Συγκρότηση και δράση της διεθνούς Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου (ΕΛΕ) και ιστορικά παραδείγματα διαγραφής δημόσιου χρέους

Του Καλλίνικου Κ. Νικολακόπουλου
Το πρόβλημα του χρέους δεν είναι κάποιο οικονομικό-διαχειριστικό ζήτημα, αλλά ένα συνθετότερο πρόβλημα πού άπτεται όλων των πλευρών της κοινωνικής ζωής και των διεθνών σχέσεων της Ελλάδας. Η πρόταση αντιμετώπισής του αποτελεί το ουσιαστικότερο στοιχείο μιας στρατηγικής διεξόδου από την κρίση. Η αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους έχει πολυποίκιλες προεκτάσεις και απασχολεί εντονότατα το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Μεγάλο μέρος των μικρομεσαίων κοινωνικών στρωμάτων βιώνουν τεράστια αδιέξοδα και δυσκολίες αποπληρωμής του ιδιωτικού χρέους (ληξιπρόθεσμα στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια, μικρομεσαίες επιχειρήσεις που κλείνουν λόγω αδυναμίας
αποπληρωμής επιχειρηματικών δανείων κλπ). Καθίσταται επιτακτική μία πολιτική αντιμετώπισης του ιδιωτικού χρέους με αξιοποίηση του υπάρχοντος νομικού πλαισίου, της δικαιοσύνης και θέσπισης νομοθετικών διατάξεων ελάφρυνσής του. Κάτι αντίστοιχο μπορεί να συμβεί και για την αντιμετώπιση και ελάφρυνση του δημόσιου χρέους. Στο πλαίσιο αυτό είναι κεφαλαιώδους σημασίας η δημιουργία ειδικής διεθνούς επιτροπής λογιστικού ελέγχου (audit) του δημόσιου χρέους και η ακύρωση των ‘μνημονιακών’ πολιτικών που ασκήθηκαν για την αντιμετώπισή του.
Η συγκρότηση ‘Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου’ (ΕΛΕ) δεν μπορεί να παρομοιασθεί π.χ. με την εξεταστική επιτροπή της Βουλής που έχει συνήθη κατάληξη την συγκάλυψη και όχι την ανάδειξη των αιτιών, των υπευθύνων και τον καταλογισμό ευθυνών. Η υπόσταση και ο σκοπός της ΕΛΕ είναι επίσης διαφορετικός από αυτόν μιας τεχνικής επιτροπής ή μη κυβερνητικής οργάνωσης που πραγματοποιεί υποδείξεις στην κυβέρνηση. Ο στόχος της είναι ο προσδιορισμός του ‘απεχθούς’ χρέους (έννοια που προσδιορίσαμε σε προηγούμενο άρθρο μας) και η ανάδειξη των πολιτικών ευθυνών της δημιουργίας του. Ο χαρακτήρας και ο τρόπος λειτουργίας της καθορίζονται από τον προσδιορισμένο αυτόν στόχο της και προυποθέτει την ουσιαστική δυνατότητα ελέγχου και ‘ανοίγματος βιβλίων’ της χώρας. Προαπαιτούμενο είναι η κατοχύρωση-διασφάλιση της θεσμικής δικαιοδοσίας και ανεξαρτησίας της και η στελέχωσή της με διεθνείς προσωπικότητες αδιάβλητου κύρους και αναμφισβήτητης ικανότητας για την ολοκλήρωση του έργου του ελέγχου (οικονομολόγοι, νομικοί, ορκωτοί λογιστές, εφοριακοί, δικαστικοί, εκπρόσωποι συνδικαλιστικών φορέων και κοινωνικών οργανώσεων κλπ).
Η ΕΛΕ θα είναι ανεξάρτητη από τα πολιτικά κόμματα, θα διασφαλίζει την ύπαρξη εξειδικευμένης γνώσης και θα εγγυάται τον δημοκρατικό έλεγχο καθώς και το υπόλογο όλων των εμπλεκομένων. Για την επιτυχία του στόχου της θα έχει πλήρη διαχρονική πρόσβαση στις συμβάσεις και εκδόσεις δημόσιου χρέους, συμπεριλαμβανομένων των εκδόσεων ομολόγων, αλλά και κάθε διμερούς, πολυμερούς ή άλλης μορφής χρέους και δανειακών δημόσιων υποχρεώσεων. Θα της παραχωρηθούν οι απαραίτητες αρμοδιότητες που θα θέτουν στην διάθεσή της όλα τα απαραίτητα έγγραφα για την επιτέλεση του έργου της και οι δυνατότητες κλήσης προς εξέταση δημόσιων λειτουργών και δικαστικής συνδρομής για το άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών (π.χ. λογαριασμών του δημοσίου σε ιδιωτικές τράπεζες και στην Τράπεζα της Ελλάδας). Θα έχει, τέλος, επαρκές χρονικό διάστημα στην διάθεσή της για την μελέτη όλων των συμβάσεων και την σύνταξη του πορίσματός της.
