Η επεξεργασία κοιτασμάτων χαλκού+χρυσού χρειάζεται μεγάλων διαστάσεων δεξαμενές καθίζησης των τελμάτων που δημιουργούνται. Οι δεξαμενές αυτές δημιουργούνται με τεχνητά φράγματα, τα οποία ενίοτε αστοχούν κιόλας, προκαλώντας οικολογική καταστροφή. Φυσικά και το ατύχημα, στο οποίο αναφερόμαστε σήμερα, δεν θα μπορούσε να έχει συμβεί στις Σκουριές Χαλκιδικής, εκεί ακόμα στήνεται η επένδυση και, προς το παρόν, έχουν προκύψει άλλου είδους θέματα, “ελληνικού” τύπου.
Τα ξημερώματα της περασμένης Δευτέρας ένα τέτοιο περιστατικό σημειώθηκε στο Δυτικό Καναδά, στην περιοχή Cariboo της Βρετανικής Κολομβίας (British Columbia), καθώς έσπασε το φράγμα στο μεταλλείο Mount Polley, της εταιρείας Imperial Metals. Υπολογίζεται ότι περίπου 10 εκατομμύρια κυβικά μέτρα μολυσμένου νερού και 4,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τοξικής λάσπης κατέληξαν στη διπλανή λίμνη Polley, από εκεί στο ρέμα Hazeltine Creek και τελικά στη μεγάλη λίμνη Quesnel, κοντά στην πόλη Likely, σε μια απ’ τις χειρότερες περιβαλλοντικές καταστροφές που έπληξαν ποτέ την περιοχή. Το ρέμα …
διαπλατύνθηκε από 1,2 σε 46μ. και η λίμνη γέμισε παρασυρμένα δέντρα. Τη σχετική είδηση μπορείτε να δείτε στον Καναδικό τύπο, μαζί με πολλές φωτογραφίες και από αέρος βίντεο της καταστροφής. Αν ωστόσο έχετε υπομονή, ήδη έχει ανεβεί στο Youtube εξαιρετικά εκτεταμένο βίντεο, διάρκειας 37 λεπτών, που μπορείτε να δείτε πιο κάτω.
Το φράγμα έσπασε “για άγνωστο λόγο”, σύμφωνα με την Imperial Metals, η μετοχή της οποίας κατρακύλησε την επόμενη μέρα στο Χρηματιστήριο του Τορόντο κατά 42%: ένας αναλυτής εκτίμησε το κόστος των έργων αποκατάστασης στα 200 εκατ. δολάρια, και τις αποζημιώσεις σε περίπου άλλα τόσα, (προφανώς “δια πυροβολισμού”, αφού ακόμα είναι πολύ νωρίς και η κατάσταση δεν έχει σταθεροποιηθεί). Τα ποσά αυτά αντιστοιχούν σε πάνω από τη μισή κεφαλαιοποίηση της εταιρείας, που ήταν 763,7 εκατ. δολάρια. Το συγκρότημα του Mount Polley έδινε στην εταιρεία το 83% των κερδών. Οι ρεπόρτερ που πήγαν στις 5/8 στα γραφεία της εταιρείας τα βρήκαν κλειστά, με μια λιτή ανακοίνωση για το συμβάν κολλημένη στην πόρτα.
Σύμφωνα με την εταιρεία τα τέλματα έχουν ελαφρώς αλκαλικό pH, περί το 8,5 και δεν είναι όξινα. Οι τοπικές αρχές ωστόσο κήρυξαν την περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, εξέδωσαν απαγόρευση χρήσης νερού, απομάκρυναν κατασκηνωτές κι έθεσαν προθεσμία στην εταιρεία να διορθώσει άμεσα το φράγμα, προκειμένου να σταματήσει η διαρροή λάσπης προς το λιμναίο σύστημα της περιοχής. Ο Υπουργός Μεταλλείων βρέθηκε αμέσως επιτόπου και 3 μέρες μετά επισκέφθηκε το Likely και η τοπική Πρωθυπουργός. Η εταιρεία πρέπει να δώσει άμεσα, σε δυο μέρες, εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων και σχέδιο καθαρισμού της περιοχής και να ετοιμάσει μέχρι 15 Αυγούστου ένα πιο λεπτομερές σχέδιο. Υπάρχει ανησυχία για το πώς θα επηρεαστεί ένα είδος κόκκινου σολωμού, που ανεβαίνει στα ποτάμια της περιοχής και ήδη αναφέρθηκαν θάνατοι ψαριών. Τα πρώτα τεστ έδειξαν ότι δεν υπήρξε πρόβλημα στην ποιότητα του πόσιμου νερού της περιοχής, ωστόσο η απαγόρευση χρήσης νερού εξακολουθεί να είναι σε ισχύ μέχρι να γίνουν περαιτέρω έλεγχοι. Η λάσπη έφραξε ένα ρέμα φυσικής απορροής της λίμνης Polley προς τη λίμνη Quesnel, με αποτέλεσμα την άνοδο της στάθμης της λίμνης Polley κατά δύο μέτρα, με κίνδυνο πλέον για διάρρηξη σε άλλη περιοχή και απότομη εκτόνωση ρυπασμένου νερού.
