Της Ζέζας Ζήκου
Πιστεύω ότι οι ηγεσίες της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ και γενικώς οι πάντες γνωρίζουν πλέον, αλλά δεν το ομολογούν, ότι μόνο ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος μπορεί να συγκριθεί με το Μνημόνιο από την άποψη των συνεπειών στην ελληνική οικονομία και την κοινωνία. Η λιτότητα μείωσε την κατανάλωση, εκτόξευσε την ανεργία, βάθυνε την ύφεση και θρυμμάτισε την κοινωνική συναίνεση που είναι προϋπόθεση για την προώθηση των διαρθρωτικών αλλαγών. Η μεγέθυνση της ύφεσης ανέστειλε τις επενδύσεις, ματαίωσε τις ιδιωτικοποιήσεις και σάπισε τις τράπεζες, οι οποίες, φορτωμένες με «κόκκινα» δάνεια και «κουρεμένα» κρατικά ομόλογα, περιόρισαν τη χρηματοδότηση της οικονομίας. Οταν επικρατούν τέτοιες συνθήκες, καμία οικονομία δεν ανακάμπτει, ακόμη και αν πραγματοποιηθούν όλες οι διαρθρωτικές αλλαγές μέσα σε μία νύχτα.
Οτι οι ισορροπίες θα άλλαζαν και οι ρόλοι θα εναλλάσσονταν στο ελληνικό πολιτικό σύστημα είναι κάτι που θα μπορούσε να το προβλέψει ένας καλός αναλυτής. Απλώς, η κρίση μεγέθυνε τις αδυναμίες και απογύμνωσε τους πολιτικούς, τους έδειξε όπως είναι: λίγους, αδύναμους, ανεπαρκείς. Ζούσαν και ζουν με τον δανεικό χρόνο του ευρώ, που μετέτρεψε την ελληνική οικονομία σε σωρό ερειπίων. Ελάχιστοι διασώζονται, κι αυτοί δεν είναι αρκετοί να αλλάξουν τη συνολική εικόνα ή να αλλάξουν τον ρου των εξελίξεων. Και όταν τα πάντα καταρρέουν, παρασύρουν και το πολιτικό σύστημα. Και τότε αναδεικνύεται το «σύνδρομο του εθνοσωτήρα», Η άσκηση, όμως, σωτηρίας που υπόσχεται είναι έωλη.
Οντως, ο Αντώνης Σαμαράς λειτούργησε –εντός και εκτός– σχεδόν σαν κολυμβήθρα του Σιλωάμ για το καταρρέον πολιτικό σύστημα και την αποτροπή της άμεσης χρεοκοπίας της χώρας. Η εκλογή του δεν παρουσιάστηκε απλώς ως τομή στο επίπεδο συμβολισμών και μόνο της πασοκικής παρακμής και της τσιπριακής θύελλας. Απεναντίας, βιώνεται ως λύτρωση από το ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον που έχουν επιβάλει οι εταίροι–δανειστές μας. Βιώνεται και ως ελπίδα γενικώς. Ωστόσο, το ακραία επικίνδυνο είναι ότι βιώνεται και ως μία απόδειξη πως όλα είναι δυνατά!
Ο Αντώνης Σαμαράς έχει υποσχεθεί «μια εθνική, δίκαιη προσπάθεια προκειμένου να βγούμε από την κρίση». Ομως, το πρόβλημα με τον Σαμαρά είναι ότι αυτή η οικονομική λογική στηρίζεται σε μια πολιτική προσδοκία: ότι οι εταίροι θα δεχτούν την αναδιαπραγμάτευση των όρων του Μνημονίου, ώστε να αλλάξει η οικονομική συνταγή.
