Αποκρυπτογραφώντας τα κίνητρα του Kim Jong Un

Στην πορεία προς την διάσκεψη κορυφής της Σιγκαπούρης, εφόσον τελικά γίνει, ο Trump ίσως να προετοιμάζεται για το λάθος παιχνίδι: Έναν γύρο ντάμας με δύο παίκτες, ενώ ο Kim προετοιμάζεται για έναν αγώνα σκάκι πολλών παικτών σε δύο σκακιέρες. Στη μια σκακιέρα θα είναι το μέλλον των προγραμμάτων πυρηνικών όπλων της Βόρειας Κορέας, και στην άλλη το μέλλον της γεωπολιτικής στην βορειοανατολική Ασία.

Την Τρίτη, ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας Kim Jong Un ακύρωσε απότομα μια επικείμενη σύνοδο κορυφής με τη Νότια Κορέα και απείλησε να αποχωρήσει από τις συνομιλίες με τον Αμερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, στις 12 Ιουνίου, ισχυριζόμενος ότι οι συνεχιζόμενες [στρατιωτικές] ασκήσεις των ΗΠΑ και της Νότιας Κορέας αποτελούσαν «πρόκληση». Ο Τραμπ υπήρξε όχι λιγότερο ασταθής, γράφοντας μέρες πριν στο twitter ότι θα μπορούσε πάντα να ακυρώσει την συνάντηση την τελευταία στιγμή.
Αλλά αυτό που αποκαλύπτει η κίνηση του Κιμ είναι μια ευρύτερη στρατηγική σε λειτουργία. Στην πορεία προς την διάσκεψη κορυφής της Σιγκαπούρης, εφόσον τελικά γίνει, ο Trump ίσως να προετοιμάζεται για το λάθος παιχνίδι: Έναν γύρο ντάμας με δύο παίκτες ενώ ο Kim προετοιμάζεται για έναν αγώνα σκάκι πολλών παικτών σε δύο σκακιέρες. Στη μια σκακιέρα θα είναι το μέλλον των προγραμμάτων πυρηνικών όπλων της Βόρειας Κορέας, αυτό που έρχεται να διαπραγματευτεί ο Trump. Στην άλλη, θα είναι αυτό που ο Kim και οι άλλοι συμμετέχοντες γνωρίζουν ότι διακυβεύεται επίσης: Το μέλλον της γεωπολιτικής στην βορειοανατολική Ασία. Πώς μπορεί ο πρόεδρος να εξασφαλίσει ένα ευνοϊκό αποτέλεσμα σε αυτόν τον περίπλοκο αγώνα σκάκι;
Ο Τραμπ θα πρέπει να πάρει ένα μάθημα από τον πρόεδρο Richard Nixon. Κατά την προετοιμασία για την ιστορική συνάντησή του με τον Κινέζο ηγέτη Mao Zedong το 1972, ο Nixon σιγουρεύτηκε ότι κατάλαβε πώς να παίξει το παιχνίδι σκεπτόμενος τους στόχους του αντιπάλου του. Σε ένα κομμάτι χαρτί, περιέγραψε ό, τι ήθελε ο Μάο, τα παράθεσε έναντι των στόχων των Ηνωμένων Πολιτειών, και στην συνέχεια κατέγραψε τομείς ενδεχόμενης συμφωνίας. Ο Τραμπ θα πρέπει να κάνει το ίδιο, σκεπτόμενος στρατηγικά για τα κίνητρα όλων των βασικών παραγόντων της συνόδου: Την Βόρεια Κορέα, την Κίνα, τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία και την Ρωσία. Τι είναι, λοιπόν, αυτό που πραγματικά θέλουν;
ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ
Τις τελευταίες εβδομάδες, ο Kim εξέφρασε την προθυμία του να επιδιώξει την «αποπυρηνικοποίηση της Κορεατικής Χερσονήσου» [1], μια υπόσχεση που στο παρελθόν σήμαινε μόνο ότι η Πιονγκγιάνγκ θα δεσμευόταν να εξαλείψει τα πυρηνικά όπλα ακριβώς όπως έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες σύμφωνα με το άρθρο VI της Συνθήκης Μη Διάδοσης [των πυρηνικών] του 1968. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει να μην αποπυρηνικοποιηθεί ποτέ. Ο Βορράς ανέκαθεν ισχυριζόταν ότι αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αναμένουν να εξαλείψει το οπλοστάσιό του, η Ουάσιγκτον θα πρέπει πρώτα να τερματίσει την δική της «εχθρική πολιτική» -δηλαδή τις οικονομικές κυρώσεις, την κριτική για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την προστασία της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας, και οτιδήποτε άλλο αποφασίζει η Πιονγκγιάνγκ ότι θέλει να ρίξει στο μείγμα για να πάρει παραχωρήσεις.
