Τζόφρι Σώσερ- Ο πατέρας της αγγλικής λογοτεχνίας

Ο Τζόφρι Σώσερ ή Τζέφρυ Τσώσερ (Geoffrey Chaucer, π. 1343 – 25 Οκτωβρίου 1400) ήταν Άγγλος συγγραφέας, ποιητής, φιλόσοφος και διπλωμάτης. Αν και έγραψε πολλά έργα, είναι περισσότερο γνωστός για το έργο του Οι Ιστορίες του Καντέρμπερυ (The Canterbury Tales). Πολλές φορές αναφέρεται ως ο πατέρας της αγγλικής λογοτεχνίας, θεωρούμενος από μερικούς ο πρώτος συγγραφέας που τόλμησε να αναδείξει τις λογοτεχνικές δυνατότητες της καθομιλουμένης Αγγλικής γλώσσας και να αποδεσμεύσει την αγγλική ποίηση από τη χρήση των λατινικών και των γαλλικών.

Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για την ημερομηνία γέννησης του Σώσερ, αλλά κατά πάσαν πιθανότητα γεννήθηκε λίγο μετά το 1340 και καταγόταν από εύπορη οικογένεια της μεσαίας τάξης. Ο πατέρας του, Τζων Τσώσερ, ήταν έμπορος κρασιών και η μητέρα του, Άγκνες ντε Κόμπτον, προερχόταν από αρχοντική σχεδόν οικογένεια, ένας θείος της ήταν προϊστάμενος του Νομισματοκοπείου της Αγγλίας.
Το οικογενειακό όνομα Σώσερ (ή Τσώσερ) προέρχεται από τη γαλλική λέξη chaussier=υποδηματοποιός. Ο Σώσερ γεννήθηκε σε μια ταραγμένη εποχή, στην αρχή του Εκατονταετούς Πολέμου μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας και της επιδημίας της Μαύρης πανώλης που αποδεκάτισε τους πληθυσμούς της Ευρώπης τον 14ο αιώνα.
Το 1357 μπήκε ως ακόλουθος στην οικία της κόμισσας Ελισάβετ ντε Μπουργκ, συζύγου του Λάιονελ της Αμβέρσας, δευτερότοκου γιου του Βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδου Γ΄. Τότε πρέπει να γνώρισε και τον Ιωάννη της Γάνδης, τρίτο γιο του βασιλιά, ο οποίος αργότερα θα γινόταν προστάτης και ευεργέτης του.
Το 1359 έλαβε μέρος στις επιδρομές των αγγλικών στρατευμάτων στη Γαλλία όμως συνελήφθη και έμεινε ένα χρόνο αιχμάλωτος των Γάλλων. Το 1366 συμμετείχε στην εκστρατεία του πρίγκηπα της Ουαλίας Εδουάρδου στην Ισπανία. Στο τέλος του 1366 παντρεύτηκε τη Φιλίππα Ροέ, κόρη Φλαμανδού ιππότη, κυρία επί των τιμών της βασίλισσας και αδελφή της τρίτης συζύγου του Ιωάννη της Γάνδης.
Το 1376 έγινε αυλικός του Εδουάρδου Γ΄ και λόγω της πολυγλωσσίας του (μιλούσε γαλλικά, ιταλικά, και λατινικά) ανέλαβε διάφορες διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό ως απεσταλμένος του βασιλιά της Αγγλίας. Πέρα από τις ξένες γλώσσες, ο Σώσερ είχε μελετήσει αστρονομία και αστρολογία, ιατρική και αλχημεία, ιστορία, νομική και θεολογία. Γνώριζε τα ιερά κείμενα της Βίβλου και τους κλασικούς λατίνους συγγραφείς. Ο ίδιος έχει αναφέρει ότι διέθετε μια βιβλιοθήκη με 60 βιβλία, πολύ υψηλό αριθμό για τα δεδομένα της εποχής του.
