Πολιτειολόγος στο ιδιωτικό πανεπιστήμιο Σαμπαντζί της Κωνσταντινούπολης, ο Τσενγκίζ Ακτάρ ανέτρεψε τα δεδομένα στην Τουρκία υπογράφοντας το 2008 με τρεις ακόμη διανοούμενους μια περίφημη έκκληση, “ζητώ συγνώμη”, με την οποία προσκαλούσε τους συμπατριώτες του να αναγνωρίσουν τη γενοκτονία των Αρμενίων.
Παραμονή των εκδηλώσεων μνήμης για τις σφαγές του 1915, ο Ακτάρ κρίνει ότι η χώρα του έχασε οριστικά τη “μάχη με την αλήθεια” όσον αφορά τα γεγονότα αυτά και εκφράζει ικανοποίηση για την έστω και αργή εξέλιξη της τουρκικής κοινωνίας σε σχέση με αυτό που ήταν ακόμη, πριν από μερικές εβδομάδες, απόλυτο ταμπού.
Πώς κρίνετε τις βίαιες αντιδράσεις της άρνησης των τουρκικών αρχών;
Πιστεύω ότι η Τουρκία έχασε τη μάχη της αλήθειας. Ουδείς πιστεύει σε αυτή την πρωτόγονη άρνηση, το πτώμα είναι τόσο μεγάλο που δεν μπαίνει στο ντουλάπι.
Η κυβέρνηση αυτή δεν μπορεί να υπερβεί αυτό που είπε πέρυσι ο Ερντογάν, εκφράζοντας τα συλλυπητήριά του στα θύματα των Αρμενίων… και των Τούρκων. Αυτό είναι καλύτερο από το τίποτα, αλλά απέχει πολύ από αυτό που θα επέβαλε το μέγεθος του εγκλήματος που διαπράχθηκε το 1915.
Ωστόσο έκανε περισσότερα σε σχέση με τους προκατόχους του προκειμένου να πέσουν τα ταμπού γύρω από τα θεμέλια της Δημοκρατίας αλλά σταμάτησε στην πορεία (…) λείπει από την Τουρκία ένας οραματιστής αρχηγός κράτους που θα δεχόταν να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο το θέμα αυτό. Όχι προφανές! Ο μόνος στόχος της τουρκικής κυβέρνησης το έτος 2015 είναι να περιορίσει τις απώλειες, να είναι οι λιγότερες δυνατές…
Όλα όσα μπορώ ακόμη να περιμένω από αυτόν, είναι να μην εμποδίζει πλέον το έργο της μνήμης στην Τουρκία. Ορισμένοι το προσπαθούν ακόμη. Για παράδειγμα το άρθρο 305 του ποινικού κώδικα που απαγορεύει τη χρήση της λέξης γενοκτονία εξακολουθεί να υπάρχει, έστω και αν δεν χρησιμοποιείται πλέον.
Πώς εξηγείτε αυτό το αδιέξοδο;
Υπάρχει αρχικά ένα έλλειμμα στην παιδεία. Οι Τούρκοι δεν ξέρουν τι συνέβη, για πολλούς μεταξύ αυτών ‘Αρμένιος’ είναι απλά μια προσβολή. Και όταν υπάρχει περιορισμένη παιδεία… τόσο λανθασμένη, τόσο παραποιημένη, είναι ντροπή.
Εξηγούν πάντα αυτό που συνέβη με αυτά τα τέσσερα συνεχώς αναμασημένα επιχειρήματα: η εξέγερση των Αρμενίων κατά του κράτους, η συνεργασία τους με την τσαρική Ρωσία, οι ιμπεριαλιστικές προκλήσεις και η αυτο-θυματοποίηση σχετικά με το θέμα ‘οι Αρμένιοι είναι αυτοί’΄που μας έσφαξαν. Δεν προχωράμε έτσι…
Υπάρχει επίσης ο φόβος, πολύ διαδεδομένος μεταξύ των Τούρκων, ότι οι Αρμένιοι θα ανακτήσουν την περιουσία και τη γη που είχαν κλαπεί από αυτούς το 1915. Η αρπαγή που έφθασε σε πρωταφανή κλίμακα είναι ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία της γενοκτονίας.
Και πάνω απ’ όλα, υπάρχει το γεγονός ότι η σύγχρονη Τουρκία είναι οικοδομημένη στον αποκλεισμό και την εξόντωση των μη-μουσουλμάνων που ζουν στην Ανατολία. Θέτοντας υπό αμφισβήτηση το θέμα αυτό, θέτουμε υπό αμφισβήτηση τα ίδια τα θεμέλια του τουρκικού κράτους και αυτό, προς το παρόν, είναι αδύνατο.
Από πού μπορεί να προκύψει μια αλλαγή του τρόπου σκέψης για το θέμα αυτό;
Περιμένω πολλά από την τουρκική κοινωνία. Σεμινάρια, διαλέξεις, δημοσιεύσεις θα συνεχίσουν να διευκολύνουν το έργο της μνήμης και της παιδαγωγικής για το τι συνέβη. Πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει ότι μόνο το 9% των Τούρκων υποστηρίζει την αναγνώριση της γενοκτονίας. Ακόμα κι αν δεν διαθέτουν μέσα για να νιώθουν ασφαλείς, είμαι πεπεισμένος ότι είναι πολύ περισσότεροι σε σχέση με το ποσοστό πριν από μόλις πέντε χρόνια. Το τζίνι βγήκε από το μπουκάλι. Η εξέλιξη θα είναι αργή, αλλά θα υπάρξει, είμαι σίγουρος.