Αικατερίνη Κορνάρο: Η τελευταία βασίλισσα της Κύπρου

Η Αικατερίνη Κορνάρο (Caterina Cornaro, 25 Νοεμβρίου 1454 – 10 Ιουλίου 1510) ήταν η τελευταία βασίλισσα της Κύπρου από τις 26 Αυγούστου 1474 ως τις 26 Φεβρουαρίου 1489, και είχε ανακηρυχτεί “Κόρη του Αγίου Μάρκου” προκειμένου η Δημοκρατία της Βενετίας να είχε τη δυνατότητα να πάρει τον έλεγχο της Κύπρου μετά το θάνατο του συζύγου της Ιάκωβου Β΄[1].

Η Αικατερίνη ήταν κόρη του Nobile Huomo (ευγενούς) Μάρκο Κορνάρο (Marco Cornaro, Βενετία Δεκέμβριος 1406 – Βενετία, 1 Αυγούστου 1479), Cavaliere del Sacro Romano Impero (Ιππότης της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας) και Patrizio Veneto (Πατρίκιος της Βενετίας ), από την γυναίκα του Φλορέντσα Κρίσπο. Ο πατέρας της ήταν ο πατέρας του δισέγγονου του Μάρκο Κορνάρο, Δόγης της Βενετίας από το 1365 ως το 1368[2]. Ήταν η μικρότερη αδελφή του επίσης Nobil Huomo, ευγενούς, Τζιόρτζιο Κορνάρο (1452 – 31 Ιουλίου 1527), “Padre della Patria” (Πατέρας της Πατρίδας) και Ιππότη της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η οικογένεια Κορνάρο έβγαλε συνολικά τέσσερεις Δόγηδες. Η οικογένεια είχε μακροχρόνιες σχέσεις με την Κύπρο, ειδικά όσον αφορά το εμπόριο. Στην περιοχή της Επισκοπής και στη περιοχή της Λεμεσού λειτουργούσαν μύλους ζάχαρης, τα προϊόντα των οποίων μαζί με άλλα Κυπριακά προϊόντα εξήγαγαν στην Βενετία[3][4][5].
Η μητέρα της Αικατερίνης, Φιορέντσα Κρίσπο, ήταν ή κόρη του Νικολό Κρίσπο, Κύριου της Σύρου. Η ταυτότητα της μητέρας της Φιορέντσα δεν είναι σίγουρη, γιατί ο Κρίσπο ήταν γνωστό ότι είχε δύο γυναίκες, κάθε μία από τις οποίες θα μπορούσε να είναι η μητέρα της Φιορέντσα. Σύμφωνα με δικιά του αλληλογραφία, ο Νικολό ήταν γαμπρός του Τζάκοπο της Λέσβου[6]. Μια αναφορά από τον Κατερίνο Ζένο (Caterino Zeno) με ημερομηνία το 1474 αναφέρει μιαν άλλη γυναίκα, την Ευδοκία-Βαλέντσα της Τραπεζούντας. Η Βαλέντσα αναφέρεται ως κόρη του Ιωάννη Δ΄ και της Μπαγκρατιόνη, γυναίκας του.
Όμως, οι υποτιθέμενοι αυτοί γονείς της παντρεύτηκαν το 1426 και μία κόρη της Βαλέντσα αναφέρεται ότι παντρεύτηκε το 1429 (ο Ιωάννης και η γυναίκα του είναι απίθανο να ήταν παπούδες μια παντρεμένης γυναίκας μόλις τρία χρόνια μετά το γάμο τους). Η Βαλέντσα έτσι θεωρείται πιθανότερα ότι ήταν η αδελφή του Ιωάννη Δ΄ και όχι η κόρη του, στην οποία περίπτωση οι γονείς της θα ήταν οι Αλέξιος Δ΄ και η Θεοδώρα η Κατακουζινή[7].