Αυτό που θέλει πραγματικά η Βόρεια Κορέα από αυτή την σύνοδο κορυφής, με άλλα λόγια, είναι πιθανώς όχι η αποπυρηνικοποίηση, αλλά το αντίθετο –η αποδοχή της πυρηνικής της θέσης [2]. Αυτό δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη. Το 2012, η Βόρεια Κορέα αναθεώρησε το σύνταγμά της για να ανακηρύξει τον εαυτό της ως πυρηνική δύναμη και ο Kim δήλωσε νωρίτερα φέτος ότι το πρόγραμμα του των διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων (ICBM) βρισκόταν κοντά στην ολοκλήρωση, γεγονός που αποτελεί ένδειξη ότι ήταν έτοιμος να διαπραγματευτεί. Οι διπλωμάτες της Βόρειας Κορέας παραδέχθηκαν επίσης τουλάχιστον από το 2002 ότι ο απώτερος στόχος τους είναι να καθιερώσουν μια διαπραγμάτευση για τον έλεγχο των όπλων με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ομόλογο κράτος πυρηνικών όπλων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι προτάσεις του Κιμ μιμούνται μέχρι στιγμής τις κινήσεις ενός κράτους πυρηνικών όπλων, όπως με το να δεσμεύεται για πάγωμα των δοκιμών, για μη πρώτη χρήση [των πυρηνικών όπλων], και για μη μεταφορά [τεχνολογίας πυρηνικών όπλων].
Το άλλο βασικό θέμα στην ατζέντα του Kim είναι η χαλάρωση της οικονομικής πίεσης. Οι σοβαρές κυρώσεις της κυβέρνησης Trump [3] διαδραμάτισαν ρόλο στο να φέρουν τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας στο τραπέζι, αλλά είναι επίσης πιθανό ότι ο Kim ήξερε ότι θα υφίστατο κυρώσεις αφού απειλούσε τις Ηνωμένες Πολιτείες με την δοκιμή του [πυραύλου] ICBM «Hwasong -15» τον περασμένο Δεκέμβριο. Αν και ο απώτερος στόχος της Βόρειας Κορέας είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες να τερματίσουν τις μονομερείς τους κυρώσεις, δεν αποτελεί απόλυτη αναγκαιότητα, δεδομένου ότι η Κίνα είναι πιθανό να μετριάσει την δική της πίεση μόλις αρχίσει να εξελίσσεται η διαδικασία της διαπραγμάτευσης –όχι μικρό κέρδος για τον Κιμ δεδομένου ότι η Κίνα αντιπροσωπεύει το 90% του εξωτερικού εμπορίου της Βόρειας Κορέας. Με τακτικιστικό τρόπο, ο Kim θα αναζητήσει δραματικές χειρονομίες και μια αργή τροχιά προσέγγισης «δράση προς δράση» στις διαπραγματεύσεις που θα αργοσύρουν τα πράγματα μέχρι να είναι έτοιμος να κλιμακώσει ξανά (ένα καθιερωμένο μοτίβο που οι παλιότεροι αποστάτες του καθεστώτος όπως ο Hwang Jang Yop κάποτε προέβλεψαν ότι θα συνεχιστεί στο μέλλον).
Ωστόσο, ο Trump μπορεί να διαφωνήσει με ένα σενάριο στο οποίο ο Kim ανταλλάσσει μέρος του προγράμματος πυρηνικών όπλων του, αλλά απαιτεί σε αντάλλαγμα τη μείωση των κυρώσεων και την de facto αναγνώριση της θέσης της Βόρειας Κορέας ως κράτους πυρηνικών όπλων. Όπως δήλωσαν αμφότεροι ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, John Bolton, και ο υπουργός Εξωτερικών, Mike Pompeo, ο πρόεδρος θα ικανοποιηθεί μόνο με πλήρη, επαληθεύσιμη και μη αναστρέψιμη διάλυση (complete, verifiable, and irreversible dismantlement, CVID) των πυρηνικών όπλων και των πυραυλικών δυνατοτήτων του Βορρά [4]. Ο Μπόλτον δήλωσε ότι αναμένει [να εφαρμοστεί] το μοντέλο της Λιβύης υπό το οποίο ο συνταγματάρχης Muammar al-Qaddafi παρέδωσε όλους τους πυραύλους του και τα προγράμματα που σχετίζονται με τα όπλα μαζικής καταστροφής στις Ηνωμένες Πολιτείες μέσα σε λίγους μήνες. Το σενάριο αυτό φαίνεται εξαιρετικά απίθανο, δεδομένου του όγκου του προγράμματος όπλων του Βορρά˙ του πόσο απρόθυμος ήταν ο Βορράς να επαληθεύσει το οτιδήποτε σε προηγούμενες διαπραγματεύσεις˙ και του γεγονότος ότι ο Καντάφι πέθανε στα χέρια ενός όχλου. Μια διαδικασία βήμα-προς-βήμα φαίνεται τεχνικά αναπόφευκτη, και όμως αυτή είναι ακριβώς η παγίδα που θα θέλει η Πιονγκγιάνγκ να στήσει για να καθυστερήσει την πραγματική πρόοδο.
