Tο οικολογικό έλλειμμα των Oλυμπιακών Aγώνων

 H Aθήνα έχασε τη μεγάλη ευκαιρία να βελτιώσει σημαντικά το περιβάλλον της
Του Κ. Ν. Σταμπολή
Σε πρόσφατα εκτενή ρεπορτάζ της η «Καθημερινή» αποκάλυψε με τον πλέον παραστατικό τρόπο τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολλά ολυμπιακά, και συνδεόμενα με αυτά, έργα και την αδυναμία έγκαιρης ολοκλήρωσής τους. Στο φύλλο της 2ης Μαρτίου μάλιστα η «Καθημερινή» αναφέρθηκε με λεπτομέρεια στα χρονοδιαγράμματα που δεν έχουν τηρηθεί και στις σοβαρές υπερβάσεις των διαφόρων επιμέρους προϋπολογισμών έτσι που ο συνολικός προϋπολογισμός του όλου εγχειρήματος των Ολυμπιακών Αγώνων να κινείται πλέον σε μία τελείως εξωπραγματική βάση. Πέρα όμως από τα δυσβάσταχτα οικονομικά ελλείμματα, τα οποία θα πληρώνουμε για τα επόμενα 20 χρόνια, υπάρχει ένα ακόμα σοβαρό, αλλά κρυφό προς το παρόν, έλλειμμα για το οποίο ουδείς ομιλεί. Αυτό είναι το τεράστιο και ουσιαστικό «οικολογικό έλλειμμα» και αναφέρεται στην παντελή έλλειψη οικολογικής μέριμνας και σχεδιασμού των Αγώνων. Κάτι που αφορά και τα περισσότερα παρεμφερή έργα, με μοναδική ίσως εξαίρεση το τραμ. Η προβληματική αυτή κατάσταση, που ήδη είναι οπτικά εμφανής, θα αποκαλυφθεί σε όλη της την έκταση κατά τη διάρκεια των Αγώνων.
Xωρίς όραμα
Παρά το γεγονός ότι ο προϋπολογισμός των δικών μας Ολυμπιακών Αγώνων, (θα ξεπεράσει τα 8,0 δισεκ. ευρώ με μετριότατους υπολογισμούς) υπερβαίνει κατά πολύ αυτούς των άλλων πόλεων όπου διεξήχθηκαν αυτοί τις τελευταίες δύο δεκαετίες (Σίδνεϊ, Βαρκελώνη, Ατλάντα) ούτε ένα ευρώ δεν έχει διατεθεί για τη μελέτη και εφαρμογή οικολογικών λύσεων τόσο στο κρίσιμο θέμα της ενέργειας, όσο και των πανάκριβων κτιριακών κατασκευών, του πράσινου αλλά και του περιβάλλοντος χώρου. Δυστυχώς απουσιάζει πλήρως ένας ευρύτερος οικολογικός σχεδιασμός και ένα όραμα για καλύτερο περιβάλλον.
Και αυτό τη στιγμή κατά την οποία λέξεις- κλειδιά και έννοιες όπως «περιβάλλον», «οικολογική ευαισθησία» και «πράσινη ενέργεια» κυριαρχούν στον διεθνή χώρο και υποδηλώνουν τη δέσμευση κρατών, οργανισμών και εταιρειών για πολιτικές προστασίας του περιβάλλοντος. Το μήνυμα της οικολογίας, στο πλαίσιο της «κοινωνικής ευθύνης» (social responsibility) έχει σήμερα μία συγκεκριμένη οικονομική διάσταση, αφού προϋποθέτει επενδύσεις προς τη σωστή, και κοινωνικά αποδεκτή κατεύθυνση. Μία τέτοια προσέγγιση πλέον επιβραβεύεται και συντελεί στην «επενδυτική» αναβάθμιση του λαμβάνοντος πρωτοβουλία φορέα, ενώ παράλληλα υποδεικνύει και αναδεικνύει την πολιτιστική, κοινωνική και περιβαλλοντική ευαισθησία. Δυστυχώς το μήνυμα αυτό δεν το έπιασαν οι οργανωτές των Ολυμπιακών Αγώνων (κυβέρνηση και Αθήνα 2004).
Υπάρχει μία σαφώς θετική οικονομική επίπτωση σε επενδύσεις υποδομής που λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τον οικολογικό παράγοντα, παρατηρούν τραπεζίτες στο Λονδίνο που εξειδικεύονται στην αξιολόγηση μεγάλων επενδύσεων. Δυστυχώς στην Αθήνα του 2004 δεν έχουμε την παραμικρή πληροφορία ότι «οικολογία» και «πράσινη ενέργεια» έχουν ληφθεί σοβαρά υπόψη. Αυτό θα αποβεί ένας αρνητικός παράγων στην προοπτική εκμετάλλευσης των ολυμπιακών εγκαταστάσεων μετά τους Αγώνες, συμπληρώνουν οι άνω πηγές.
