Η ύψωση σημαίας στα τέσσερα παράκτια περιπολικά (ΠΠ) τύπου Island αποτελεί εκ των πραγμάτων ενίσχυση του Στόλου σε σύντομο σχετικά χρόνο, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να θεωρηθεί και ως χαμένη ευκαιρία για την επανεργοποίηση των εγχώριων ναυτικών ναυπηγήσεων.
Του Περικλή Ζορζοβίλη, εφημερίδα «κυριακάτικη δημοκρατία»
Να αποτελέσει, δηλαδή, τον καταλύτη ώστε περίπου 25 χρόνια μετά την ταυτόχρονη έναρξη δύο φιλόδοξων προγραμμάτων εγχώριας ναυπήγησης, των υποβρυχίων τύπου 214 («Παπανικολής») από την τότε Ελληνικά Ναυπηγεία Α.Ε. (ΕΝΑΕ) στον Σκαραμαγκά, και των ταχέων περιπολικών κατευθυνόμενων (ΤΠΚ) βλημάτων τύπου «Ρουσσέν» (Super Vita) από τη Ναυπηγικές και Βιομηχανικές Επιχειρήσεις Ελευσίνας Α.Ε. (ναυπηγεία Ελευσίνας), η χώρα να εμπλακεί εκ νέου στις ναυτικές ναυπηγήσεις.
Δραστηριότητα η οποία δεν αφορά μόνο τη ναυπηγική βιομηχανία, αλλά και άλλους βιομηχανικούς τομείς, καθώς και την εγχώρια ακαδημαϊκή και τεχνολογική βάση. Γιατί χωρίς εκ νέου εμπλοκή και μάλιστα ουσιαστική στις ναυτικές ναυπηγήσεις, ώστε να ανακυκλώνεται στην εθνική οικονομία όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό της επένδυσης, δεν είναι οικονομικά εφικτό το ζητούμενο: η ποσοτική ενίσχυση και ποιοτική αναβάθμιση του Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ), ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στην αποστολή του, όπως αυτή καθορίζεται από την απειλή.
Λείπει ο «βατήρας»
Σε αυτό το πλαίσιο, η εγχώρια, σχεδίαση, ανάπτυξη και ναυπήγηση ΠΠ μήκους περί τα 35 μέτρα, που, όπως και τα τύπου Island, θα αναλάβουν πρωτίστως αποστολές τοπικής επιτήρησης, θα μπορούσε να αποτελέσει εισαγωγικό στάδιο στις ναυτικές ναυπηγήσεις. Δηλαδή, τον «βατήρα» για την προσέλκυση νέας ηλικίας ανθρώπινου δυναμικού στην ελληνική ναυπηγική βιομηχανία, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και εμπειρίας, τη δημιουργία και λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας, αλλά και των αναγκαίων κυβερνητικών δομών για την αποτελεσματική διαχείριση και παρακολούθηση των ναυπηγικών προγραμμάτων, ώστε να μην επαναληφθούν οι δυσάρεστες εμπειρίες του παρελθόντος.
Ταυτόχρονα, όμως, με τη σταδιακή εξέλιξη των παραγωγικών δυνατοτήτων και των γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου κεφαλαίου είναι αδήριτη ανάγκη η δημιουργία σταθερού μεσο-μακροπρόθεσμου πλαισίου σε ό,τι αφορά τον προγραμματισμό της υλοποίησης των ναυπηγικών προγραμμάτων και της, στο πλαίσιο του δυνατού, διασφάλισης της χρηματοδότησής τους. Το πλαίσιο αυτό είναι επίσης απολύτως απαραίτητο για την κατάρτιση ρεαλιστικών και αξιόπιστων επιχειρηματικών σχεδίων, καθώς και για την πραγματοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων στη δημιουργία και την ανάπτυξη των αναγκαίων παραγωγικών υποδομών.
Ο μακροπρόθεσμος προγραμματισμός επέτρεψε την εξελικτική πορεία της Τουρκίας και της Νότιας Κορέας (η δεύτερη μεγαλύτερη δύναμη παγκοσμίως στις εμπορικές ναυπηγήσεις) στον τομέα των ναυτικών ναυπηγήσεων. Τη σταδιακή μετατροπή τους από υποκατασκευαστή ή κατόπιν αδείας κατασκευαστή σε φορέα σχεδίασης και παραγωγής πλοίων επιφανείας και υποβρυχίων, που εξοπλίζονται με συστήματα ιδίας σχεδίασης και παραγωγής και τα οποία σημειώνουν εξαγωγικές επιτυχίες. Αν η χώρα μας πρέπει και το κυριότερο δύναται να διαθέσει τους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους που απαιτούνται ώστε να ακολουθήσει το παράδειγμα της Τουρκίας και της Νότιας Κορέας είναι θέμα που χρήζει λεπτομερούς ανάλυσης.
Ομως το βέβαιο είναι όμως ότι δεν πρόκειται να επιτευχθεί μεγάλη και ουσιαστική συμμετοχή σε μελλοντικά ναυπηγικά προγράμματα, όπως τα εξαγγελθέντα για το ΠΝ, για την επόμενη δεκαετία («ευρωκορβέτα», νέες φρεγάτες και υποβρύχια), αν το εγχώριο οικοσύστημα ναυτικών ναυπηγήσεων δεν αρχίσει την εξελικτική πορεία του.
