Ο Νικίας (περίπου 469-413 π.X.) ήταν αρχαίος Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός κατά την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ο Νικίας ήταν μέλος της Αθηναϊκής αριστοκρατίας καθώς είχε κληρονομήσει μία τεράστια περιουσία από τον πατέρα του, Νικήρατο.
Μετά τον θάνατο του Περικλή το 429 π.Χ., έγινε ο κύριος ανταγωνιστής του Κλέωνα και των δημοκρατών στην προσπάθεια για την πολιτική ηγεσία του αθηναϊκού κράτους. Ο κύριος στόχος του ήταν να επιτύχει μια ειρήνη με την Σπάρτη με παράλληλα ευνοϊκούς όρους για την Αθήνα.
Εκλέχτηκε για να υπηρετήσει ως στρατηγός την Αθήνα κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πόλεμου. Οδήγησε διάφορες αποστολές που επέτυχαν λίγα. Εντούτοις, ήταν κατά ένα μεγάλο μέρος αρμόδιος για τις επιτυχείς διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην ειρήνη του Νικία (ή Νικίειος ειρήνη) στα μέσα του 421 π.Χ. η οποία όμως κράτησε 6 χρόνια.
Μετά από την ειρήνη,το 415 π.Χ. αντιτάχθηκε στα φιλόδοξα σχέδια του Αλκιβιάδη για την προώθηση των ενδιαφερόντων της Αθήνας. Παρά το γεγονός αυτό,ο Νικίας διορίστηκε για να συμμετέχει στην αθηναϊκή εισβολή στη Σικελία. Η αθηναϊκή πολιορκία στις Συρακούσες ήταν σχεδόν επιτυχής μέχρι την άφιξη του Σπαρτιάτη στρατηγού Γυλίππου, που γύρισε την κατάσταση γύρω έτσι ώστε οι Αθηναίοι ήταν οι ίδιοι κάτω από την πολιορκία. Ο Νικίας οδήγησε τις δυνάμεις του σε μια απελπισμένη προσπάθεια να δραπετεύσει από το έδαφος. Εντούτοις,και αυτός και ο αθηναϊκός στρατός του συντρίφθηκαν και νικήθηκαν. Στη συνέχεια,ο Νικίας εκτελέσθηκε.
Το όνομα του Νικία απουσίαζε από τη στήλη με τα ονόματα των στρατηγών που είχαν πολεμήσει στη Σικελία. Αυτή ήταν η μεταθανάτια τιμωρία που του επέβαλαν οι Αθηναίοι για τις ευθύνες του στο οικτρό τέλος μιας επιχείρησης την οποία ο Νικίας έκανε ό,τι μπορούσε για να αποτρέψει.
Η πρώιμη ζωή
Ο Νικίας κληρονόμησε από τον πατέρα του, Νικήρατο, μια ιδιαίτερη περιουσία, η οποία επενδύθηκε κυρίως στα αργυρωρυχεία του Λαυρίου. Λέγεται ότι ο Νικίας είχε περισσότερους από 1000 σκλάβους που εργάζονταν στα ορυχεία, τους οποίους επιστάτευε ο Θράκας Σωσίας. Ο Πλούταρχος δηλώνει ότι ο Νικίας ήταν επίσης υπερβολικά γενναιόδωρος με τον πλούτο του, χρησιμοποιώντας τα χρήματά του για τις φιλανθρωπικές δραστηριότητες στην Αθήνα και χρηματοδοτώντας πολλές θρησκευτικές εκδηλώσεις.
Η πολιτική άνοδος του Νικία
Η άνοδος του Νικία εμφανίστηκε ενώ ο Περικλής ήταν στην κορυφή της αθηναϊκής κυβέρνησης. Μετά από το θάνατο του Περικλή το 429 π.Χ.,ο Νικίας έγινε ένας σημαντικός Αθηναίος πολιτικός με το αριστοκρατικό συντηρητικό κόμμα να τον κοιτάζει ως ηγέτη τους. Υπό αυτήν τη μορφή,ο Νικίας έγινε ο ανταγωνιστής του δημοκρατικού κόμματος του Κλέωνα.
O Νικίας δεν θα μπορούσε να κερδίσει την εύνοια του αθηναϊκού λαού μέσω της ευγλωττίας ή της γοητείας,όπως ο Πλούταρχος αναφέρει ότι είχε λίγο από το καθένα. Αντ’ αυτού, ο Νικίας κέρδισε δημοτικότητα μέσω της χρήσης του πλούτου του. Χρηματοδότησε τους χορούς για τα αθηναϊκά δράματα, οργάνωσε τα αθλητικά γεγονότα και αποκατέστησε ή δημιούργησε αγάλματα και ναούς.
