκύπτει από το προοίμιό της, ήταν η ανάκτηση της πλήρους κυριαρχίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, κατ’ εφαρμογή της Συνθήκης της 12ης Σεπτεμβρίου 1990. Σύμφωνα δε με τις διατάξεις του άρθρου 4 της εν λόγω Συνθήκης, προϋπόθεση για την τελική ενοποίηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας ήταν η ολοκληρωτική αποχώρηση από το γερμανικό έδαφος των κατοχικών ρωσικών στρατευμάτων ως το τέλος του 1994.
Ο πρόεδρος Παυλόπουλος εξέφρασε την χαρά του, διότι, όπως είπε, σήμερα, τιμώντας τη μνήμη του Κυριάκου Μάτση, Κύπρος και Ελλάδα, Ελλάδα και Κύπρος, «στηρίζουν χωρίς περιστροφές αυτή την Εθνική -που συνιστά επίσης Διεθνή αλλά και Ευρωπαϊκή- γραμμή επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος καθώς και τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, τον φίλο κ. Νίκο Αναστασιάδη, ο οποίος έχει θαρραλέα αναλάβει το βάρος να την φέρει σε αίσιο πέρας».
Στην αρχή της ομιλίας του ο πρόεδρος Παυλόπουλος έκανε εκτενή αναφορά στην ζωή και την θυσία του Κυριάκου Μάτση, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων τα εξής:
– Όταν συνελήφθη, στις 9 Ιανουαρίου 1956, και ενώ υποβαλλόταν σε φρικτά βασανιστήρια, τον επισκέφθηκε ο ίδιος ο Κυβερνήτης Χάρντιγκ και του προσέφερε το υπερβολικά μεγάλο για την εποχή ποσό των 500.000 λιρών, αν αποκάλυπτε πού κρυβόταν ο Διγενής (Σ.Σ. αρχηγός του αγώνα του 1955-59) Του υποσχέθηκε, μάλιστα, ότι, σε περίπτωση που συνεργαζόταν, θα εξασφάλιζε την φυγάδευσή του, για λόγους προστασίας του. Οργισμένος ο Μάτσης, κτύπησε την γροθιά του στο τραπέζι και του απάντησε: «Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα, αλλά περί αρετής». O Κυβερνήτης Χάρντιγκ αποχώρησε αμέσως. Εκτιμώντας το ήθος του Κυριάκου Μάτση, έδωσε εντολή να σταματήσουν τα βασανιστήρια που του έκαμναν.
– Όταν δραπέτευσε, επικηρύχθηκε με το ποσό των πέντε χιλιάδων λιρών.
– Στις 19 Νοεμβρίου 1958, βρέθηκε περικυκλωμένος στο κρησφύγετό του. Δεν είχε άλλη εκλογή παρά να πεθάνει. Ο ίδιος δεν είχε αφήσει στην ψυχή του κανένα ηθικό περιθώριο για οποιαδήποτε διαφορετική απόφαση. Ήταν έτοιμος για τον θάνατο. Τον είχε προβλέψει στα γράμματά του, τον είχε αναλύσει στους φιλοσοφικούς στοχασμούς του, τον είχε, με σιγουριά, καταγράψει στο ημερολόγιο του, τον είχε τραγουδήσει. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Σιδηρά Διαθήκη» του Πολύβιου Δημητρακοπούλου, ο Κυριάκος Μάτσης συμβούλευε τ’ ακόλουθα εν προκειμένω:«Έκλεξε όσον ημπορής τον τρόπο του θανάτου σου, ένας ωραίος θάνατος είναι συνήθως η ευγενεστέρα πράξις της ζωής».
– Λίγο πριν τον ηρωϊκό του θάνατο στο κρησφύγετό του, ο λοχίας του Τμήματος Ανιχνεύσεως Εγκλημάτων, ΣαλίμΓιαβούζ, άκουσε όλο τον διάλογο μεταξύ του Κυριάκου Μάτση και του μεταφραστή, και κατέθεσε αργότερα: Άκουσα τον μεταφραστή να λέει στα ελληνικά: «Μάτση, Μάτση, πιάστηκες στο κρησφύγετο. Δεν υπάρχει πιθανότητα να δραπετεύσεις. Παραδώσου».Στην συνέχεια, άκουσα μια βαρειά φωνή, που φαινόταν ότι ερχόταν κάτω από το δάπεδο, ν’ απαντά στα ελληνικά: «Δεν παραδίδομαι». Ο μεταφραστής κατόπιν ρώτησε: «Πόσοι είστε εκεί κάτω;».Και η φωνή απάντησε: «Τρεις». Ο μεταφραστής ακολούθως ρώτησε: «Πόσα όπλα έχετε μαζί σας;». Και η φωνή απάντησε: «Δυο». Ο μεταφραστής ξαναρώτησε: «Έχετε βόμβες;». Και η φωνή απάντησε εκ νέου: «Έχουμε βόμβες».Ο μεταφραστής, τότε, τους πρότεινε: «Ελάτε ένας, ένας, άοπλοι και παραδοθείτε». Η φωνή απάντησε: «Δύο πρόσωπα έρχονται άοπλα – μην τους πυροβολήσετε». Ο μεταφραστής ρώτησε: «Εσύ τι θα κάμεις;».Η φωνή απάντησε: «Θα δω τι θα κάνω με τον εαυτό μου. Εάν δεν θέλετε να πολεμήσετε, είναι καλύτερα να φύγετε από το δωμάτιο». Τον καλούν ξανά να παραδοθεί: «Όχι. Δεν παραδίδομαι. Αν θα βγω, θα βγω πυροβολώντας». Και έτσι, το γενναίο τέκνο αυτής της υπερήφανης γης -για την οποία ο Γιώργος Σεφέρης έγραψε, ασφαλώς όχι τυχαία, το «Κύπρον ου μ’ εθέσπισεν (οικείν Απόλλων)»- έπεσε μαχόμενος υπέρ του υπερτάτου, πανανθρώπινου αγαθού της Ελευθερίας.