Καθώς οι ευρωπαϊκές οδηγίες που από το 2016 έχουν ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία καθορίζουν συγκεκριμένο πλαίσιο για την οικονομική και επαγγελματική επάρκεια των οικονομικών φορέων και ταυτόχρονα δεν θεωρούν πλεονέκτημα την εγχώρια ναυπήγηση (κατόπιν αδείας ή ιδίας σχεδίασης), τα συγχρηματοδοτούμενα από ευρωπαϊκά ταμεία ναυπηγικά προγράμματα του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής δεν μπορούν να αποτελέσουν το εισαγωγικό στάδιο που προαναφέρθηκε.
Οπότε η μοναδική διαθέσιμη επιλογή είναι τα χρηματοδοτούμενα αποκλειστικά από εθνικούς πόρους ναυπηγικά προγράμματα, δηλαδή αυτά που υλοποιούνται για λογαριασμό του ΠΝ. Στη βάση αυτής της διαπίστωσης και με την ανάγκη αυξημένης και ουσιαστικής συμμετοχής της εγχώριας βιομηχανίας στα μελλοντικά εθνικά και ευρωπαϊκά ναυπηγικά προγράμματα, η επιλογή ανάθεσης προγράμματος-«βατήρα», παρά τον όποιο βαθμό επικινδυνότητας εμπεριέχει, θα πρέπει να αξιολογηθεί εκ νέου.
Η «ακτινογραφία» και ο σχεδιασμός των παράκτιων περιπολικών
Τα κατά μέσο όρο ηλικίας πλέον των 35 ετών ΠΠ αποκτήθηκαν από τα αποθέματα της ακτοφυλακής των ΗΠΑ ως πλεονάζον αμυντικό υλικό (EDA: Excess Defense Article), δηλαδή άνευ κόστους, στο πλαίσιο διακρατικής σύμβασης (LOA SCN) με τις ΗΠΑ, ύψους 42.457.600 ευρώ. Η σύμβαση αφορούσε τη θαλάσσια μεταφορά των πλοίων στην Ελλάδα, την ενεργοποίηση (reactivation) και αναβάθμισή τους, την εν συνεχεία υποστήριξη και την εκπαίδευση του προσωπικού. Κατά πάγια πρακτική στις παραχωρήσεις EDA, τα πλοία αποκτήθηκαν «όπως είναι – όπου είναι» («as is – where is»), με οπλισμό, ηλεκτρονικό και επικοινωνιακό εξοπλισμό να έχουν αφαιρεθεί.
Στο προαναφερθέν κόστος θα πρέπει να προστεθούν επιπλέον κόστη που αφορούν την εγκατάσταση σε κάθε ΠΠ πρωραίου τηλεχειριζόμενου σταθμού οπλισμού (RWS: Remote Weapon Station) τύπου Lionfish, με πυροβόλο διαμετρήματος 20 χλστ., κατασκευής της ιταλικής Leonardo, ηλεκτρο-οπτικού αισθητήρα επιτήρησης 200LRM, κατασκευής της ελληνικής MILTECH Hellas, ραντάρ επιφανείας Kelvin Hughes Mk. 5 Sharpeye, της γερμανικής Hensoldt, επικοινωνιακών συστημάτων κ.ά.
Το πρώτο ζεύγος πλοίων αφίχθηκε στην Ελλάδα στις 4 Ιουλίου 2023 και το δεύτερο την 1η Σεπτεμβρίου 2023 και στη συνέχεια, με τη χρήση ρυμουλκών, μετακινήθηκαν στα Ναυπηγεία Σαλαμίνας για την εκτέλεση των εργασιών ενεργοποίησης και αναβάθμισης. Μετά περίπου 16 μήνες, τον Δεκέμβριο του 2024, ολοκληρώθηκαν οι ανωτέρω εργασίες από τα Ναυπηγεία Σαλαμίνας και τη Virginia Electronic Systems (VES), που ήταν ο εντολέας τους, υπό την επιστασία της ακτοφυλακής των ΗΠΑ και του Πολεμικού Ναυτικού.
Η αμερικανική εταιρία VES, που αποτελεί «προτιμώμενο ανάδοχο του ναυτικού των ΗΠΑ», ανήκει σε βετεράνους των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ και έχει εμπειρία 42 ετών σε εξειδικευμένες υπηρεσίες μεταφοράς, παράδοσης, συντήρησης και ενεργοποίησης εμπορικών και πολεμικών πλοίων νέας κατασκευής ή μεταβιβαζόμενων σε πελάτες FMS. Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των εργασιών αναβάθμισης και ενεργοποίησης είχε εγκατασταθεί στη Σαλαμίνα μεικτό κλιμάκιο 13 ατόμων, προσωπικού της VES και της ακτοφυλακής των ΗΠΑ, με επικεφαλής Ελληνοαμερικανό.
Μετά την τελετή ονοματοδοσίας και την ύψωση της σημαίας, που έλαβε χώρα τη Δευτέρα 20 Ιανουαρίου 2025, τα τέσσερα πλοία θα ενταχθούν επιχειρησιακά στο Αρχηγείο Στόλου και στη Διοίκηση Πλοίων Επιτήρησης (ΔΠΕ) με ρόλο παράκτιων περιπολικών (ΠΠ), αντικαθιστώντας τα ΠΠ τύπου Nasty, που η ηλικία τους πλησιάζει τα 60 έτη!
Τέλος, σημειώνεται ότι στον προγραμματισμό του ΠΝ περιλαμβάνεται η προμήθεια δύο επιπλέον ΠΠ του ίδιου τύπου και ότι στις 18 Δεκεμβρίου 2024 η αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή γνωμοδότησε θετικά για την προμήθεια, μέσω διακρατικής σύμβασης με τις ΗΠΑ, τριών ΠΠ τύπου Marine Protector από τα αποθέματα της ακτοφυλακής των ΗΠΑ, με εκτιμώμενο κόστος 15 εκατ. ευρώ.