Ο Πλούταρχος αναφέρεται συγκεκριμένα σε ένα παράδειγμα της γενναιοδωρίας του Νικία – η χρηματοδότησή του στη γιορτή της Δήλου. Ο Νικίας χρηματοδότησε την οικοδόμηση μιας γέφυρας από βάρκες μεταξύ της Δήλου και στα νησιά Ρήνεια. Τα καράβια διακοσμήθηκαν με γιρλάντες, με επιχρύσωση, και πλούσιους τάπητες, που πλουσιοπάροχα ντυμένος ο ελληνικός χορός διέσχιζε. Ο Νικίας παρείχε έπειτα 10.000 δραχμές στους Δήλιους έτσι ώστε να συνέχιζαν αυτό το γεγονός και στο μέλλον. Τέτοιες οδηγίες χαράχτηκαν επάνω σε έναν στυλοβάτη.
Οι στρατιωτικές δραστηριότητες
Ο Νικίας ήταν Στρατηγός και το 427 π.Χ. και το 425 π.Χ.. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων,ο Νικίας ήταν πολύ προσεκτικός στρατηγός. Απέφυγε να συμμετέχει σε οποιαδήποτε σημαντική στρατιωτική επιχείρηση κατά τη διάρκεια της διορίας του ως διοικητής. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο αυτό ήταν προς όφελός του, δεδομένου ότι ο Νικίας ήταν σε θέση να αποφύγει το χειρότερο των κακοτυχιών της Αθήνας, και στρατιωτικών και πολιτικών.
Ο Πλούταρχος δηλώνει ότι “ο Νικίας μείωσε όλες οι δύσκολες και μεγάλες επιχειρήσεις, εάν πήρε μια εντολή, ήταν για να κάνει αυτό που ήταν ασφαλές.” O Πλούταρχος επίσης σημείωσε ότι στο πεδίο της μάχης,ο Νικίας αναγνωρίστηκε ως δίκαιος πολεμιστής, που πάλευε τόσο θαρραλέα όσο οποιοσδήποτε άλλος στρατιώτης.”
H Νικίειος Eιρήνη
Αφού πολέμησαν για μια δεκαετία, στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, και η Αθήνα και η Σπάρτη είχαν εξαντληθεί. Ο Αθηναίος στρατηγός, Λάχης, με την υποστήριξη του Νικία, έθεσε επιτυχώς στην αθηναϊκή συνέλευση στα μέσα του 423 π.Χ. το αίτημα για ανακωχή με την Σπάρτη, για να ελέγξει την πρόοδο αποτελεσματικότερου στρατηγού της Σπάρτης, τον Βρασίδα. Εντούτοις, η “ανακωχή του Λάχη” άσκησε λίγη επίδραση στον Βρασίδα, ο οποίος την ακύρωσε μέσα σε ένα έτος, με την κατάληψη της Σκιώνης και τη Μένδης, με σκοπό η Αθήνα να απελευθερώσει τους Σπαρτιάτες αιχμαλώτους της Σφακτηρίας. Η Αθήνα έστειλε ενισχύσεις κάτω από τις διαταγές του Νικία ο οποίος κατέλαβε εκ νέου τη Μένδη.
Ο Κλέων στην πράξη κατάργησε την ανακωχή μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης, αφ’ ότου αποφάσισε να επέμβει στην πόλη Αμφίπολη στη Μακεδονία. Εντούτοις, μέσω της επιδέξιας ηγεσίας του Βρασίδα, οι Σπαρτιάτες κατατρόπωσαν τους Αθηναίους στη μάχη της Αμφίπολης. Και ο Βρασίδας και ο Κλέωνας σκοτώθηκαν στη μάχη, και με αυτόν τον τρόπο απομακρύνθηκαν τα βασικά μέλη των φιλοπόλεμων φατριών, και στις δύο πλευρές.
