Οι αμερικανικές εκλογές του 2024 έχουν κρίσιμη σημασία για τη διεθνή γεωπολιτική σκηνή, ειδικά για τις σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα αποτελεί πολύτιμο σύμμαχο των Ηνωμένων Πολιτειών στο ΝΑΤΟ, και η στρατηγική συνεργασία της με την Ουάσινγκτον και άλλες χώρες της περιοχής έχει ενισχυθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες αυτής της ενίσχυσης ήταν ο Νόμος για την Ασφάλεια και την Ενεργειακή Συνεργασία για την Ανατολική Μεσόγειο (Eastern Mediterranean Security and Energy Partnership Act of 2019) , που ψηφίστηκε υπό τη διακυβέρνηση Τραμπ και είχε πρωταγωνιστή τον τότε υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο.
Ο νόμος αυτός ανέδειξε την Ελλάδα και την Κύπρο ως βασικούς στρατηγικούς εταίρους των ΗΠΑ, μαζί με το Ισραήλ, και έθεσε τις βάσεις για τη συνεργασία στην ασφάλεια και την ενέργεια, καθώς και για την απόκρουση των απειλών στην Ανατολική Μεσόγειο. Με τον Νόμο αυτό, οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν ότι θα συνεργάζονται στενά με τις χώρες αυτές ενάντια σε εξωτερικές επιρροές που υπονομεύουν την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή. Οι εκλογές του 2024, όπου πιθανώς θα αντιπαρατεθούν η αντιπρόεδρος Καμάλα Χάρις και ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, φέρνουν στο προσκήνιο το ερώτημα του ποιος θα συνεχίσει ή θα ενισχύσει αυτήν τη στρατηγική συνεργασία.
Ο Νόμος για την Ασφάλεια και την Ενεργειακή Συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο: Η Κληρονομιά της Διακυβέρνησης Τραμπ
Ο Νόμος για την Ανατολική Μεσόγειο του 2019 αποτέλεσε σημαντική κίνηση από την κυβέρνηση Τραμπ προς την ενίσχυση των συμμαχιών της Αμερικής στην περιοχή. Το Κογκρέσο ψήφισε τον νόμο τον Απρίλιο του 2019, και η σχετική συμφωνία ακολούθησε λίγο αργότερα, τον Μάρτιο, σε μια κοινή δήλωση των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ. Ο νόμος αυτός επικύρωσε τη στήριξη των ΗΠΑ στις ελληνικές και κυπριακές θέσεις σε καίρια γεωπολιτικά ζητήματα και υποστήριξε τη συνεργασία σε θέματα ασφάλειας και ενέργειας, ενώ παράλληλα αναγνώριζε την ανάγκη προστασίας από κακόβουλες εξωτερικές επιρροές — με έμμεσο αλλά σαφή υπαινιγμό στην τουρκική επιθετικότητα και την επεκτατική πολιτική της Ρωσίας.
Η νομοθεσία αυτή επίσης θεμελίωσε τη συνεργασία στον τομέα της ενέργειας, ενισχύοντας το ενεργειακό αποτύπωμα της Ανατολικής Μεσογείου.
Καμάλα Χάρις: Συνέχεια και ενίσχυση της στρατηγικής συνεργασίας
Αν η Καμάλα Χάρις είναι υποψήφια των Δημοκρατικών και κερδίσει την προεδρία, η πολιτική της απέναντι στην Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο αναμένεται να συνεχίσει στη γραμμή που χάραξε η κυβέρνηση Μπάιντεν. Η σημερινή διοίκηση έχει ενισχύσει περαιτέρω τον νόμο του 2019, προωθώντας την αμυντική συνεργασία και δίνοντας έμφαση στη στρατηγική σημασία της Ελλάδας και της Κύπρου για την αμερικανική παρουσία στην περιοχή. Η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας, που ανανεώθηκε υπό την προεδρία Μπάιντεν, επέτρεψε στις ΗΠΑ να χρησιμοποιούν στρατηγικά σημεία στην Ελλάδα και να επεκτείνουν την παρουσία τους στην περιοχή.
Η Χάρις αναμένεται να διατηρήσει αυτές τις ισχυρές διπλωματικές σχέσεις και να εστιάσει στη σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου, προωθώντας παράλληλα τη συνεργασία στον ενεργειακό τομέα. Η ενεργειακή ασφάλεια είναι καθοριστικής σημασίας για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ειδικά μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία, και μια διακυβέρνηση υπό τη Χάρις πιθανότατα θα συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με την Ελλάδα και την Κύπρο για την αξιοποίηση των ενεργειακών κοιτασμάτων στην περιοχή.
