Βασίλης Δημ. Χασιώτης
Η «Έκθεση Ντράγκι», όπως αποκλήθηκε, («Το Μέλλον της Ευρωπαϊκής Ανταγωνιστικότητας» είναι ο ακριβής της τίτλος), ήδη προκάλεσε τα πρώτα σχόλια και κάποιες πρώτες αναλύσεις, (προσεγγίσεις θα τις έλεγα), τα οποία επισημαίνουν τα κύρια σημεία της Έκθεσης, όλα τους σχετικά με την οικονομική κατάσταση της «Ευρώπης» σε σχέση με τους κύριους ανταγωνιστές της που εστιάζονται κύρια στις ΗΠΑ και την Κίνα. Ανταγωνιστικότητα, παραγωγικότητα, οι δεξιότητες, οι κρίσιμες τεχνολογίες, η ενέργεια, το δημογραφικό πρόβλημα, το μέγεθος των επενδύσεων και το ζήτημα της χρηματοδότησής τους μέσω (μεταξύ άλλων) και της έκδοσης κοινών χρεογράφων (κάτι που σχεδόν αμέσως απορρίφθηκε από τις Βρυξέλλες) κ.λπ., ιδού μερικά από τα ζητήματα που απασχολούν την Έκθεση.
Σ’ αυτό το επίπεδο, δεν έχω να επισημάνω σχεδόν τίποτα παραπάνω από όσα ήδη έχουν επισημανθεί στα ΜΜΕ και στις σχετικές μέχρι τούδε αρθρογραφίες.
Ασφαλώς και δεν μπορεί κανείς να παραγνωρίσει και αμφισβητήσει όσα ο εξέχων τεχνοκράτης κ. Μάριο Ντράγκι επισημαίνει σε καθαρά τεχνοκρατικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο σχετιζόμενων με το ζήτημα πολιτικών, εφόσον βέβαια, δεν διαφωνεί με τις αρχές και τις υποθέσεις πάνω στις οποίες δομείται η όλη επιχειρηματολογία και δεν διαφωνεί επίσης και με την κυρίαρχη Νεοφιλελεύθερη Τάξη Πραγμάτων, η οποία προσφέρει το γενικότερο ιδεολογικό πλαίσιο εντός του οποίου ξεδιπλώνονται οι όποιες προτάσεις πολιτικής, όσο και αν, τούτη τη φορά, αρχίζει, αυτή η Τάξη Πραγμάτων, να ξαναθυμάται κάπως την κατά την αντίληψή της ρίζα όλων των δεινών, ότι υπάρχουν και κοινωνικές ανάγκες, υπάρχει και ένα αίτημα έστω κάποιου είδους Κοινωνικού Κράτους, ίσως διότι οι πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη αρχίζουν να κλυδωνίζουν ανησυχητικά το νεοφιλελεύθερο σκάφος και ό,τι το ιερατείο του πρεσβεύει. Τι να γίνει όμως; Ανάγκα και θεοί πείθονται. Έστω και υποκριτικώς, έστω και προσωρινά. Εξάλλου στην Έκθεση αυτή, τουλάχιστον εγώ, ναι μεν διαπιστώνω να αντιμετωπίζονται εξαντλητικά από τεχνοκρατική άποψη τα θιγόμενα ζητήματα, όμως, ας μου συγχωρεθεί η αδυναμία μου να διαπιστώσω ποια απάντηση δίνεται στο εύλογο ερώτημα, όλα τα οφέλη που (θεωρητικώς) θα προκύψουν αν και εφόσον γίνουν όσα η Έκθεση υποδεικνύει, οι «Ευρωπαίοι» πολίτες ποια ακριβώς οφέλη θα αποκομίσουν ως άτομα, αλλά και ποια οφέλη θα προκύψουν σε επίπεδο κοινωνιών όσο και στα Κράτη – Μέλη.
Στο παρόν άρθρο θα εστιάσω στα σημεία τα οποία ουσιαστικά υπογραμμίζουν, όχι μόνο μέσω της αναφοράς τους, αλλά και δια της αποσιωπήσεώς τους, ό,τι εδώ ισχυρίζομαι ότι συνιστά τούτη η Έκθεση, ένα ακόμα δείγμα της Στρατηγικής Μυωπίας της Ευρώπης.