Μετά από τους δύο στρατηγούς που αντέτασσαν την ειρήνη, τον Αθηναίο Κλέωνα και το Σπαρτιάτη Βρασίδα, που σκοτώθηκαν στη μάχη,ο Νικίας αποφάσισε να επιδιώξει την ειρήνη μεταξύ όλων των αντιμαχόμενων κρατών. Ο Νικίας, και ο Πλειστοάναξ, βασιλιάς της Σπάρτης, συμφώνησαν (Μάρτιος 421 π.Χ.) την ειρήνη του Νικία μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης, η οποία έφερε προσωρινό τέλος στον Πελοποννησιακό Πόλεμο.
Η ουσία της ειρήνης του Νικία ήταν μια επιστροφή στην προπολεμική κατάσταση: τα εν καιρώ πολέμου κέρδη επρόκειτο να επιστραφούν. Ειδικότερα, η Αμφίπολη θα επιστρεφόταν στην Αθήνα και οι Αθηναίοι θα απελευθέρωναν τους Σπαρτιάτες που είχαν αιχμαλωτιστεί στη Σφακτηρία. Οι ναοί σ’ όλη την Ελλάδα θα ήταν ανοικτοί στους προσκυνητές από όλες τις πόλεις, και το μαντείο των Δελφών θα επανακτούσε την αυτονομία του. Η Αθήνα θα μπορούσε να συνεχίσει να συλλέγει το φόρο από τα κράτη, όπως έκανε μέχρι τώρα από τον καιρό του Αριστείδη, αλλά δεν θα μπορούσε να τα αναγκάσει να γίνουν σύμμαχοι της. Η Αθήνα συμφώνησε επίσης να δεχτεί τη βοήθεια της Σπάρτης σε περίπτωση που οι είλωτες επαναστατούσαν.Όλοι οι σύμμαχοι της Σπάρτης συμφώνησαν να υπογράψουν την ειρήνη, εκτός από τη Βοιωτία, την Κόρινθο, την Ηλεία, και τα Μέγαρα.
Νικίας και Αλκιβιάδης
Ενώ η ειρήνη συζητιόταν, ο Αλκιβιάδης επιδρούσε περισσότερο την Αθήνα. Ο Αλκιβιάδης αντιτάχθηκε στην Ειρήνη και διαφώνησε έντονα για την Αθήνα για να συνεχίσει αυτό που ήταν ενάντια στη Σπάρτη και τους συμμάχους της. Η πρώτη κίνησή του ήταν πειστική στο Άργος για να διαμορφώσουν μια συμμαχία.
Ο Αλκιβιάδης πρώτος ανήλθε στην μάχη όταν άρχισε την επιθετική Αθηναϊκή δράση μετά από την υπογραφή της ειρήνης του Νικία. Ο Νικίας αντιτάχθηκε στα μεγαλεπίβολα σχέδια του Αλκιβιάδη για την αποστολή εκστρατευτικού σώματος στη Σικελία και παρά τις αντιρρήσεις του, εκλέχτηκε μαζί με τον Αλκιβιάδη και το Λάμαχο στρατηγός της εκστρατείας. Η μετριοπαθής και ελάχιστα αποφασιστική στρατιωτική τακτική του συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στην αποτυχημένη έκβαση της εκστρατείας μετά την ανάκληση του Αλκιβιάδη στην Αθήνα για να αντιμετωπίσει κατηγορίες για ιεροσυλία, το θάνατο του Λάμαχου και την άφιξη στη Σικελία του Σπαρτιάτη στρατηγού Γύλιππου (415-3 π.Χ.). Ο αναποτελεσματικός Νικίας έχασε την ευκαιρία να εκπλήξει τις Συρακούσες και μετά από δύο χρόνια παραμονής οι δυνάμεις του εξοντώθηκαν το 413 π.Χ. και ο ίδιος εκτελέστηκε. Ο Θουκυδίδης, μολονότι σε ορισμένα σημεία υποστηρίζει την πολιτική του Νικία και εξαίρει την αφοσίωσή του στην πόλη, αποδίδει ωστόσο σε μεγάλο βαθμό την αθηναϊκή καταστροφή στην ανεπάρκεια της στρατιωτικής του ηγεσίας.
Οι ιστορικοί Arnold W. Gomme και Raphael Sealey θεωρούν, και από τις αναφορές του Θουκυδίδη, “Η ιστορία των Πελοποννησιακών Πολέμων”, ότι ο Αλκιβιάδης προσβλήθηκε από το γεγονός ότι οι Σπαρτιάτες είχαν διαπραγματευτεί εκείνη την συνθήκη μέσω του Νικία και του Λάχη, αγνοώντας αυτόν εξαιτίας του νεαρού της ηλικίας του.