Ο Νικολό έγινε Κύριος της Σύρου μετά τον πατέρα του, Φραντσέσκο Α΄ Κρίσπο, Δούκα του Αρχιπελάγους. Η μητέρα του ήταν η Φλορέντσα Σανούντο, μέλος της προηγούμενης δυναστείας που ηγεμόνευε το Αρχιπέλαγος[8]. Η Φλορέντσα ήταν Κυρία της Μήλου, κόρη και διάδοχος του Μάρκο Σανούντο, Κύριου της Μήλου από το 1341 ως το 1376. Ο Μάρκο ήταν ο μικρότερος γιος του Γκιουλιέλμο Σανούντο, Δούκα του Αρχιπελάγους από το 1303 ως το 1323[9].
Γάμος και βασιλεία
Το 1468, ο Ιάκωβος Β΄ της Κύπρου, αλλιώς γνωστός ως Ιάκωβος ο Νόθος, έγινε Βασιλιάς της Κύπρου. Το 1468 διάλεξε την Καταρίνα για γυναίκα του και Βασίλισσα-Σύζυγο του Βασιλείου της Κύπρου, επιλογή η οποία χαροποίησε ιδιαίτερα τη Βενετική Δημοκρατία, καθώς έτσι θα εξασφάλιζε στο εξής εμπορικά δικαιώματα και άλλα προνόμια της Βενετίας στην Κύπρο. Παντρεύτηκαν στη Βενετία στις 30 Ιουλίου 1468 μέσω πληρεξούσιου, ενώ ήταν 14 χρονών. Τελικά ξεκίνησε για την Κύπρο το Νοέμβριο του 1472 και παντρεύτηκε αυτοπροσώπως τον Ιάκωβο στη Φαμαγκούστα[10].

Ο Ιάκωβος πέθανε σύντομα μετά το γάμο λόγω αιφνίδιας ασθένειας, και σύμφωνα με τη διαθήκη του, η Καταρίνα, που ήταν τότε έγκυος, θα ενεργούσε ως αντιβασιλέας. Έγινε τελικά αυτή ο μονάρχης όταν ο γιος της Ιάκωβος Γ’ της Κύπρου πέθανε πριν τα πρώτα του γενέθλια, πιθανότατα από ασθένεια, παρόλο που φημολογούταν ότι δηλητηριάστηκε από την Βενετία ή από χωρικούς της Καρλότας[11]. Tο Βασίλειο είχε ήδη από καιρό αρχίζει να παρακμάζει, και ήταν φόρου-υποτελές κράτος των Μαμελούκων από το 1426. Υπό την Κατερίνα, που βασίλεψε στην Κύπρο από το 1474 ως το 1489, το νησί ήταν υπό τον έλεγχο Βενετών εμπόρων, και στις 14 Μαρτίου 1489 αναγκάστηκε να παραιτηθεί και να παραδώσει την διοίκηση του νησιού στη Βενετική Δημοκρατία[12].
Σύμφωνα με τον Γεώργιο Βουστρώνιο, “στις 15 Φεβρουαρίου 1489 η βασίλισσα έφυγε από τη Λευκωσία για να πάει στη Φαμαγκούστα, για να φύγει [από την Κύπρο]. Και όταν ήταν καβάλα στο άλογο φορώντας ένα μαύρο μεταξένιο μανδύα, με όλες τις κυρίες και τους ιππότες της συνοδείας της […] Τα μάτια της, παραπέρα, δεν σταμάτησαν να χύνουν δάκρυα σε όλη τη διαδρομή. Ομοίως και ο κόσμος έχυσε πολλά δάκρυα.”[13].
Έχοντας εκθρονιστεί το Φεβρουάριο, η Κατερίνα αναγκάστηκε να φύγει από την Κύπρο στις 14 Μαΐου 1489.
Μετέπειτα ζωή στο Άσολο
Έτσι λοιπόν το τελευταίο Σταυροφορικό κράτος, η Κύπρος, έγινε αποικία τη Βενετίας, και ως αποζημίωση επιτράπηκε στην Κατερίνα να διατηρήσει το τίτλο της Βασίλισσας και έγινε το 1489 Κυρία του Άσολο, μιας επαρχίας στο Βένετο της Ιταλίας. Το Άσολο έγινε σύντομα γνωστό ως αυλή λογοτεχνικής και διάκρισης στη τέχνη, κυρίως ως η μυθοπλαστική τοποθεσία των πλατωνικών διαλόγων για τον έρωτα του Πιέτρο Μπέμπο, Gli Asolani. Η Κατερίνα πέθανε στη Βενετία το 1510[14].
