Την Κυριακή έγιναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου που τοποθετήθηκε μετά από επίμονη έρευνα – Οι πρωταγωνιστές και ο μεγάλος χορηγός
Το ξερονήσι απέναντι από το Λαύριο το γνωρίζουν οι περισσότεροι ως τόπο εξορίας πολιτικών κρατουμένων και κομμουνιστών, από το 1947 και για περίπου μια δεκαετία. Πριν από αυτό όμως, 25 χρόνια πίσω, είχε χρησιμοποιηθεί ως απάνθρωπο «κέντρο υποδοχής» Ποντίων και Ασσυρίων.
Το λοιμοκαθαρτήριο της Μακρονήσου άνοιξε τις πύλες του το 1922, και εκεί «φιλοξενούνταν» οι πρόσφυγες πριν από την οριστική εγκατάστασή τους στην Ελλάδα.
Επισήμως, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε τα λοιμοκαθαρτήρια ως ένα στάδιο υγειονομικής και κοινωνικής ενσωμάτωσης. Ύστερα από σύντομη καραντίνα, οι πρόσφυγες θα έπαιρναν σφραγίδα εξόδου – κάτι σαν πιστοποίηση ότι ήταν ασφαλείς να ενταχθούν. Στην πράξη, ωστόσο, δεν έγιναν όλα τόσο ιδανικά. Το πιστοποιούν και τα ντοκουμέντα από την Καλαμαριά και από τον Άγιο Γεώργιο, τη Σπιναλόγκα του Πειραιά.
Μετά από αρκετές αναβολές λόγω των καιρικών συνθηκών, την Κυριακή έγιναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου που τοποθετήθηκε στη Μακρόνησο· ένας σκληρός, μαύρος μαρμαρογρανίτης, στον οποίο είναι χαραγμένοι σταυροί καθώς και κείμενα στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα ασσυριακά. Απόγονοι των προσφύγων τοποθέτησαν ευλαβικά χώμα, πέτρες και αμάραντα από διάφορες περιοχές του Πόντου.
Χώμα, πέτρες και αμάραντα από τον Πόντο (φωτ.: Facebook / Petros Filippou II)
Την έρευνα για τον εντοπισμό του χώρου του λοιμοκαθαρτηρίου και του νεκροταφείου, καθώς και τη διαδικασία για την ετοιμασία και την τοποθέτηση του μνημείου, πραγματοποίησαν σε συνεργασία η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος (ΠΟΕ), η Πανελλήνια Ένωση Ασσυρίων και ο Σύλλογος Ποντίων «Αργοναύται-Κομνηνοί».
Πέρα από τους Πόντιους και Ασσύριους πρόσφυγες, τιμώνται οι υγειονομικές υπηρεσίες του ελληνικού και του αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού καθώς και οι Αμερικανίδες γιατροί της οργάνωσης «American Women’s Hospitals» (AWH).
Το μνημείο φιλοτεχνήθηκε τοποθετήθηκε με χρήματα επιφανών Ποντίων, με κύριο χορηγό τον Δημήτρη Μελισσανίδη στη μνήμη του πατέρα του, Ζώρα.
Μιλώντας στο pontosnews.gr, ο πρόεδρος της ΠΟΕ Γιώργος Βαρυθυμιάδηςεξήγησε ότι οι πρώτες σκέψεις για την τοποθέτηση ενός ορόσημου στη Μακρόνησο έγιναν το 2011 από το Σύλλογο Ποντίων Λαυρίου «Ο Μιθριδάτης», ο οποίος διέθετε και φωτογραφία της εποχής από το National Geographic. Λίγα χρόνια μετά, ο Γιώργος Βαρυθυμιάδης και ο πρόεδρος του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται-Κομνηνοί» Θεόφιλος Καστανίδης βρέθηκαν σε εκδήλωση στο Αγρίνιο, όπου μπήκαν οι βάσεις.
«Επρόκειτο από την αρχή για ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, αφού εμπλεκόταν και το υπουργείο Πολιτισμού, ενώ σημαντική βοήθεια μας πρόσφεραν οι Δήμοι Λαυρεωτικής και Κέας. Δυστυχώς το 1949, μετά τον Εμφύλιο, ξήλωσαν και τους τάφους των προγόνων μας στη Μακρόνησο, επειδή ήθελαν το νησί να πάρει άλλη μορφή. Έτσι, δεν μπορέσαμε να βρούμε τίποτα» πρόσθεσε.
Το μνημείο όπως φαίνεται από τη θάλασσα (φωτ.: Facebook / Petros Filippou II)
Ο Θεόφιλος Καστανίδης αφιέρωσε τα τελευταία 15-20 χρόνια στην εύρεση στοιχείων, προσπαθώντας να εντοπίσει τις ακριβείς θέσεις. «Για το θέμα έχω ιδιαίτερη ευαισθησία, αφού από εκεί πέρασε και ο παππούς μου το 1922-1923. Δυστυχώς, για το λοιμοκαθαρτήριο στη Μακρόνησο δεν υπήρχε καμία επίσημη αναφορά, εκτός από κάποια διάσπαρτα άρθρα που δεν ξεπερνούσαν τη μία σελίδα» είπε στο pontosnews.gr, εξηγώντας ότι η έρευνα οδήγησε στο νότιο τμήμα της Μακρονήσου. Ο ένας όρμος ήταν σημείο αποβίβασης των προσφύγων, ενώ το λοιμοκαθαρτήριο και το νεκροταφείο βρίσκονταν σε διαφορετικούς όρμους.
Να σημειωθεί ότι ο Θεόφιλος Καστανίδης έχει γράψει το βιβλίο 1922-1923 Το Μακρονήσι λύνει τη σιωπή του, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ινφογνώμων. Σε αυτό περιλαμβάνονται πολλά στοιχεία από την έρευνα του, μαρτυρίες απογόνων των προσφύγων της Μακρονήσου και ανέκδοτες φωτογραφίες που είχε εγγονός μίας από τις Αμερικανίδες γιατρούς.
Στιγμιότυπο από την τελετή των αποκαλυπτηρίων (φωτ.: Facebook / Κώστας Ασκούνης)
Ως καθοριστικό χαρακτηρίζει το μνημείο για τους Ασσύριους που έφτασαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και άφησαν την τελευταία τους πνοή στη Μακρόνησο ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Ασσυρίων, Κυριάκος Μπατσάρας.
«Η πρώτη φάση της Γενοκτονίας των Ασσυρίων στη Μεσοποταμία από τους Τούρκους ξεκίνησε το 1884 και η τελευταία το 1915. Οι πρόγονοί μας πέρασαν από Περσία και Ρωσία, και το 1922 αντάμωσαν με τα αδέλφια μας τους Πόντιους στο λιμάνι του Νοβοροσίσκ. Τελευταίος σταθμός τους η Μακρόνησος. Εμείς, οι απόγονοι, με πρώτο τον Θεόφιλο Καστανίδη, ξεκινήσαμε αγώνα για να μνημονεύσουμε αυτούς τους ανθρώπους», τόνισε στο pontosnews.gr.