Ντόναλντ Τραμπ: Απρόβλεπτος παίκτης, αλλά με πρότερη στήριξη
Ο Ντόναλντ Τραμπ, από την άλλη πλευρά, ήταν ο πρόεδρος υπό τον οποίο ψηφίστηκε ο Νόμος για την Ανατολική Μεσόγειο και η Αμερική έκανε το πρώτο αποφασιστικό βήμα προς την ενίσχυση των συμμαχιών της στην περιοχή. Ωστόσο, η συνολική εξωτερική πολιτική του Τραμπ χαρακτηριζόταν από την αρχή «America First», που έδινε προτεραιότητα σε άμεσες αμερικανικές ανάγκες και λιγότερο στις παραδοσιακές συμμαχίες.
Παρά το γεγονός ότι ο Τραμπ στήριξε τη νομοθεσία για την Ανατολική Μεσόγειο και ενίσχυσε τις στρατιωτικές σχέσεις με την Ελλάδα, η σχέση του με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν ιδιαίτερα περίπλοκη και πολλές φορές φιλική. Παρόλο που επί προεδρίας του η Τουρκία αποκλείστηκε από το πρόγραμμα των F-35 λόγω της απόφασης της Άγκυρας να προμηθευτεί ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα S-400, η προσωπική σχέση του Τραμπ με τον Ερντογάν δημιούργησε ανησυχίες στην Αθήνα σχετικά με την αξιοπιστία της υποστήριξης των ΗΠΑ.
Εάν ο Τραμπ επανεκλεγεί, είναι αβέβαιο αν θα συνεχίσει την ίδια στρατηγική με το 2019 ή αν θα επιδιώξει να επαναπροσεγγίσει την Τουρκία. Ωστόσο, το γεγονός ότι η νομοθεσία αυτή προωθήθηκε και ψηφίστηκε κατά την προεδρία του δείχνει ότι η κυβέρνησή του αναγνώρισε τη στρατηγική σημασία της Ανατολικής Μεσογείου και της συνεργασίας με Ελλάδα και Κύπρο, κάτι που δεν θα είναι εύκολο να αγνοηθεί σε μια ενδεχόμενη δεύτερη θητεία του.
Ποιο σενάριο είναι πιο ευνοϊκό για την Ελλάδα;
Ο Νόμος για την Ανατολική Μεσόγειο αποτελεί θεμέλιο των σύγχρονων ελληνοαμερικανικών σχέσεων και συμβολίζει μια μακροχρόνια στρατηγική που δύσκολα θα ανατραπεί. Η Ελλάδα, ως βασικός σύμμαχος των ΗΠΑ και κεντρικός παίκτης στην περιοχή, αναμένεται να ωφεληθεί περισσότερο από μια συνεχιζόμενη σταθερή στήριξη, την οποία μια κυβέρνηση υπό τη Χάρις είναι πιο πιθανό να διασφαλίσει.
Από την άλλη πλευρά, μια δεύτερη θητεία Τραμπ θα μπορούσε να φέρει ρευστότητα στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία, αλλά ίσως και να οδηγήσει σε νέα μέτρα πίεσης, αν η Άγκυρα συνεχίσει την αμφιλεγόμενη πολιτική της. Παρά τα ρίσκα που ενδεχομένως ενέχει μια δεύτερη θητεία του Τραμπ για τη σταθερότητα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι επί της διακυβέρνησής του λήφθηκαν σημαντικά μέτρα που περιόρισαν την επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή, όπως ο αποκλεισμός της από το πρόγραμμα των F-35. Ωστόσο, η απρόβλεπτη φύση της προσέγγισής του στις διεθνείς σχέσεις καθιστά δύσκολο το να προβλέψει κανείς τη συνέχιση της στήριξης αυτής, καθώς η πολιτική του Τραμπ βασίζεται σε άμεσο συμφέρον και λιγότερο σε θεσμικές δεσμεύσεις και μακροπρόθεσμες συμμαχίες.
Σταθερότητα ή Ευελιξία;
Εν κατακλείδι, μια κυβέρνηση υπό την Καμάλα Χάρις είναι πιθανό να προσφέρει μεγαλύτερη σταθερότητα και συνέχεια στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις, διατηρώντας τη δέσμευση για την ασφάλεια και την ενεργειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως θεμελιώθηκε με τον Νόμο του 2019. Από την άλλη πλευρά, η προσέγγιση του Τραμπ μπορεί να περιλαμβάνει πιο ευέλικτες και απρόβλεπτες επιλογές, που ενδεχομένως να φέρουν ευκαιρίες για την Ελλάδα, αλλά και κινδύνους αν η πολιτική του επανεστιάσει σε πιο στενή σχέση με την Τουρκία.
Με δεδομένες τις αναταράξεις και τις γεωπολιτικές προκλήσεις στην περιοχή, η Ελλάδα και η Κύπρος επιδιώκουν έναν σταθερό και προβλέψιμο εταίρο. Οι προσεχείς αμερικανικές εκλογές θα κρίνουν το αν οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να στηρίζουν τη στρατηγική συνεργασία με βάση τον Νόμο για την Ανατολική Μεσόγειο, συμβάλλοντας έτσι στην προστασία των ελληνικών συμφερόντων και στη σταθερότητα της περιοχής.