Κληρονομιά
Οι όπερες Catharina Cornaro (1841) του Φραντς Λάχνερ και Caterina Cornaro (1844) του Γκαετάνο Ντονιτσέττι είναι βασισμένες στη ζωή της.
Έχουν γίνει πολλά πορτρέτα της Αικατερίνης, και μεταξύ αυτών του Ντύρερ, του Τιτσιάνο, του Μπελίνι και του Τζορτζόνε[15].
Το Κολλέγιο Καλών Τεχνών (Ινστιτούτο Κορνάρο), είναι ένας φιλανθρωπικός οργανισμός στη Λάρνακα για την προώθηση της τέχνης και του πολιτισμού[16], που διασώζει το όνομά της στην Κύπρο.
Τον Οκτώβριου του 2011 στην Κύπρο η Διεύθυνση Αρχαιοτήτων Κύπρου ανακοινώσε ότι θα ανακαινιστεί το καλοκαιρινό παλάτι της Αικατερίνης Κορνάρο στην Ποταμιά, με κόστος πρόγραμμα 1 εκατομμύριο ευρώ, για να γίνει πολιτιστικό κέντρο[17][18]. Σήμερα (2017) η αγρέπαυλη είναι ακόμη εγκαταλελειμμένη, καταρρέει και υπήρξαν επίσης κλοπές πολιτιστικού υλικού.[19][20][21]
Παραπομπές
1.Wills, Garry. Venice, Lion City (New York, Simon and Schuster, 2001), 136.
2.Profile of Marco Cornaro and his children
3.Venice: The Hinge of Europe, 1081-1797, p. 76. William H. McNeill
4.Civilization and Capitalism, 15th-18th Century: The wheels of commerce p. 192. Fernand Braudel
5.Sweet Invention: A History of Dessert. Michael Krondl
6.Profile of Niccolò Crispo and his children
7.Profile of Alexios IV and his children
8.Profile of Francesco I and his children
9.Profile of Marco and his descendants
10.Sir Harry Luke, The Kingdom of Cyprus, 1369—1489 in K. M. Setton, H. W. Hazard (ed.) A History of the Crusades, The fourteenth and fifteenth centuries (1975), p.388
11.Sir Harry Luke, The Kingdom of Cyprus, 1369—1489 in K. M. Setton, H. W. Hazard (ed.) A History of the Crusades, .The fourteenth and fifteenth centuries (1975), p.389
12.H. E. L. Mellersh. Neville Williams (May 1999). Chronology of world history. ABC-CLIO, σελ. 569. ISBN 978-1-57607-155-7. Ανακτήθηκε στις 13 March 2011.
13.Philippe Trélat, “Urbanization and urban identity in Nicosia 13th-16th. Centuries”, in “Proceedings of the 10th Annual Meeting of Young Researchers in Cypriot Archaeology”, Venice, 2010, p.152
14.Churchill, Lady Randolph Spencer. Davenport, Cyril James Humphries (1900). The Anglo-Saxon Review. John Lane, σελ. 215–22. Ανακτήθηκε στις 13 March 2013.
15.Queen Caterina Cornaro by Giorgione [Giorgio Barbarella]
16.cornaroinstitute.org
17.Demetra Molyva, ‘Palace of Cyprus’s last queen to be restored’ in The Cyprus Weekly (Cyprus newspaper), 7 October 2011
18.Η συναρπαστική ζωή της τελευταίας Βασίλισσας της Κύπρου, Αικατερίνης Κορνάρο – Έρωτας & τραγωδία
19.Di Cesnola, L. P. Cyprus: Its Ancient Cities, Tombs, and Temples, 2015.
20.Πυρκαγιά στην αγροτική έπαυλη της Αικατερίνης Κορνάρο
21.Μεσαιωνική Αγρέπαυλη Αικατερίνης Κορνάρο, Ποταμιά
[Βικιπαίδεια]