Η Ελλάδα θυμίζει τα ομόλογα που τιτλοποιούσαν σε «φέτες», ανάλογα με το ρίσκο, επισφαλή στεγαστικά δάνεια. Είναι τα περιβόητα «subprimes», που ήταν στο επίκεντρο της πρώτης φάσης της κρίσης, το 2008. Στα χαρτιά, τα τιτλοποιημένα αυτά ομόλογα ήταν «ΑΑΑ» ποιότητας. Οταν, όμως, τα επισφαλή στεγαστικά άρχισαν να «σκάνε», τότε αποδείχτηκαν σάπια. Αντίστοιχα, η Ελλάδα είναι στα χαρτιά χώρα της Ευρωζώνης, αλλά στην πραγματικότητα έχει ήδη… ξινίσει.
Και είναι αλήθεια ότι και το νέο Μνημόνιο –δομημένο πάνω στην τρελή ιδέα πως, αν δανείζεις έναν ήδη υπερδανεισμένο, υποχρεώνοντάς τον παράλληλα να μειώνει το εισόδημά του διά της λιτότητας, τον οδηγείς στη σωτηρία του– δεν σχεδιάστηκε εξαρχής ως πρόγραμμα σωτηρίας, αλλά ως γέφυρα συμμόρφωσης και υπακοής στο μέλλον. Και επειδή συνάγω ότι απαυδισμένοι οι εταίροι μας από την ανικανότητα να συλλάβουμε το τεράστιο φοροδιαφεύγον κομμάτι του ΑΕΠ, αποφάσισαν να μας χαλαρώσουν χρονικά. Το ΑΕΠ απομειώνεται όχι μόνο επειδή τραυματίστηκε μια σειρά παραγωγικών τομέων, αλλά κυρίως επειδή συρρικνώνεται το καταγεγραμμένο και νόμιμο κομμάτι της οικονομίας.
Ακόμα και αν τα σώματα των κοινωνιών υποφέρουν, δυσφορούν, αντιδρούν και αντιστέκονται, η συνταγή των Μνημονίων –σωστή ή εσφαλμένη– δεν αλλάζει. Θα υπογραμμίσω απλώς και πάλι ότι αυτό ακριβώς επαγγέλλεται η θεωρία και πρακτική των μονοδρόμων. Οι πολιτικές ηγεσίες έχουν αποδεχθεί ότι η χώρα δεν είχε άλλη λύση από το να ξαπλώσει «οικειοθελώς» στην ανατομική κλίνη, πάνω στην οποία θα δοκιμαστούν «πειραματικά» οι λοιπές «αναγκαίες» μεταλλάξεις.
Με αυτή την έννοια, η αναγκαία «θεραπευτική μετάλλαξη» δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι πολιτιστική, ιδεολογική και ηθική. Γονυπετείς ενώπιον των εταίρων, των δανειστών και των απανταχού οικονομολογούντων, οι πολιτικές ηγεσίες καλούνται να ζητήσουν κατανόηση, επιδεικνύοντας έμπρακτη μετάνοια για όλα εκείνα για τα οποία, καλώς ή κακώς, οι πολίτες αυτής της χώρας είχαν συνηθίσει να επαίρονται ότι έχουν κατακτήσει.
Τα κριτήρια της μεταμόρφωσης παραμένουν, όμως, ανομολόγητα. Ουδείς φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι η επιθυμητή αλλαγή συνεπάγεται πως, την ίδια στιγμή που πρέπει να καταξιώνονται απερίφραστα οι ανάλγητες «ορθολογικές μεταμορφώσεις», πρέπει να απαξιώνονται με ακόμη μεγαλύτερη έμφαση οι «ευτελείς μικρο-ιδιοτέλειες» μιας κοινωνίας που δεν επιδιώκει παρά μόνο την επιβίωσή της.
Η κάθε κρίση, όμως, γεννά και ευκαιρίες, αλλά αυτό τώρα γίνεται με το ζόρι. Το διακύβευμα είναι μεγάλο για όλους. Το μοίρασμα του πλούτου από πλευράς των ισχυρών, και η παραχώρηση κυριαρχίας, από πλευράς των ασθενών, θα πονέσουν.
kostasxan.blogspot.gr