Θα μείνω σε πολύ λίγα σημεία, τα οποία «αποκαλύπτουν» την, ό,τι εδώ αποκαλώ, «Στρατηγική Μυωπία της Ευρώπης».
Πάντως ας διευκρινίσω, ότι η Έκθεση, αυτή καθαυτή, είναι εξαιρετικά σημαντική ως μια τεχνοκρατική ανάλυση ενός ad hoc ζητήματος, της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, και ως τέτοια αξίζει να διαβαστεί από τον κάθε ενδιαφερόμενο.
Εκείνο στο οποίο αντιτίθεμαι είναι η σχεδόν παντελής έλλειψη πολιτικού ρεαλισμού, που εντοπίζεται στο γεγονός ότι η Έκθεση αναφέρεται σε κάτι που δεν υπάρχει ουσιαστικά και συγκρίνει ανόμοιες καταστάσεις. Αναφέρεται σε μια καθαρά αγοραία οντότητα, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, την οποία συγκρίνει με τις μεγάλες εθνικές οικονομίες κρατικών οντοτήτων, όπως είναι η Κίνα και οι ΗΠΑ, λες και ότι οι δομές λειτουργίας μιας κρατικής οντότητας, όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, παράγουν ή μπορούν να παράγουν τις ίδιες προϋποθέσεις δράσης (ιδίως μάλιστα σε παγκόσμιο και διεθνές επίπεδο), ανάπτυξης και διεθνούς ανταγωνισμού, λες και ότι μια αγοραία δομή, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, και μια κρατική δομή, όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, μετέχουν του παγκόσμιου γεωπολιτικού και στρατηγικού παιγνίου, με τις ίδιες προϋποθέσεις, ως εάν η «Ευρώπη» να συνιστά ένα Κράτος.
Όμως, αποτελούν αυτά άραγε όντως ζητήματα τα οποία η Έκθεση Ντράγκι αγνοεί;
Το πιο σωστό ίσως θα ήταν να πούμε πως έτσι αντιλαμβάνεται τον «πολιτικό ρεαλισμό». Εξ ου και η μυωπία της. Πάντα όμως, θα εξακολουθώ να πιστεύω, πως τούτοι οι τεχνοκράτες των Βρυξελών, οι τόσο αποστασιοποιημένοι από ό,τι αποκαλείται «πολιτική» σε όλα της τα επίπεδα και τις εκφάνσεις της, καθοδηγούμενοι μονάχα από την λογική των αριθμών και όχι την λογική εκείνων των ανθρώπων που κατέχουν την εξουσία να παράγουν μέσω των πολιτικών τους αυτούς τους αριθμούς, αποτελούν το χρήσιμο «εργαλείο» για την προώθηση καθαρά εθνικών συμφερόντων των «Μεγάλων Παικτών» (Κρατών) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ευρωπαϊκό «Εθνικό» (Κοινό) Συμφέρον δεν υπάρχει.
Ο νεοφιλελευθερισμός με τα «παγκόσμια προτάγματά» του, για ένα «παγκόσμιο χωριό», για «παγκόσμια κυβέρνηση» κ.λπ., σε καμία περίπτωση δεν εκπροσωπεί τους πραγματικούς στόχους των Μεγάλων Δυτικών Δυνάμεων (μιας κι εκεί κυρίως ανθεί το νεοφιλελεύθερο φρούτο), οι οποίες όμως, θα τον χρησιμοποιούν έως ότου το λεμόνι θα εξακολουθεί να έχει χυμό, ο οποίος άπαξ και τελειώσει, θα πεταχτεί στον κάλαθο των αχρήστων μέχρις ότου μια νέα λεμονιά παράξει νέους χυμώδεις καρπούς. Ασφαλώς, ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Γερμανία, ούτε η Ιαπωνία, ούτε η Γαλλία, ούτε η Βρετανία, πρόκειται να αποδεχτούν έναν ενωμένο πλανήτη χωρίς Κράτη και εθνικά σύνορα, με μια παγκόσμια Κυβέρνηση, στην οποία θα αποτελούν, με βάση τις ίδιες τους τις αρχές περί Δημοκρατίας μια ισχνή μειοψηφία στα όργανα διοίκησης εντός ενός τέτοιου «Παγκόσμιου Κράτους» που ευαγγελίζεται τόσο ο Αριστερός όσο και ο Νεοφιλελευθερισμός Διεθνισμός, αν και, σαφώς, με διαφοροποιημένο περιεχόμενο, όμως, και οι δυο, απαιτούν το τέλος των «εθνικών Κρατών» και των συνόρων. Το επικίνδυνο είναι, να αντιμετωπίζεις την προοπτική αυτή, σαν κάτι που σχεδόν σε χωρίζει ένα βήμα, πέραν του ότι, δεν γνωρίζω ούτε μια σοβαρή πρόταση, πέραν πολλών αναρίθμητων «αν» (αν συνέβαινε τούτο ή το άλλο), πώς θα φτάσεις σ’ αυτόν τον τελικό στόχο, χωρίς προηγούμενα να έχεις αιματοκυλήσει την Ανθρωπότητα με ό,τι αυτό σημαίνει.