Τέτοιες δεξαμενές τελμάτων περιέχουν λεπτομερώς σπασμένα πετρώματα και υπολείματα χημικών, από την κατεργασία για την απόληψη των χρήσιμων συστατικών. Μαζί με το χαλκό και το χρυσό είναι φυσιολογικό να συνυπάρχουν στο μετάλλευμα και αρσενικό, κοβάλτιο, υδράργυρος, νικέλιο, αντιμόνιο, κάδμιο, μόλυβδος, ψευδάργυρος, μαγγάνιο, φώσφορος, βανάδιο και σελήνιο: αυτά είναι τα μέταλλα που ανέφερε η Imperial Metals για το 2013. Τα μέταλλα αυτά είναι απολύτως φυσιολογικό να συναντώνται και στην επιφάνεια του εδάφους διάφορων ανεκμετάλλευτων περιοχών σε όλο τον πλανήτη -και στην Ελλάδα-, δεν βρίσκονται μόνο στο υπέδαφος. Όποια κι αν είναι πάντως η αιτία αστοχίας του φράγματος, βάζει την εκμετάλλευση τέτοιων κοιτασμάτων σε μπελάδες παγκοσμίως κι ενισχύει τη φωνή όσων αντιδρούν. Στο συγκεκριμένο ατύχημα το πρόβλημα δεν είναι τόσο τα χημικά, όσο η λάσπη με τα βαρέα μέταλλα, που έχει γεμίσει το βυθό στο ρέμα και τις λίμνες κι είναι πολύ δύσκολο να καθαριστεί.
Αυτού του τύπου τα φράγματα τελμάτων δεν μπορούν να θεωρούνται ως μόνιμες κλειστές δεξαμενές, καθώς σταδιακά δέχονται και νερά της βροχής και γεμίζουν, με αποτέλεσμα να δημιουργείται υπερχείλιση. Περιστασιακά θα πρέπει να υπάρχει άντληση ή απορροή νερών για ανακούφιση των φραγμάτων, οπότε μπαίνει θέμα που θα διατεθεί το αντλούμενο ή απορρέον νερό και τι ποιότητας είναι. Η Imperial Metals είχε ζητήσει το 2009 να διαθέτει ετησίως 1,4 εκατ. κυβικά μέτρα κατεργασμένου νερού στο ρέμα Hazeltine Creek. Της δόθηκε άδεια να διαθέτει ποσότητες που αντιστοιχούν στο 35% της ημερήσιας απορροής του ρέματος κι επανήλθε με νέα αίτηση, για διάθεση 3 εκατ. κυβικών μέτρων κατεργασμένου νερού, η οποία ήταν υπό εξέταση στο Υπουργείο.
Σε κάθε περίπτωση, αυτού του τύπου τα ατυχήματα με τα φράγματα είναι σαν τα ατυχήματα με τα αεροπλάνα: κάποια αεροπλάνα πέφτουν κάπου-κάπου, αλλά αυτά που δεν πέφτουν είναι πολύ περισσότερα, ο κόσμος τα εμπιστεύεται και πετάει παντού στον πλανήτη. Το ίδιο συμβαίνει και με τα φράγματα τελμάτων, κάποια αστοχούν, αλλά τα πιο πολλά όχι. Πρέπει λοιπόν να μελετώνται τα χαρακτηριστικά των ατυχημάτων, ώστε να ενισχύονται οι προδιαγραφές ασφαλείας των υπολοίπων ανά τον κόσμο. Δεδομένου ότι και στις Σκουριές της Χαλκιδικής, εξ όσων είναι γνωστά, θα κατασκευαστούν κάποια παρόμοια φράγματα τελμάτων, στα ρέματα Καρατζά & Λοτσάνικου, θα πρέπει οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΚΑ και η Επιθεώρηση Μεταλλείων Βόρειας Ελλάδας να μελετήσουν πολύ σοβαρά τι έγινε στον Καναδά και να ενισχύσουν, αν χρειάζεται, τα μέτρα ασφαλείας. Η περιοχή όπου έγινε το ατύχημα στη Βρετανική Κολομβία είναι αραιοκατοικημένη, δασώδης, οι επιδράσεις πλήττουν κυρίως την άγρια ζωή. Η Χαλκιδική ωστόσο είναι κορυφαίος τουριστικός προορισμός και δεν επιδέχεται βιομηχανικά ατυχήματα.
Τα λινκς τεκμηρίωσης βρίσκονται στο http://greeklignite.blogspot.gr/2014/08/blog-post_8.html και στο Facebook, στη διεύθυνση Greeklignite!