Του Ηλία Καραβόλια
Στην Οικονομία υπάρχουν οι ειδήσεις, οι φήμες, οι εκθέσεις, υπάρχει όμως –καλώς ή κακώς- και ο υπέρτατος κριτής των πάντων : οι αγορές. Και χωρίς ίχνος περιπλάνησης σε ετυμολογικά μονοπάτια, εννοώ όλα εκείνα τα ιερογλυφικά σύμβολα και τις γραμμές παλμογράφου, που πολλοί βλέπουμε στις οθόνες και ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι κατανοούμε ότι απεικονίζουν κάθε ώρα και στιγμή.
Παρατηρώντας κάποιες συσχετίσεις μεγεθών , μπορεί κανείς( ακόμη και αν δεν είναι trader ή broker) να δει πολλά πράγματα για την πορεία νομισμάτων, ομολόγων, μετοχών. Οι προβλέψεις φυσικά, δεν είναι παιχνίδι για όλους, ειδικά αν αυτές προέρχονται από πρόχειρη επεξεργασία δεδομένων , περιττών πολλές φορές για χρήσιμα συμπεράσματα. Ας δούμε λοιπόν τι συμβαίνει κάτω από την μύτη μας, στην κυριολεξία, στην πολύπαθη Ευρωζώνη.
Με την επέκταση της κρίσης χρέους στον Νότο, Γερμανία ,Ελβετία και Αγγλία, έγιναν οι βασικοί υποδοχείς χρήματος από τα ιδιωτικά ‘βαλάντια’ της Μεσογείου, τόσο σε καταθέσεις ,όσο και σε ομόλογα, μετοχές. Θα παραθέσω κάποια δεδομένα για την ‘αγαπημένη’ μας Γερμανία, που άρχισε και αυτή να μπαίνει στο κάδρο των ανησυχιών , σχετικά με την δημοσιονομική και οικονομική της ευστάθεια.
Εδώ και λίγους μήνες, η απόδοση στον περίφημο ‘δείκτη νομισματικής υγείας’ του ευρώ, το 10ετες γερμανικό ομόλογο( σημείο αναφοράς για τα περίφημα spreads των άλλων χωρών) κυμαίνεται από 1.12 % μέχρι 1,42% . Στα δε διετή γερμανικά ομόλογα , οι επενδυτές ‘πληρώνουν’ απόδοση στο γερμανικό δημόσιο, με το περίφημο αρνητικό επιτόκιο. Εκεί που απεικονίζεται όμως έντονα η ψυχολογική βάση αναφοράς, μεταξύ του παρόντος και του μακρινού ορίζοντα ( 10 έτη) , είναι στο 5ετές της Γερμανίας.
Τα ασφάλιστρα κινδύνου( CDS) για το εν λόγω 5ετές ομόλογο, που ουσιαστικά δείχνουν το πώς προεξοφλούν οι επενδυτές τον βαθμό κινδύνου, δηλαδή την απόδοση των ομολόγων στο τέλος της 5ετίας( και όχι κατά την διάρκεια της 5ετίας, όπως εσφαλμένα πιστεύουν πολλοί) έχουν ανέλθει από τις 45 περίπου μονάδες ανά συμβόλαιο, πριν 12 μήνες, στις 120, και επανήλθαν πρόσφατα περίπου στις 100. Πολλοί δε επενδυτικοί οίκοι βλέπουν πιθανό να ξεπεράσει τις 140 μονάδες, εντός του έτους. Ο πίνακας που ακολουθεί είναι χαρακτηριστικός :
Η μαύρη γραμμή αφορά το ομόλογο ,με τις τιμές του στον αριστερό άξονα , και η κόκκινη το CDS, με τις τιμές του στον δεξιό. Αυτές οι ψαλίδες που βλέπουμε, αυτά τα χάσματα και οι σχηματισμοί αντίστροφης τροχιάς στις αποδόσεις του ομολόγου και της αξίας του
ασφαλίστρου, έχουν πολλαπλή ερμηνεία. Μας ενδιαφέρει όμως να σημειώσουμε το εξής: μπορεί η κρίση χρέους στον μεσογειακό νότο να έριξε το κόστος δανεισμού της Γερμανίας(ως υγιέστερη οικονομία που δέχεται ροές κεφαλαίων από τις χρεωμένες χώρες),έχει προσφέρει όμως μεγάλα κέρδη σε όσου, πόνταραν σε αυτές τις ροές.
Ειδικά μάλιστα κάποιοι μπορούσαν να ποντάρουν χωρίς να ρισκάρουν πολλά κεφάλαια. Πώς ; Μα ,αγοράζοντας το περίφημο CDS, σε χαμηλές τιμές (στο ξεκίνημα της κρίσης χρέους )το οποίο φυσικά μπορούσε μετά να πωληθεί σε υψηλότερες τιμές, αφού λειτουργεί αντιστρόφως ανάλογα με το κόστους δανεισμού της Γερμανίας.