Κι εδώ είναι ακριβώς, είναι που ο νεοφιλελεύθερος τεχνοκράτης Μάριο Ντράγκι, έρχεται να επαναλάβει μάλλον τετριμμένες και χιλιοειπωμένες διαπιστώσεις. Τι χρειαζόμαστε; Μα το αυτονόητο : ό,τι μας λείπει στο επίπεδο των οικονομικών επιδόσεων, σε σχέση με τους οικονομικούς μας ανταγωνιστές!
Και τι προτείνεται; Ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν συνιστά ενιαία πολιτική και ιδίως κρατική οντότητα, να επιχειρεί να αντιμετωπίσει προβλήματα «κρατικής φύσεως», ως εάν να συνιστούσε ένα ενιαίο Κράτος, (πχ., προβλήματα ασφάλειας, προβλήματα στις λήψεις αποφάσεων, νομοθετικής φύσεως ζητήματα, κ.λπ.), που όμως δεν είναι, αλλά, και δεν επιδιώκει να καταστεί, όχι μόνο διότι ουσιαστικά, ουδέν εκ των μεγάλων Μελών-Κρατών που απαρτίζουν την Ένωση είναι διατεθειμένο να καταστεί μια ομόσπονδη «Πολιτεία» ή «Κρατίδιο» εντός μιας ενιαίας κρατικής οντότητας που θα αποκαλεί «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» ή κάπως έτσι τέλος πάντων και να υπαγάγει το εθνικό του συμφέρον σ’ ένα ευρύτερο «Ευρωπαϊκό», αλλά και διότι, η ίδια η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, τούτα τα «εθνικά Κράτη» τα απεχθάνεται, και σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελε να εγκαθιδρύσει ένα «Εθνικό» Ευρωπαϊκό Κράτος με ένα ενιαίο «εθνικό» συμφέρον. Γι΄ αυτό και πολύ προσεκτικά, σχεδόν χωρίς εξαιρέσεις, μιλά πάντα για «εταιρικές» σχέσεις μεταξύ των Κρατών – Μελών. Και τι κάνει λοιπόν η Έκθεση Ντράγκι; Μιλά (τα έχουμε ξανακούσει αυτά στο παρελθόν), για την ανάγκη εν ονόματι της ευελιξίας στο ζήτημα της λήψης αποφάσεων στα κεντρικά όργανα της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας να επανεξετασθεί το καθεστώς της αρνησικυρίας (veto) των Κρατών – Μελών, μιλά για μια παρουσία της «Ευρώπης» στα γεωστρατηγικά ζητήματα, για την Ευρωπαϊκή Άμυνα, κ.