Στα επαγγελματικά του ταξίδια ήρθε σε επαφή με τη λογοτεχνική παραγωγή της Γαλλίας και της Ιταλικής χερσονήσου όπου ήδη είχε ανθίσει η Αναγέννηση. Μετέφρασε το Consolatio Philosophiae (Η παρηγορία της Φιλοσοφίας) του Βοήθιου και το γαλλικό αλληγορικό ποίημα του 13ου αιώνα Roman de la Rose.
Ωριμότητα και τελευταία χρόνια
Από το 1374 είχε διοριστεί ελεγκτής τελωνείου για το μαλλί και τα δέρματα στο λιμάνι του Λονδίνου, θέση που εγκατέλειψε 10-11 χρόνια αργότερα όταν αποσύρθηκε στο υποστατικό του στο Κεντ, όπου διορίστηκε ειρηνοδίκης και χρίστηκε ιππότης. Το 1387 η γυναίκα του πέθανε και ο Σώσερ αποσύρθηκε από όλα τα δημόσια αξιώματα, αποχώρηση στην οποία ίσως εξαναγκάστηκε γιατί ο προστάτης του, Ιωάννης της Γάνδης, έλειπε σε εκστρατεία και δεν έχαιρε της εύνοιας του δούκα του Γκλότσεστερ, κηδεμόνα του ανήλικου βασιλιά Ριχάρδου Β΄.
Όταν ο Ιωάννης της Γάνδης επέστρεψε, διόρισε τον Σώσερ το 1389 συντηρητή οκτώ βασιλικών κτιρίων του Λονδίνου και το 1391 βοηθό δασάρχη στο δάσος του βόρειου Πέτερσον, στο Σόμερσετ. Το 1399, όταν ο γιος του Ιωάννη της Γάνδης ανέλαβε καθήκοντα βασιλιά με το όνομα Ερρίκος Δ΄, ο Σώσερ πήγε να ζήσει σε ένα σπίτι στον περίβολο του Αββαείου του Ουέστμινστερ, γιατί μια από τις θέσεις που είχε ήταν επιστάτης των εργασιών στα Ανάκτορα του Ουεστμίνστερ.
Λόγω του τόπου κατοικίας του, όταν την επόμενη χρονιά πέθανε, τάφηκε στο Αββαείο και το 1556 τα οστά του μεταφέρθηκαν σε πιο επιφανή τάφο, στο μέρος του Αββαείου που αργότερα ονομάστηκε η «γωνιά των ποιητών», καθότι θάφτηκαν εκεί και άλλοι άνθρωποι της τέχνης, όπως ο Άλφρεντ Τέννυσον, ο Κάρολος Ντίκενς, ο Τόμας Χάρντυ, ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, ο Λόρενς Ολίβιε και πολύ άλλοι.
