Ερασινώδυνα Ανάλεκτα – Διατριβή Β΄- Διονύσιος ο Θρακιώτης

Τα «Ερασινώδυνα Ανάλεκτα» αφιερώνουν την δεύτερη Διατριβή στον πρώτο Ευρωπαίο «γραμματικό», τον Διονύσιο τον Θρακιώτη.

Έργο των «γραμματικών» ήταν, επί αιώνες, η μελέτη τής Γραμματικής και τού Συντακτικού των γλωσσών. Στην εποχή μας, αυτού τού είδους η ενασχόληση αποτελεί κοινό αντικείμενο των επιστημών τής Φιλολογίας και τής Γλωσσολογίας.

Διονύσιος ο Θρακιώτης

Ο Διονύσιος ο Θρακιώτης υπήρξε φιλόλογος και «γραμματικός», μαθητής τού Αρίσταρχου τού Γραμματικού. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, γύρω στα 170 π.Χ., και απεβίωσε γύρω στα 90 π.Χ. Γνωρίζουμε ότι κατά το έτος 140 π.Χ. διέμενε στην Ρόδο. Είναι ο συγγραφέας τής αρχαιότερης στοιχειώδους «Γραμματικής», από την οποία, δυστυχώς, δεν φαίνεται να έχει σωθεί η Σύνταξη. Αυτό το μικρό – σε έκταση – έργο του απετέλεσε μοναδικής αξίας θεμέλιο των σπουδών Γραμματικής μέχρι και την εποχή τής ευρωπαϊκής Αναγέννησης, αλλά και πολύτιμη βάση γιά τις Γραμματικές όλων των ευρωπαϊκών λογοτεχνικών γλωσσών. Εξαιτίας τού προσωνυμίου τού Διονυσίου δικαίως εικάζεται η θρακική καταγωγή τού ρηξικέλευθου επιστήμονα.

Η παρούσα μετάφραση

Γιά την παρούσα μετάφραση τής «Γραμματικής» τού Διονυσίου στην νεοελληνική, χρησιμοποιήθηκαν τρία κείμενα: (α΄) η έντυπη έκδοση τού πρωτοτύπου από τον A. I. Bekker, στα «Anecdota Graeca», τόμος β΄, Βερολίνο, 1816, (β΄) η ηλεκτρονική έκδοση τού πρωτοτύπου από την Bibliotheca Augustana, υπό τον τίτλο «Διονυσίου Θραικός Τέχνη Γραμματική» και (γ΄) η μελέτη «L’ Ars Grammatica di Dionisio Trace» τού Giovanni Costa, στην «Storiadelmondo» (n. 40, 27/03/2006).

Οδηγίες γιά την ανάγνωση

(α΄) Τα εντονότερα στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν, αντί τής χρήσης εισαγωγικών, γιά τα είκοσι τέσσερα γράμματα τής ελληνικής γλώσσας, όταν αυτά υποδηλώνουν αποκλειστικά τον εαυτό τους. Το ίδιο συνέβη γιά τις διφθόγγους και γιά τις καταλήξεις λέξεων. Εντονότερα στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν και γιά τις λέξεις ή τις προτάσεις (ομηρικούς στίχους) που ο συγγραφέας παραθέτει ως παραδείγματα. (β΄) Οι υποσημειώσεις είναι τού υποφαινόμενου και σκοπεύουν να διασαφηνίσουν το νόημα συγκεκριμένων σημείων τού κειμένου.

Αθανάσιος Τσακνάκης