λπ. Δηλαδή, τι θέλουμε εδώ; Ουσιαστικά μια Αγοραία / Οικονομική Ένωση να απορροφήσει σταδιακά όλες τις κρίσιμες πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και κρατικές εξουσίες των Κρατών – Μελών, ακόμη και κυριαρχικά τους δικαιώματα, εγκαθιδρύοντας ένα Νεοφιλελεύθερο «Κράτος», μια Μεγάλη Νεοφιλελεύθερη Δύναμη, ένα δηλαδή Αγοραίο Κράτος χωρίς καμία αναφορά σε «λαούς» και «λαϊκές κυριαρχίες», χωρίς «κοινωνικές υποχρεώσεις», με δικές του ένοπλές δυνάμεις (όχι «εθνικές»), με όργανα διακυβέρνησης χωρίς καμία λογοδοσία αφού παραμένει απροσδιόριστη ποια θα είναι η «πηγή της κάθε εξουσίας» και πώς αυτή η «πηγή» θα ελέγχει την εξουσία. Άλλωστε, ας μη ξεχνάμε, πως οσάκις κρίσιμα ζητήματα, όπως κάποτε η προσπάθεια εγκαθίδρυσης ενός «Ευρωπαϊκού Συντάγματος», είχαν τεθεί στη κρίση των ευρωπαϊκών λαών μέσω δημοψηφισμάτων, η λαϊκή ετυμηγορία ήταν αρνητική. Σήμερα που μιλάμε, αν η «Ευρώπη» τολμούσε μείζονα ζητήματα πολιτικής και στρατηγικής που λαμβάνονται να τεθούν στη κρίση των Ευρωπαϊκών λαών, όπως π.χ., οι σχέσεις με τις ΗΠΑ, με το ΝΑΤΟ, για τη woke ατζέντα, ή άλλα ζωτικής σημασίας οικονομικά ή και κοινωνικά ζητήματα, αμφιβάλλω αν θα υπήρχε έστω και ένα που θα μπορούσε να τύχει της αποδοχής των ευρωπαϊκών λαών.
Δεν είναι εξάλλου διόλου περίεργο ότι η Έκθεση αναφέρεται σε μια «Ευρώπη» και σε «Ευρωπαίους», χωρίς να προσεγγίζει πολιτικά τους όρους αυτούς και χωρίς να τους δώσει ένα πολιτικό περιεχόμενο, πράγμα βεβαίως καθόλου περίεργο, μιας και η προοπτική πολιτικής και κρατικής ενοποίησης της Ευρώπης, πολύ απλά δεν υφίσταται. Υπάρχει μια Δεσπόζουσα Δύναμη στην «Ευρώπη», η Γερμανία, με μια δευτερεύουσα Δύναμη τη Γαλλία, και ένα «όμιλο» τεσσάρων – πέντε άλλων ισχυρών οικονομιών της Ευρώπης, οι οποίοι και αισθάνονται ότι τα εθνικά τους συμφέροντα ικανοποιούνται επαρκώς μέσα σ’ αυτό το θολό ευρωπαϊκό όραμα,, και επομένως, όσο αυτό τουλάχιστον θα εξακολουθεί να ισχύει, θα έχει λόγο υπάρξεως και η Αγοραία αυτή Ένωση. Όσο για τα υπόλοιπα Κράτη – Μέλη, πολύ απλά, το καθένα βολεύεται με ό,τι μπορεί να αποσπάσει από την πίτα των οικονομικών ωφελημάτων, αφού πρώτα τελειώσει η διανομή μετά μεταξύ των ισχυρότερων Μελών.
Η Έκθεση Ντράγκι έχει « όραμα» για την ανταγωνιστικότητα της «Ευρώπης», αλλά, δεν έχει καθόλου όραμα για το ποια Ευρώπη εννοεί όταν αναφέρεται σ’ αυτή, και για ποιους «Ευρωπαίους».