Έργα
Ο Σώσερ έγραψε πολλά μικρά ποιήματα και κάποια μεγάλα. Κάποια από τα έργα του δεν έχουν διασωθεί ή είναι πολύ αποσπασματικά. Τα κυριότερα έργα του είναι:
The Romaunt of the Rose, μεταφρασμένο γαλλικό ποίημα
The Book of Duchess, το πρώτο μεγάλο ποίημα του Σώσερ γράφτηκε μεταξύ του 1369 και του 1372
The House of Fame, γράφτηκε μεταξύ του 1378 και του 1380 και αποτελείται από 2158 στίχους
Anelida and Arcite, αποτελείται από 357 στίχους
The Parliament of Fowls, αποτελείται από 700 στίχους, θεωρείται ότι είναι η πρώτη ιστορική αναφορά στον Άγιο Βαλεντίνο ως προστάτη των ερωτευμένων
De consolatione philosophiae, μετάφραση του έργου του Βοήθιου
Troilus and Criseyde[7], γράφτηκε γύρω στα 1385
The Legend of Good Women, γράφτηκε μεταξύ 1386 και 1388
Treatise on the Astrolabe, πραγματεία για τον αστρολάβο, γραμμένη για τον γιο του
The Canterbury Tales
Σύντομα κείμενα και ήσσονα έργα:
An ABC
Chaucers Wordes unto Adam, His Owne Scriveyn
The Complaint unto Pity
The Complaint of Chaucer to his Purse
The Complaint of Mars
The Complaint of Venus
A Complaint to His Lady
The Former Age
Fortune
Gentilesse
Lak of Stedfastnesse
Lenvoy de Chaucer a Scogan
Lenvoy de Chaucer a Bukton
Proverbs
To Rosemounde
Truth
Womanly Noblesse
Escape
Οι Ιστορίες του Καντέρμπερυ
Οι Ιστορίες του Καντέρμπερυ είναι μια συλλογή από νουβέλες που γράφτηκαν πιθανότατα μετά το 1388 και είναι το πρώτο χρονικώς μεγάλο ποίημα της αγγλικής λογοτεχνίας. Το στήσιμο των Ιστοριών θυμίζει το Δεκαήμερο του Βοκάκιου, και στα δυο έργα μια ομάδα ανδρών και γυναικών διηγείται ιστορίες για να περάσει ευχάριστα η ώρα. Δεν ξέρουμε αν ο Σώσερ γνώριζε το συγκεκριμένο έργο και αν απετέλεσε πηγή έμπνευσής του, αυτό ή άλλα παρόμοια της εποχής εκείνης, αλλά έτσι κι αλλιώς οι καινοτομίες του είναι πολύ σημαντικές.

Το έργο αποτελεί ένα εξαιρετικό πανόραμα της μεσαίας κυρίως τάξεως της Αγγλίας του 14ο αιώνα. Ο συγγραφέας δίνει ένα σύντομο αλλά πολύ ρεαλιστικό πορτρέτο του κάθε αφηγητή, από τον Ιππότη μέχρι τον αγρότη, και ένα από τα δυνατά σημεία του έργου είναι αυτή η ποικιλία μελών της κοινωνίας, καθένα από τα οποία μιλά την ανάλογη γλώσσα και διηγείται την αρμόζουσα, για το επίπεδό του, ιστορία. Με αυτόν τον τρόπο ο ποιητής πέτυχε τη συνύπαρξη διαφορετικών ειδών όπως βίοι αγίων, ρομαντικές μπαλάντες και πικάντικες διασκεδαστικές ιστορίες, χωρίς να καταστρέφεται η αρμονία του συνόλου.
Στο Δεκαήμερο οι αφηγητές είναι στατικοί ενώ εδώ οι ιστορούντες ξεκινούν από το Λονδίνο για να προσκυνήσουν τη μνήμη του Άγιου Μάρτυρα Τόμας Μπέκετ, Αρχιεπίσκοπου του Καντέρμπερυ. Οι ταξιδιώτες-αφηγητές είναι: ο Ιππότης, ο Μυλωνάς, ο Επιστάτης, ο Μάγειρας, ο Δικηγόρος, ο Πλοίαρχος, η Ηγουμένη, ο Καλόγερος, ο Ιερέας της Μοναχής, ο Δόκτορας της Ιατρικής, ο Πωλητής συγχωροχαρτίων, η Κυρά από το Μπαθ, ο Μοναχός, ο Κλητήρας του Ιεροδικείου, ο Σπουδαστής, ο Έμπορος, ο Ακόλουθος του Ιππότη, ο Κτηματίας, η Δεύτερη Μοναχή, ο Υπηρέτης του Παπά, ο Διαχειριστής, ο Πάστορας και ο ίδιος ο Σώσερ.