Οι ασκηθείσες πολιτικές της ΕΕ και του ΔΝΤ για την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους, έχουν επιφέρει ένα τεράστιο κοινωνικό κόστος για την Ελλάδα και είναι δικαίωμα του ελληνικού λαού η πλήρης πληροφόρηση για το δημόσιο, ή εγγυημένο από το κράτος, χρέος. Η ΕΛΕ θα διαπιστώσει και προσδιορίσει τις αιτίες του δημοσίου χρέους, τους όρους με τους οποίους συνάφθηκε και την χρήση των ληφθέντων δανείων. Τα συμπεράσματα που θα εξάγει η ΕΛΕ θα διαμορφώσουν κατάλληλες προτάσεις για την αντιμετώπιση του χρέους, συμπεριλαμβανομένου του χρέους που θα αποδειχθεί ως παράνομο και ‘απεχθές΄ ή επονείδιστο (odious) που θα διαγραφεί σύμφωνα με τα ισχύοντα κατά το διεθνές δίκαιο. Επιδίωξη της ΕΛΕ πρέπει να είναι η συνδρομή της Ελλάδας στην λήψη των απαραίτητων μέτρων αντιμετώπισης του βάρους του χρέους καθώς και η διαπίστωση των ευθυνών για τις προβληματικές συμβάσεις χρέους. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική-οικονομική κρίση του 2007-2008 έλαβε την μορφή κρίσης χρέους της περιφέρειας της ευρωζώνης. Το ελληνικό δημόσιο χρέος κυμαινόταν πέριξ των 365-370 δις ευρώ ή 170% του ΑΕΠ περίπου προ της εφαρμογής της εθελοντικής ανταλλαγής ομολόγων –‘κουρέματος’ του κατεχόμενου από ιδιώτες δημόσιου χρέους, γνωστού διεθνώς ως PSI+. Η αντίδραση της ΕΕ, σε συμφωνία με εθνικές κυβερνήσεις, ήταν η υιοθέτηση προγραμμάτων ‘διάσωσης’ με διευκόλυνση προσωρινού δανεισμού των χωρών της ευρωζώνης και προστασίας των τραπεζών και του χρηματοπιστωτικού συστήματος με αντίτιμο την εφαρμογή προγραμμάτων ακραίας λιτότητας.
Η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία αλλά και άλλες χώρες εξαναγκάσθηκαν στην περικοπή μισθών και συντάξεων, μείωση δημοσίων δαπανών, συρρίκνωση παροχών πρόνοιας, ιδιωτικοποίηση δημόσιων επιχειρήσεων και απελευθέρωση των αγορών. Το κοινωνικό κόστος από την εφαρμογή τέτοιων μέτρων είναι τεράστιο λόγω τρομακτικής αύξησης της ανεργίας, χρεοκοπίας επιχειρήσεων, συρρίκνωσης της παραγωγής και εμβάθυνσης της ύφεσης. Ο ελληνικός λαός έχει τεράστια άγνοια για την σύνθεση και τους όρους του δημόσιου χρέους, παρότι η Ελλάδα βρέθηκε στο επίκεντρο εφαρμογής των προγραμμάτων ‘διάσωσης’ της ΕΕ. Η έλλειψη ενημέρωσης είναι μια κορυφαία αποτυχία εφαρμογής δημοκρατικών διαδικασιών στην πλήρη πληροφόρηση των λαών, που καλούνται να σηκώσουν το βάρος των προγραμμάτων της ΕΕ με πελώριο κοινωνικό κόστος.
Η δύναμη της ΕΛΕ δεν εξαρτάται μόνο από τον θεσμικό της ρόλο, αλλά και από την κοινωνική της δικτύωση και την δημιουργία κινημάτων στήριξης (πολιτών, οργανώσεων κλπ) της λειτουργίας της και ολοκλήρωσης του έργου της. Η διευκόλυνση λειτουργίας της, με τη συγκρότηση αυτόνομων επιτροπών κατά τομείς και ειδικά θέματα, είναι επιθυμητή όπου υπάρχει η υπόνοια για ύπαρξη κακοδιαχείρισης και κατασπατάλησης δημοσίου χρήματος (δανειακές συμβάσεις, ομολογιακά δάνεια, εξοπλιστικά προγράμματα, δημόσια έργα, κρατικές προμήθειες, ιδιωτικοποιήσεις, σκανδαλώδεις φορολογικές ρυθμίσεις, γερμανικές οφειλές κλπ). Η δημιουργία της, πέραν του θεσμικού της ρόλου, θα συντείνει στην απόκτηση δικτύωσης των κοινωνικών και πολιτικών οργανώσεων που υιοθετούν την ιδέα ουσιαστικού ελέγχου του δημόσιου χρέους και θα τεκμηριώσει την άρνηση πληρωμής του ‘απεχθούς’ χρέους με ακράδαντα ηθικά, νομικά και πολιτικά επιχειρήματα, αποτινάσσοντας τον ζυγό του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου στην Ελλάδα και την ΕΕ. Χρειάζεται προσοχή στην μη υπέρβαση των ορίων λειτουργίας και δράσης της ΕΛΕ, κατανοώντας ότι ενδεχόμενη συγκρότησή της δεν μπορεί να συνδυασθεί με προσπάθειες ελέγχου και χειραγώγησής της. Απαραίτητος είναι ο σεβασμός στην αυτοτελή υπόστασή της και τον αδιάβλητο και αντικειμενικό τρόπο αξιολόγησης στην διατύπωση εναλλακτικών προτάσεων αντιμετώπισης του δημόσιου χρέους, σε αντιπαράθεση με τις νεοφιλελεύθερες επιλογές των κυρίαρχων ελίτ στην ΕΕ και την Ελλάδα.