Κάποιοι ίσως βιαστούν να βγάλουν συμπέρασμα για ένα ακόμη δήθεν ‘στημένο’ παιχνίδι, για τράπεζες που συνωμότησαν, για insiders που ήξεραν και άλλα πολλά. Κάποιοι άλλοι, θα υποστηρίξουν το δήθεν αυτονόητο στις αγορές: την ορθολογική αποτελεσματικότητα τους , ως προς το άμεσο και το προσεχές μέλλον. Προσωπικά, κινούμαι πάντα στο ενδιάμεσο αυτών των δύο απόψεων , έχοντας κατά νου τόσο τις θεωρίες ασύμμετρης πληροφόρησης, όσο φυσικά και τις εμφανείς τάσεις που απεικονίζουν μακροπρόθεσμα οι όποιες αγορές. Αλλά και χωρίς να ξεχνώ ότι υπάρχει-δυστυχώς- καρτέλ στο κόστος του χρήματος που μπαίνει και βγαίνει από λογαριασμούς, χαρτοφυλάκια, τσέπες…
Για την περίπτωση όμως της Γερμανίας, τόσο στο Bloomberg όσο και σε άλλα σοβαρά sites, τα στόματα ‘άνοιξαν’, εδώ και καιρό: σταδιακά, από Απρίλιο του 2012 μέχρι σήμερα, τόσο τα funds του Paulson στις ΗΠΑ, όσο και η Fidelity, η PIMCO, αλλά τράπεζες, ευρωπαικές μάλιστα ( RBS, Barclays, BNP Paribas) δηλώνουν ‘’πωλητές γερμανικών ομολόγων’’- χωρίς να αναφέρουν φυσικά ακριβώς πόσα κατέχουν και πότε τοποθετήθηκαν .Προσοχή όμως: ‘πωλητές’, δεν σημαίνει απαραίτητα και κάτοχοι ομολόγων . Η επιτροπή κεφαλαιαγοράς στη Γερμανία (Bafin) είχε αποφασίσει τον Ιούλιο του 2010 να απαγορεύσει πλήρως τις λεγόμενες ‘γυμνές’ ανοικτές πωλήσεις σε γερμανικά ομόλογα και μετοχές, δηλαδή σε όσους δεν κατέχουν τέτοιους τίτλους. Αλλά από τότε, μάλλον το παιχνίδι με το ασφαλές λιμάνι ‘ Γερμανία’, γίνεται με ευθύ τρόπο και μάλιστα φθηνότερα : αγοράζοντας το CDS, χωρίς τα κεφάλαια και το ρίσκο εγκλωβισμού που απαιτείται απ ευθείας στην αγορά ομολόγων.
Στις 19/6 στους Financial Times, αναφέρθηκε ότι μεγάλα hedge funds στοιχηματίζουν σε μαζικό ξεπούλημα γερμανικών ομολόγων τους επόμενους μήνες, συνυπολογίζοντας και τις δύο επιλογές που είχε -και έχει- μπροστά της η Γερμανία, τη διάλυση της νομισματικής ένωσης ή τη στενότερη οικονομική ενοποίηση . Συγκεκριμένα, στις 18/6 , κατά τη διάρκεια συνεδρίου των μεγαλύτερων hedge fund managers στο Μονακό, πάνω από το 50% των στελεχών τους εκτίμησαν ότι τα επιτόκια των γερμανικών ομολόγων θα διπλασιαστούν μέσα σε ένα χρόνο. Τα μοντέλα ανάλυσης έδειχναν σε πολλούς ότι η γερμανική αγορά ομολόγων είναι υπερτιμημένη. Την ίδια ώρα όμως, σε τραπεζικά καταστήματα πόλεων αλλά και …χωριών της Ελλάδος, της Ιταλίας, της Ισπανίας, καταθέτες αγόραζαν , με ή χωρίς συμβουλές ‘ειδικών’, το πλέον ασφαλές ομόλογο θεωρητικά: αυτό της Γερμανίας….
Για να καταλήξω κάπου: ζούμε στο ζενίθ της εμπλοκής που προκαλεί το Εμφανές για τους πολλούς ( πχ ΑΕΠ, χρέος, απόδοση ομολόγων ) με το Αφανές για τους ελάχιστους μυημένους ( πχ. τζίρος στα CDS, εισροές εκροές κεφαλαίων σε νομίσματα, αλγοριθμικές συσχετίσεις κ. α). Ακόμη και τον ΄ μεγάλο μαέστρο΄ της ορχήστρας στην Ευρωζώνη, την Γερμανία, μπορούν να στήσουν στον τοίχο οι περίφημες Αγορές. Τα καθρεφτάκια κάποιων, και όχι ο μεγάλος καθρέφτης, αυτά δείχνουν . Οι οποίες Αγορές, δυστυχώς για τους λάτρεις της Νέο-κλασσικής Οικονομικής, δεν είναι πάντα αποτελεσματικές και ορθολογικές . Και ο λόγος, είναι αυτό ακριβώς που υπάρχει, και θα υπάρχει πάντα ,στην Οικονομία: η ασύμμετρη πληροφόρηση.
Καλό είναι να την ξαναρίξουμε μια ματιά, σαν θεωρία, για την οποία βραβεύτηκε με Νόμπελ ο Joseph Stiglitz. Το ότι συμβούλευε τον Έλληνα πρωθυπουργό , Γ. Παπανδρέου, πριν δύο χρόνια, και παρ όλα αυτά μπήκαμε σε κρίση, δεν σημαίνει ότι η θεωρία του εν λόγω καθηγητή, δεν στέκει (μάλλον δεν τον άκουσε ο δικός μας, καθ ότι η περίπτωση της Ελλάδας, από το 2010 μέχρι σήμερα, κάποτε θα αποδειχθεί ότι ήταν κλασικό παράδειγμα εσφαλμένης οικονομικής πολιτικής , λόγω ….ασύμμετρης πληροφόρησης !)