Ο Kim πιθανότατα θα βασίζεται στο ότι ο Trump θα συμβιβαστεί με μια πολιτική συμφωνία που θα είναι ευρεία από πλευράς ιστορικών φιλοδοξιών και περιορισμένη σε επαληθεύσεις και χρονοδιαγράμματα. Ο πρόεδρος έχει δηλώσει ότι είναι διατεθειμένος να φύγει από τις συνομιλίες αν δεν είναι ικανοποιημένος, αλλά επίσης βούλιαξε στους επαίνους που του απηύθυναν οι υποστηρικτές του από τότε που ανακοινώθηκε η σύνοδος κορυφής. Τα ψιλά γράμματα της CVID μπορεί να μην έχουν σημασία πολιτικά εάν το Fox News χαιρετήσει τις συμφωνίες του με τον Kim ως επιτυχία. Οι σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών, επίσης, νιώθουν όλο και πιο νευρικοί για το ότι ο Τραμπ ίσως να μπει στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει τις ειρηνευτικές συνομιλίες ως δικαιολογία για να αποσύρει τα στρατεύματα των ΗΠΑ από την χερσόνησο, μια φήμη που [ο Τραμπ] αρνείται μόνο χλιαρά.
Αυτός είναι ο λόγος που είναι κρίσιμο το γεγονός ο Trump να θυμάται ότι θα παίζει ταυτόχρονα δύο παιχνίδια σκάκι σε αυτές τις διαπραγματεύσεις. Η Κίνα, παίζοντας στην γειτονική σκακιέρα, σίγουρα θα σκέφτεται με ευρύτερους όρους.
ΤΟ ΑΛΛΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
Αν και ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, δεν θα βρίσκεται στο τραπέζι με τον Trump και τον Kim, θα βλέπει την διπλωματία να ξεδιπλώνεται με όρους που υπερβαίνουν για τα καλά την Κορεατική Χερσόνησο. Η Κίνα, όπως και οι Ηνωμένες Πολιτείες, θέλει τον Βορρά να εγκαταλείψει τα πυρηνικά όπλα, αλλά το Πεκίνο δεν στενοχωρείται πολύ για το πότε ή πώς θα συμβεί η αποπυρηνικοποίηση, αρκεί να υποχωρήσει η σημερινή ένταση. Το πιο σημαντικό παιχνίδι σκάκι για το Πεκίνο δεν είναι η αποπυρηνικοποίηση αλλά ο στρατηγικός ανταγωνισμός με τις Ηνωμένες Πολιτείες [5]. Ο Σι έχει κάνει έκκληση ώστε η περιοχή της Ασίας να αναλάβει την ασιατική ασφάλεια χωρίς ξένα «μπλοκ» (δηλαδή συμμαχίες με τις ΗΠΑ). Η Νότια Κορέα ήταν ο μεγαλύτερος στόχος της κινεζικής πίεσης σε σύγκριση με οποιονδήποτε [άλλον] σύμμαχο των ΗΠΑ, η οποία εκδηλώθηκε στο πρόσφατο μποϋκοτάζ αξίας πολλών δισ. δολαρίων εναντίον εταιρειών της Νότιας Κορέας για να τιμωρήσει την Σεούλ επειδή αποδέχθηκε την ανάπτυξη των συστημάτων THAAD (Terminal High Altitude Air Defense) [6]. Η Κίνα θα επιθυμεί σταδιακές συνομιλίες για την αποπυρηνικοποίηση και επίσης διαπραγματεύσεις για ειρηνευτική συνθήκη που θα μειώνουν τις εντάσεις˙ αποκλεισμό της Ιαπωνίας (που δεν ήταν εμπόλεμη στον πόλεμο της Κορέας)˙ και να ενεργοποιήσει τους αντιπάλους των βάσεων και της ανάπτυξης της πυραυλικής άμυνας των ΗΠΑ, και της τριμερούς στρατιωτικής συνεργασίας ΗΠΑ-Ιαπωνίας-Νοτίου Κορέας. Το Πεκίνο μπορεί και έχει ασκήσει σημαντική πίεση στην Βόρεια Κορέα, συμπεριλαμβανομένου του να τοποθετήσει τον Κιμ στο τραπέζι αυτή την φορά, αλλά η προτίμηση του Xi θα είναι να ξεκινήσει μια διπλωματική διαδικασία που θα παραλύει τις συμμαχίες των ΗΠΑ ανεξάρτητα από το εάν η απειλή της Βόρειας Κορέας έχει όντως μειωθεί. Ο Xi επίσης πιθανότατα θα επεκτείνει την οικονομική συνεργασία με τον Βορρά για να αποκαταστήσει τους φθαρμένους δεσμούς με την Πιονγκγιάνγκ.
