“Ο έρωτας δεν είναι παρά η μάταιη προσπάθεια να ξεπεράσει ο άνθρωπος την απομόνωσή του…”
netakias.com
Τα έργα του Ζαν Ανούιγ χαρακτηρίζονται από την επικράτηση της μοναξιάς και την αδυναμία επικοινωνίας κι ακόμη διακατέχονται από το αίσθημα της χαμένης αθωότητας και τη μελαγχολία της τρίτης ηλικίας.
Στα έργα του που τώρα σπανίως παίζονται, βλέπουμε συνήθως ένα πρόσωπο, μια κεντρική μορφή ή και ένα ζευγάτι που αντιπροσωπεύει την ακέραια απαίτηση του ιδανικού. Οι άλλοι γύρω τους είναι κομπάρσοι, καρικατούρες που μορφάζουν, αποτυπώνοντας στη φυσιογνωμία τους ωμά, τον κοινό κανόνα, τις καταστάσεις τις προορισμένες να τραυματίσουν και να διαψεύσουν το ιδανικό.
«Υπάρχουν δυο φυλές πλασμάτων – λέει ο αινγματικός κύριος Ανρί στην ‘Ευρυδίκη’ – μια φυλή πολυάριθμη, γόνιμη, ευτυχισμένη, χοντρή πάστα για ζύμωμα, που τρώει ήσυχα-ήσυχα λουκάνικα, φτιάχνει παιδιά, δουλεύει με τα εργαλεία, μετράει τις δεκάρες αφρόντιστα, παρ’ όλες τις επιδημίες και τους πολέμους, ίσαμε το έσχατο όριο της ζωής, άνθρω ποι δηλαδή καθημερινοί, που δεν τους φαντάζεσαι νεκρούς. Και ύστερα υπάρχουν οι άλλοι, οι ευγενικοί, οι ήρωες. Αυτοί που τους φαντάζεσαι κάλλιστα πεσμενους χάμω, χλωμούς, με μια κόκκινη τρύπα στο κεφάλι τους, να θριαμβεύουν για μια στιγμή, με μια τιμητική φρουρά γύρω τους ή και ανάμεσα σε δυο χωροφύλακες, αναλόγως. Η αριστοκρατία»! Ιδιότυπη αιστοκρατία, τραγική, με προνόμια βασισμένα όχι στην οικογένεια ή το χρήμα, αλλά στη θυσία.
Ο έρωτας για τον Ανούιγ φανερώνεται καταδικασμένος σε αποτυχία, αφού η αγνότητα, η περιπόθητη αγνότητα, ούτε μέσα σ’ αυτόν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Ο πόθος διαψεύδει τον έρωτα, γιατί ο πόθος είναι πρόσκαιρος, στοιχείο φθοράς, αποσυνθετικό «Αν ο Θεός ήθελε -λέει ο στρατηγός στην ‘Αρντέλ’ -να είναι έρωτας αιώνιος, θα έκανε ώστε να είναι αιώνιος κι ο πόθος». Ο έρωτας, λοιπόν, για τον Ανούιγ δεν είναι παρά η μάταιη προσπάθεια να ξεπεράσει ο άνθρωπος την μόνωσή του…
Ο Γάλλος θεατρικός συγγραφέας Ζαν Ανούιγ [Jean-Marie-Lucien-Pierre Anouilh] που γεννήθηκε στο Μπορντό στις 23 Ιουνίου 1910 και πέθανε στη Λοζάνη, στις 3 Οκτωβρίου 1987, θεωρείται από τους σημαντικότερους του 20ού αιώνα. Ο πατέρας του ήταν ράφτης και η μητέρα του ήταν βιολίστρα. Ο Ανούιγ σπούδασε νομικά στη Σορβόνη. Έγραψε σενάρια για τον κινηματογράφο. Ωστόσο, είχε ήδη αρχίσει να γράφει για το θέατρο από την ηλικία των 12 ετών και το 1929 συνεργάστηκε με τον Jean Aurenche στο πρώτο του θεατρικό έργο, Humulus le muet [=Ούμουλους ο μουγγός]. Ακολούθησε την ίδια χρονιά το Mandarine. Το 1931 ο Ανούιγ νυμφεύτηκε την ηθοποιό Monelle Valentin και έγινε γραμματέας στο θέατρο Comédie des Champs-Élysées του Louis Jouvet.