Στον πρόλογό του ο Σώσερ αναφέρει ότι καθένας από τους συμμετέχοντες θα διηγηθεί 2 ιστορίες καθώς θα πηγαίνουν για να προσκυνήσουν και άλλες 2 στην επιστροφή προς την ταβέρνα Τάμπαρντ, όπου στον αφηγητή της καλύτερης ιστορίας, θα κέρναγαν οι υπόλοιποι το δείπνο του. Το έργο δεν ολοκληρώθηκε αφού οι περισσότεροι λένε μια ιστορία και κάποιοι, ελάχιστοι (όπως ο Ζευγολάτης, ο Βαφέας, ο Υφαντής, ο Ταπητουργός), καμία. Επίσης δεν μας είναι γνωστή ακριβώς η σειρά των Ιστοριών μια και, στα χειρόγραφα που βρέθηκαν μετά το θάνατο του Σώσερ, υπήρχαν δέκα διαφορετικά αποσπάσματα. Προσπάθειες για την τοποθέτησή τους σε μια λογική ακολουθία έχουν γίνει πολλές, χωρίς τίποτα να θεωρείται απολύτως βέβαιο.
Μετρική και γλώσσα
Σχεδόν το σύνολο του έργου είναι γραμμένο σε στίχους, σε ιαμβικό πεντάμετρο. Οι ιστορίες των πιο άξεστων ατόμων είναι σε ομοιοκατάληκτα δίστιχα. Υπάρχουν στροφές των 7 (με ομοιοκαταληξία: 1-3, 2-4-5, 6-7, η επονομαζόμενη βασιλική ρίμα) και 8 (με ομοιοκαταληξία: 1-3, 2-4-5-7, 6-8) στίχων[ Οι στίχοι αποτελούνται κυρίως από 10 ή 11 συλλαβές (με μια μοναδική εξαίρεση). Η βασιλική ρίμα, που δημιούργησε ο Σώσερ, είχε στη συνέχεια πολλούς μιμητές. Δυο από τις ιστορίες είναι σε πρόζα, πρόκειται ουσιαστικά για διδακτικές πραγματείες, στις οποίες δεν θα ταίριαζε η ποιητική γραφή.
Το έργο είναι γραμμένο στα μεσαιωνικά αγγλικά. Το Oxford English Dictionary ορίζει τον Σώσερ σαν τον πρώτο συγγραφέα που χρησιμοποίησε έναν μεγάλο αριθμό αγγλικών λέξεων της καθομιλουμένης στα έργα του και ο Τζον Μίλτον τον ονόμασε πατέρα της αγγλικής λογοτεχνίας γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο. Σε μια εποχή κατά την οποία, στην Αγγλία χρησιμοποιούσαν στην ποίηση κυρίως τα λατινικά, τα γαλλικά και τα Αγγλο-νορμανδικά ως πιο ευγενείς γλώσσες, ο Σώσερ απέδειξε ότι η χρήση της καθομιλουμένης αγγλικής δεν μειώνει την αξία ενός έργου και έτσι συνέβαλε στη γενίκευσή της στην τέχνη.
Επίδραση
Η επίδραση του έργου του Σώσερ ήταν τεράστια στα Γράμματα της Αγγλίας και όχι μόνο. Τον 15ο αιώνα είχε δημιουργηθεί μια σχολή με το όνομα «Chaucerians», τα μέλη της οποίας μιμούνταν την ποίησή του. Στους επόμενους αιώνες η φήμη του εξαπλώθηκε και Οι Ιστορίες του Καντέρμπερυ μεταφράστηκαν στη σύγχρονη αγγλική γλώσσα και σε δεκάδες άλλες γλώσσες. Ειδικά από τα μισά του 19ου αιώνα ο αριθμός των μελετητών που αφιέρωσαν τη ζωή τους στη μελέτη του έργου του αυξήθηκε εντυπωσιακά. Ο Χάρολντ Μπλουμ, στο έργο του Αγωνία της επίδρασης, ισχυρίζεται ότι κανένας συγγραφέας δεν επηρέασε τον Σαίξπηρ περισσότερο από τον Σώσερ.
wikipedia