Δυστυχώς οι αρμόδιοι οι οποίοι δεν έχουν αντιληφθεί τη βαρύτητα που δίδουν οι ξένοι στην οικολογική προσέγγιση εξαντλούν το θέμα του οικολογικού σχεδιασμού στις δενδροφυτεύσεις. Oπως υποστηρίζουν προβλέπεται εκτενής δενδροφύτευση στους χώρους του ΟΑΚΑ, (το οποίο σήμερα είναι ένα εργοτάξιο – κρανίου τόπος) στον Ιππόδρομο, στο Ελληνικό και αλλού. Δυστυχώς όμως η αλήθεια είναι ότι πέντε μήνες προ των Αγώνων στις περισσότερες εγκαταστάσεις δεν υπάρχει ίχνος πρασίνου, αφού οι σοβαρές καθυστερήσεις στην πρόοδο των έργων δεν επέτρεψαν τη φύτευση δέντρων, θάμνων και γκαζόν στη φυτευτική περίοδο του περασμένου φθινοπώρου (ή και νωρίτερα) και τώρα πρέπει να περιμένουμε τον Απρίλιο. Αλλά ακόμα και εάν υποθέσουμε ότι οι δεντροφυτεύσεις θα γίνουν δεν υπάρχει επαρκής χρόνος για την ανάπτυξη των φυτών ενώ ουδεμία απολύτως μέριμνα έχει ληφθεί για το πράσινο των πέριξ των ολυμπιακών εγκαταστάσεων χώρων και γενικότερα για το, έτσι και αλλιώς, ελάχιστο πράσινο της πόλης των Αθηνών. Oπως είναι γνωστό βάσει στατιστικών δεδομένων, αλλά και διά γυμνού οφθαλμού η Αθήνα έχει τους λιγότερους (κατά πολύ) ανοικτούς χώρους πρασίνου ανά τετραγωνικό μέτρο συγκρινόμενη με όλες τις άλλες πρωτεύουσες και μεγαλουπόλεις της υφηλίου. (Βλέπε πίνακα)
Θέμα επιβίωσης
Η σημασία του πράσινου για μία πόλη, ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη όπως η Αθήνα, δεν είναι απλά θέμα αισθητικής ή ψυχαγωγίας αλλά θέμα επιβίωσης. Εξάλλου το πράσινο συσχετίζεται με τη βελτίωση των φυσικών συνθηκών της πόλης (περισσότερο οξυγόνο, λιγότερη σκόνη, μείωση της θερμοκρασίας, λιγότερος θόρυβος, βελτίωση του κλίματος, καλύτερη αισθητική, περισσότερη πανίδα). Πολλές δε οικονομικές δραστηριότητες ήδη απομακρύνονται από την Αθήνα (και την Ελλάδα) λόγω του βεβαρημένου περιβάλλοντος της πόλης. Θα περίμενε λοιπόν κάποιος ότι με ευκαιρία τους Ολυμπιακούς Αγώνες θα καταβαλλόταν μία στοιχειώδης προσπάθεια για να αυξηθούν έστω και λίγο οι χώροι πρασίνου -πράγμα αντικειμενικά δύσκολο αφού λόγω των απαιτούμενων απολλοτριώσεων το κόστος είναι πολύ υψηλό- και κυρίως να προστατευθούν και αναδειχθούν οι υπάρχοντες ελάχιστοι χώροι (π.χ. Λυκαβηττός, Εθνικός Κήπος, Αρδηττός, Πεδίον του Aρεως κ.λπ.). Αντ’ αυτού έχουμε να αντιμετωπίσουμε την πλήρη αδιαφορία και απαξίωση από πλευράς πολιτείας και τοπικής αυτοδιοίκησης, αφού όλοι ανεξαιρέτως οι χώροι έχουν καταντήσει σκουπιδότοποι, ελεύθερο πάρκινγκ και εστίες ναρκωτικών. Η εικόνα πρασίνου που εκπέμπει η σημερινή Αθήνα είναι πενιχρή και απογοητευτική, ανάξια μιας πόλεως που πρόκειται να φιλοξενήσει Ολυμπιακούς Αγώνες.
Pυπογόνος ενέργεια
Μία άλλη εξίσου σοβαρή οικολογική πτυχή των Αγώνων έχει να κάνει με την ενέργεια, η παραγωγή της οποίας στην Ελλάδα είναι μια εξαιρετικά ρυπογόνος υπόθεση (λ.χ. δημιουργία φωτοχημικού νέφους στις πόλεις λόγω της κυκλοφορίας ακατάλληλων οχημάτων και γεωμορφολογίας, καύση λιγνίτη και μαζούτ για παραγωγή ηλεκτρισμού κ.λπ.). Είναι απορίας άξιον πώς οι διοργανωτές δεν έχουν προβλέψει τουλάχιστον τη δρομολόγηση οικολογικών αυτοκινήτων για την εξυπηρέτηση κοινού και αθλητών καθ’ όλη την διάρκεια των Aγώνων. Δυστυχώς υπάρχει και πλήθος άλλων θεμάτων που αφορούν το περιβάλλον και σχετίζονται άμεσα με τους Αγώνες όπως λ.χ. η δημιουργία του φωτοχημικού νέφους στην Αθήνα τους καλοκαιρινούς μήνες, (αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης κυκλοφορίας 2,5 εκ. παντός είδους οχημάτων στο Λεκανοπέδιο), η υπερθέρμανση του κτιριακού όγκου της πόλης (φαινόμενο θερμικής νήσου) λόγω της λειτουργίας χιλιάδων μονάδων air-conditioning αλλά και του ατυχούς συνδυασμού των υλικών κατασκευής των κτιρίων (σκυρόδερμα) και της κακής πολεοδομικής διάταξης (απαράδεκτα εγγύς τοποθέτηση του ενός κτιρίου με το άλλο, υψηλά κτίρια, στενοί δρόμοι) με την παράλληλη επικράτηση υψηλών θερμοκρασιών περιβάλλοντος καθ’ όλο το θέρος. Τέλος, λειτουργεί στην Αθήνα ένα άκρως προβληματικό σύστημα περισυλλογής και διαχείρισης απορριμμάτων, χωρίς δυνατότητα ανακύκλωσης, και έτοιμο να καταρρεύσει ανά πάσα στιγμή.