Στην ηλικία των είκοσι πέντε ετών ο Ανούιγ αποφάσισε να αφοσιωθεί αποκλειστικά στο γράψιμο. Κατά τα επόμενα χρόνια ο Ανούιγ ολοκλήρωσε πολλά θεατρικά έργα και είχε την πρώτη του επιτυχία με την παραγωγή του Y avait un prisonnier [=Ήταν ένας φυλακισμένος, 1935] πριν από το Le voyageur sans bagage [=Ταξιδιώτης χωρίς αποσκευές, 1937]. Από τότε σχεδόν σε κάθε θεατρική σεζόν στο Παρίσι παιζόταν κι από ένα νέο έργο του Ανούιγ.
[1968] «Μπέκετ»Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή. Δημήτρης Μαλαβέτας (Καλογεροπαίδι), Νίκος Τζόγιας (Θωμάς Μπέκετ).
Τα πρώτα έργα του ήσαν ρεαλιστικά και νατουραλιστικά studies of a sordid and corrupt world. Επηρεάστηκε από συγγραφείς όπως ο Ζιροντού, ο Κοκτό και ο Βιτράκ, Anouilh found a new angle into writing. Επίσης το κλασικό γαλλικό θέατρο και ο Πιραντέλο διαμόρφωσαν το δικό του έργο. Χρησιμοποίησε συχνά το θέατρο ως καθορισμό των έργων του και βρήκε μια μέση λύση μεταξύ της φάρσας και της σοβαρότητας. Σε πέντε κύκλους κατατάσσει ο ίδιος τα έργα του.
[1958] Λεοκάντια. Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή. Μπροστά: Αλέκος Αλεξανδράκης (Πρίγκηπας),Τάκης Γαλανός (Ο άλλος Μαιτρ ντ’ οτέλ). Πίσω: Ρένα Καβαφάκη (Βεστιάρισσα), Ευάγγελος Καζαντζόγλου ([Δ΄] Τσιγγάνος), Θόδωρος Σαρρής (Α΄ Τσιγγάνος), Δημήτρης Ντουνάκης (Β΄ Τσιγγάνος), Στράτος Παχής (Γ΄ Τσιγγάνος).
ΜΑΥΡΑ (ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ, ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ): Eρμίνα [L’ Hermine, 1931], Ιεζάβελ [Jézabel, 1932], Αγρίμι [La Sauvage, 1934], Ήταν ένας φυλακισμένος [Y avait un prisonnier, 1936], Ταξιδιώτης χωρίς αποσκευές [Voyageur sans bagage, 1938], Ευρυδίκη [Eurydice, 1942], Αντιγόνη [Antigone, 1943], Ρωμαίος και Ζανέτ [Roméo et Jeannette] και Μήδεια [Médée, 1946]. Ρόδινα: Ο χορός των λωποδυτών [Le Bal des voleurs, 1932], Το ραντεβού στο Σανλίς [Le Rendez-vous de Senlis, 1937], Λεοκάντια [Léocadia, 1939].
[1955] Κολόμπ. Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή. Αντιγόνη Βαλάκου (Κολόμπ), Νίκος Καζής (Αρμάνδος).
ΛΑΜΠΕΡΑ: Πρόσκληση στον πύργο [L’ Invitation au chateau, 1947], Η επανάληψη ή ο τιμωρημένος έρωτας [La Répétition ou L’ Amour puni, 1950], Κολόμπ [Colombe, 1950], Σεσίλ ή το σχολείο των πατεράδων [Cécile ou l’ école des pères, 1954].