-Το 2003 ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Αργεντινής Νέστωρ Κίρχνερ, μετά από περίοδο φοβερής πολιτικής αστάθειας και κοινωνικής εξαθλίωσης λόγω της εφαρμογής των προγραμμάτων του ΔΝΤ, κήρυξε μονομερή στάση πληρωμών, υποτίμησε το εθνικό νόμισμα πέσο κατά 28% και εθνικοποίησε σημαντικούς τομείς της οικονομίας αρνούμενος την αναγνώριση του δημόσιου χρέους. Το επιχείρημά του ήταν ότι το χρήμα που δανείσθηκε η χώρα δεν χρησιμοποιήθηκε προς όφελος του λαού, αλλά διοχετεύθηκε στην εξυπηρέτηση επιχειρηματικών συμφερόντων. Μία ομάδα εξουσιοδοτημένων από τον ΟΗΕ επιθεωρητών, αφού έλεγξαν το περιεχόμενο του χρέους έκριναν ότι το μεγαλύτερο μέρος δεν μπορούσε να θεωρηθεί νόμιμο. Μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ, το χρέος απομειώθηκε κατά 70% και συμφωνήθηκε η εξόφληση του υπολοίπου με δεσμευτικούς όρους, με αποτέλεσμα την ανάκαμψη της αργεντίνικης οικονομίας μετά την πάροδο μερικών ετών.
-Το 2007 ο πρόεδρος του Ισημερινού Ραφαέλ Κορέα κάλεσε το ΔΝΤ για επαναδιαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους. Συγκρότησε διεθνή ΕΛΕ με την συμμετοχή εγχώριων ανώτερων δικαστικών και κληρικών και ξένων οικονομολόγων και νομικών αναγνωρισμένου κύρους. Μετά την ολοκλήρωση του λογιστικού ελέγχου του δημόσιου χρέους, κήρυξε στάση πληρωμών της χώρας τον Δεκέμβριο του 2008 με την επίκληση ύπαρξης συγκεκριμένων σκανδαλωδών συμβάσεων. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αναγνώρισε το δικαίωμα της χώρας να μην αποπληρώσει τα χρέη που δημιουργήθηκαν από προηγούμενες διεφθαρμένες κυβερνήσεις. Κατόπιν αυτού οι πιστωτές αναγκάσθηκαν, μετά από διαπραγμάτευση, στην απομείωση κατά 65% του δημόσιου χρέους.
-Με την συμφωνία για το γερμανικό δημόσιο χρέος, που υπογράφηκε και από την Ελλάδα, στο Λονδίνο στις 27 Φεβρουαρίου του 1953 επί καγκελαρίας Κόνραντ Αντενάουερ, 32 χώρες και οι ΗΠΑ δέχθηκαν την διαγραφή-απομείωση του διακρατικού δημόσιου χρέους κατά 63%. Το υπόλοιπο χρέος διευθετήθηκε με ευνοϊκούς όρους βάσει της ίδιας συμφωνίας (πληρωμή σε γερμανικό νόμισμα, επιμήκυνση χρόνου αποπληρωμής, καθορισμός “πλαφόν” στα ποσά που κατέληγαν για την εξυπηρέτησή του με ρήτρες ανάπτυξης, χαριστικά επιτόκια της τάξης του 0%-0,5%), που η Γερμανία αποπλήρωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα. Επιπλέον συμφωνήθηκε η αναστολή αποπληρωμής των γερμανικών οφειλών προς την Ελλάδα (κατοχικό υποχρεωτικό δάνειο) μέχρι την επανένωση της Γερμανίας…
( Το άρθρο αυτό γράφηκε την 27/5/2012 και αποτελεί συνέχεια του άρθρου για το απεχθές χρέος που έχει ήδη αναρτηθεί )
* Οικονομολόγος (πτυχιούχος οικονομικών επιστημών, 2ετές μεταπτυχιακό διοίκησης επιχειρήσεων στην τραπεζική-χρηματοοικονομική) – Αναλυτής Πληροφοριακών Συστημάτων , email : [email protected], web site : www.kallinikosnikolakopoulos.blogspot.com