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο θα ήταν τρομερό λάθος να προτείνει ο Trump πρόωρη απομάκρυνση στρατιωτών από τη Νότια Κορέα βάσει μιας κακώς σχεδιασμένης ειρηνευτικής συμφωνίας και ενός μη επαληθεύσιμου πυρηνικού συμφώνου. Όχι μόνο θα έδινε στην Κίνα μια τεράστια στρατηγική νίκη, αλλά θα αποδυνάμωνε και την αμερικανική μόχλευση στην Κίνα για να πιέσει την Βόρεια Κορέα για μια πραγματική αποπυρηνικοποίηση.
Άλλοι παίκτες που δεν θα είναι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αλλά θα περιπλέξουν το παιχνίδι περιλαμβάνουν τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία και την Ρωσία. Ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Moon Jae-in, διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην πραγματοποίηση της διάσκεψης κορυφής Trump-Kim μέσω της δικής του διπλωματίας με τον Βορρά γύρω από τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες [7]. Η κορυφαία προτεραιότητά του θα είναι να αποτρέψει τον Trump από το να επιστρέψει σε δηλώσεις για προληπτικό πόλεμο κατά του Βορρά, κάτι που σοκάρισε τον λαό της Νότιας Κορέας πέρυσι. Μερικοί από τους πιο ιδεολόγους αξιωματούχους γύρω από τον Moon θα ήθελαν να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο, ανοίγοντας ξανά την στρόφιγγα των χρημάτων προς τον Βορρά μέσω του κλειστού Βιομηχανικού Σχεδίου Kaesong και της τουριστικής τοποθεσίας Kumgang, αν και οι κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ θα το κάνουν δύσκολο. Οι πρώην ηγέτες των φοιτητών της Νότιας Κορέας που συμμετείχαν στις αντι-αμερικανικές διαμαρτυρίες της δεκαετίας του 1980 πιέζουν για έναν περιορισμένο στρατιωτικό ρόλο των ΗΠΑ, αλλά οι προσπάθειές τους θα περιοριστούν από την πολύ ευρύτερη υποστήριξη της συμμαχίας ΗΠΑ-Νότιας Κορέας μεταξύ του κορεατικού λαού και στην Εθνοσυνέλευση. Αυτό που ανησυχεί τους συντηρητικούς στην Κορέα είναι ότι ο Trump ίσως να συμμεριστεί τις απόψεις των προοδευτικών για μείωση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην χερσόνησο.
Η Ιαπωνία είναι γενικά ενωμένη πίσω από τον πρωθυπουργό Shinzo Abe σχετικά με την πολιτική της Βόρειας Κορέας. Θέλει όλοι οι Ιάπωνες που απήχθησαν από την Pyonyang από την δεκαετία του 1970 να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, και θέλει ο Trump να μην ανταμείψει την Βόρεια Κορέα ή την Κίνα αποσύροντας αμερικανικά στρατεύματα, χαλαρώνοντας κυρώσεις ή ξεκινώντας μια διαδικασία συνθηκών ειρήνης που να αφήνει εκτεθειμένη την Ιαπωνία, και την Βόρεια Κορέα να την έχει γλιτώσει . Ο Άμπε δήλωσε επίσης δημοσίως ότι η Ιαπωνία θα ανησυχήσει από οποιαδήποτε συμφωνία με τον Κιμ που θα ανταμείβει τον Βορρά για το πάγωμα των δοκιμών των [πυραύλων] ICBM ενώ θα αφήνει ανέπαφες τις εκατοντάδες των πυραύλων που στοχεύουν την Ιαπωνία. Αν και προς τα έξω υποστηρίζει την σύνοδο κορυφής Trump-Kim, ο Abe θα δει ελάχιστα θετικά [σε αυτήν] και πολλές αρνητικές επιπτώσεις [8]. Η κυβέρνησή του ελπίζει ότι όσοι έχουν την προσοχή του Τραμπ –ο Μπόλτον, ο Πομπέο και ο υπουργός Άμυνας James Mattis, για παράδειγμα- θα συμμερισθούν αυτή την άποψη.
Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν επιθυμεί πιθανώς αυτά που έχουν ξεφύγει εδώ και καιρό από την Ρωσία στην βορειοανατολική Ασία: Επιρροή και μόχλευση. Κατά καιρούς, η Μόσχα τα έχει επιδιώξει αυτά, διαδραματίζοντας θετικό ρόλο στην διπλωματία της Κορεατικής Χερσονήσου, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια των εξαμερών συνομιλιών. Πιο πρόσφατα, ο Πούτιν έχει επανέλθει στην οικονομική υποστήριξη της Πιονγκγιάνγκ, καθώς η Κίνα έχει εφαρμόσει κυρώσεις με μεγαλύτερο σθένος. Η ελπίδα του ήταν ότι η ρωσική επιρροή θα αυξανόταν αν συνέβαλε στην κακή συμπεριφορά του Κιμ. Η Ρωσία δεν μπορεί να συνυπολογιστεί ή να αγνοηθεί, αλλά προς το παρόν είναι καλύτερο να περιθωριοποιηθεί η Μόσχα μέχρι να τεθεί το ευρύ διπλωματικό πλαίσιο.
Στο τέλος των συνομιλιών, ο Trump μπορεί πιθανότατα να φύγει από την σύνοδο κορυφής με μια συμφωνία που θα ακούγεται σαν ιστορική σχετικά με την «αποπυρηνικοποίηση» και τις διαπραγματεύσεις για την ειρηνευτική συνθήκη. Αλλά η CVID θα αποδειχθεί εξαιρετικά αόριστη. Είναι πιθανόν ο Kim να θέλει αληθινά να ανοίξει την χώρα του σε οικονομικές επενδύσεις από τον έξω κόσμο, αλλά έως τώρα οι ηγέτες της Βόρειας Κορέας έχουν θεωρήσει αυτή την επιλογή ως παρόμοια με το άνοιγμα μπουκαπόρτας σε ένα υποβρύχιο που επιχειρεί πολύ κάτω από την επιφάνεια. Τίποτα στις δηλώσεις του Kim μέχρι τώρα δεν δείχνει οτιδήποτε άλλο από ένα πιο εξελιγμένο μάρκετινγκ της παραδοσιακής θέσης της Πιονγκγιάνγκ. Ο Trump θα πρέπει να δοκιμάσει αυτή την πρόταση, σίγουρα, αλλά θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός να μην παραδώσει την θέση των Ηνωμένων Πολιτειών στην γεωπολιτική σκακιέρα λόγω μιας εμμονής σε μια πολιτικά εμπορεύσιμη συμφωνία «αποπυρηνικοποίησης». Δεδομένου ότι το μοντέλο της Λιβύης θα είναι σχεδόν αδύνατο να αναπαραχθεί, ο Pompeo και ο Bolton θα πρέπει να βρουν μια απαίτηση που θα χρησιμεύσει ως πραγματική δοκιμασία των προθέσεων του Κιμ. Μια καλή επιλογή θα ήταν μια αρχική συμφωνία σχετικά με τα πρωτόκολλα επαλήθευσης και ένας λεπτομερής οδικός χάρτης για την CVID. Εάν η Πιονγκγιάνγκ δειλιάσει σε αυτό, τότε η Ουάσιγκτον θα έχει επιβεβαιώσει ακριβώς εκείνο που πολλοί υποψιάζονται ότι θέλει πραγματικά ο Κιμ: Όλα τα πλεονεκτήματα της αποπυρηνικοποίησης χωρίς να έχει κάνει καμία από τις παραχωρήσεις.
MICHAEL J. GREEN
Ανώτερος αντιπρόεδρος για την Ασία και επικεφαλής για την Ιαπωνία στο Center for Strategic and International Studies, και διευθυντής Ασιατικών Σπουδών στην Σχολή Εξωτερικών Υπηρεσιών Edmund A. Walsh, στο Πανεπιστήμιο Georgetown.
http://foreignaffairs.gr/articles/71779/michael-j-green/apokryptografontas-ta-kinitra-toy-kim-jong-un