ΠΙΚΡΟΧΟΛΑ: Αρντέλ ή Μαργαρίτα [Ardèl ou la Marguerite, 1948], Το βαλς των ταυρομάχων [La Valse des Toréadors, 1952], Ορνίφλ ή το ατμοσφαιρικό ρεύμα του αέρα [Ornifle ou le Courant d’ air, 1956], Ο άμυαλος [1958].
ΙΣΤΟΡΙΚΑ: Ο Κορυδαλλός [L’ Alouette, 1953), Φτωχέ Μπιτός [Pauvre Bitos ou le Diner des tetes, 1956], H Μικρή Μολιέρου [La Petite Molière, 1959], Μπέκετ ή η τιμή του Θεού [Becket ou l’Honneur de Dieu, 1959]. Κι ακόμη: Η σπηλιά [La Grotte, 1961], Η ορχήστρα [L’ Orchestre, 1961], Αγαπητέ Αντουάν [Cher Antoine, 1970] κ.α. Ο Ανούιγ επίσης μετέφρασε και διασκεύασε έργα των Σαίξπηρ, Όσκαρ Ουάιλντ και Γκράχαμ Γκριν κι ακόμη συνεργάστηκε στη συγγραφή σεναρίων, σκηνοθέτησε δυο κινηματογραφικά έργα και έγραψε έργα για μπαλέτο.
Αρκετά από τα έργα του Ανούιγ παίχτηκαν στη χώρα μας.
- «Το αγρίμι», η Κατερίνα, 1938. Μετάφραση Γεώργιος Φτέρης
- «Ταξιδιώτης χωρίς αποσκευές», σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, θέατρο Κοτοπούλη, 1939. Μετάφραση Γιώργος Παππάς (και πρωταγωνιστής)
- «Ένας φυλακισμένος», σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, θέατρο Κοτοπούλη, 1940. Μετάφραση Γιώργος Παππάς.
- «Αντιγόνη», Θέατρο Τέχνης, 1947. Μετάφραση Μάριος Πλωρίτης.
- «Ο χορός των λωποδυτών», σκηνοθεσία Σωκράτη Καραντινού, Εθνικό Θέατρο, 1951.
- «Το Βαλς των ταυρομάχων», μετάφραση – σκηνοθεσία Δημήτρη Μυράτ, θέατρο Κοτοπούλη, 1954.
- «Κολόμπ», μετάφραση – σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, Εθνικό Θέατρο, 1955.
- «Πρόσκληση στον Πύργο», μετάφραση Δημήτρης Χορν, σκηνοθεσία Κώστα Μουσούρη, 1955.
- «Κορυδαλλός», μετάφραση – σκηνοθεσία Δημήτρη Μυράτ, θέατρο Κοτοπούλη, 1956.
- «Λεοκάντια», μετάφραση – σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, Εθνικό Θέατρο, 1958.
- «Ευρυδίκη», Θέατρο Τέχνης, 1960. Είχε διαβαστεί από τον θίασο Λαμπέτη-Παππά-Χορν, σε μία έκτακτη απογευματινή, θέατρο Κυβέλης, 1953.
- «Ρωμαίος και Αννέτα», μετάφραση – σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, Προσκήνιο, 1968.
- «Μπέκετ ή η τιμή του Θεού», σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, Εθνικό Θέατρο, 1968.
- «Μήδεια»,, Θίασος Ρεπερτορίου, θέατρο Κάβα, σε ένα πρόγραμμα με τον Εραστή του Πίντερ.
- «Ο φούρναρης, η φουρνάρισσα κι ο παραγιός», σκηνοθεσία Λάμπρου Κωστόπουλου, Εθνικό Θέατρο, 1970.
- «Κεκλεισμένων των θυρών» από το Θέατρο Τέχνης.
- «Το πανταλόνι»,
- «Ρωμαίος και Αννέτα»,
- «Η πρόβα ή η τιμωρία του έρωτα»