Με βάση λοιπόν όσα ανωτέρω εξέθεσα, αυτό που ισχυρίζομαι είναι ότι αποτελεί μια Στρατηγική Μυωπία να φαντάζεται κανείς, ότι αυτό το θολό και νεφελώδες αγοραίο και οικονομίστικο όραμα, αυτής της «Ευρώπης», στην οποία ο απλός πολίτης του κάθε Κράτους – Μέλους (ο όρος «Ευρωπαίος» εδώ, έχει γεωγραφική διάσταση και όχι πολιτική), είναι σε θέση να αντιπαρατεθεί στα παγκόσμια και διεθνή γεωστρατηγικά παιχνίδια και τον παγκόσμιο οικονομικό ανταγωνισμό σε ρωμαλέες κρατικές οντότητες όπως οι ΗΠΑ ή η Κίνα (θα πρόσθετα και το σύνολο των BRICS γενικότερα). Το να υποστηρίζει κάποιος τέτοιες φαντασιώσεις είναι όντως περίεργο, ακόμα και σήμερα, που η Ευρώπη ζει τις συνέπειες μιας Αμερικανο-Ρωσικής σύγκρουσης που διεξάγεται δι’ αντιπροσώπων (την Ουκρανία αλλά και την ίδια την Ευρώπη), μια σύγκρουση η οποία εν πολλοίς, κατά την άποψή μου τουλάχιστον, έχει ως στόχο της και την ίδια την Ευρώπη, η οποία το είχε «παρακάνει» να ανταγωνίζεται οικονομικά και εμπορικά τις ΗΠΑ με το να ενισχύει τις οικονομικές της επιδόσεις τόσο μέσω της φτηνής ενέργειας που προμηθεύονταν από τη Ρωσία όσο και με το να βολεύεται με το ζήτημα της (οικονομικά «φτηνής») ασφάλειάς της με το ΝΑΤΟ στο οποίο όμως ήταν και είναι οι ΗΠΑ που βάζουν το χέρι τους βαθειά στη τσέπη. Οι ΗΠΑ με χαρακτηριστική ευκολία, «τράβηξαν το αυτί» της «Ευρώπης», η οποία πλήρωσε διττό τίμημα : και επειδή πλέον θα αρχίσει να πληρώνει για την άμυνά της, και για τις κυρώσεις που επέβαλε στη Ρωσία αλλά πλήττουν την ίδια! Όμως, πώς τα Κράτη – Μέλη της Ευρώπης, θα προσδιορίσουν το καθένα αν, από ποιον και σε ποιο βαθμό απειλείται ώστε να αποφασίσει αν και σε πιο βαθμό το αφορά αυτή η «κοινή άμυνα»; Ασφαλώς τα ερωτήματα αυτά δεν θα υπήρχαν αν η Ευρώπη ήταν ενιαίο Κράτος, όπως π.χ, τέτοια ερωτήματα δεν θα θέσει η κάθε Πολιτεία στις ΗΠΑ ή το κάθε ομόσπονδο κρατίδιο στη Γερμανία, όταν εκεί συζητούνται «κρατικά» θέματα ασφάλειας. Εκεί, στα «κανονικά» Κράτη, είναι αδιανόητες τέτοιες ερωτήσεις. Είναι αδιανόητο να συζητήσει κάποιος ότι μπορεί η Βαυαρία να δεχτεί επίθεση και να μη θεωρηθεί αυτό επίθεση κατά της ίδιας της Γερμανίας, την ίδια ακριβώς στιγμή, ή να δεχτεί επίθεση μια Πολιτεία των ΗΠΑ και να περιμένουμε να δούμε πώς θα αντιδράσει η Ουάσινγκτον. Αυτό το ίδιο όμως, δεν είναι καθόλου αδιανόητο για την «Ενωμένη» Ευρώπη, και η Έκθεση Ντράγκι για παράδειγμα, όταν μιλά για την ασφάλεια της «Ευρώπης», δεν μας λέει τι θα συμβεί αν π.χ. η Ελλάδα δεχτεί επίθεση από την Τουρκία, (αφήνοντας παράμερα το πώς είναι συμβατή με το ευρωπαϊκό κεκτημένο η συνεχιζόμενη στρατιωτική κατοχή του 1/3 της Κυπριακής Δημοκρατίας). Πόσο «ενωμένη» με την λοιπή Ευρωπαϊκή Ένωση θα θεωρηθεί η Ελλάδα, ώστε άνευ ετέρου, να θεωρηθεί ότι μια τέτοια επίθεση θα θεωρηθεί και ως επίθεση εναντίον όλων των υπολοίπων Κρατών – Μελών τα οποία θα δράσουν αμέσως (εννοώ στρατιωτικά) ως να ήταν ένα ενιαίο Κράτος (έστω και Αγοραίο); Εύχομαι αυτό να παραμείνει στο επίπεδο του παραδείγματος, διότι σε ό,τι αφορά την «συμπαράσταση» των «εταίρων» μας, είμαι σχεδόν βέβαιος ποια θα είναι.