Το οικονομικό μοντέλο των εξαρτημένων οικονομιών

Του Βασίλη Βιλιάρδου

Με την έννοια «εξαρτημένες οικονομίες» εννοούνται αυτές, στις οποίες οι άμεσες ξένες επενδύσεις διαδραματίζουν ένα πολύ ισχυρότερο ρόλο, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη οικονομία – αφού σχεδόν όλοι οι στρατηγικοί τομείς κυριαρχούνται από ξένες εταιρίες.

Η οικονομική ανάπτυξη τώρα αυτών των χωρών, εξαρτάται κυρίως από τις αποφάσεις που λαμβάνονται στα κεντρικά γραφεία των ξένων εταιριών – ειδικά μετά το ξεπούλημα των δημοσίων επιχειρήσεων, όπως συνέβη στην Ανατολική Ευρώπη μετά το άνοιγμα των συνόρων ή στην Ελλάδα με τα μνημόνια.

Στα παραπάνω πλαίσια, ο ρόλος του ξένου κεφαλαίου σε αυτού του είδους τις οικονομίες που συνήθως δεν διαθέτουν ισχυρή εθνική αστική τάξη για να εναντιωθεί στο ξεπούλημα, ενώ οι ελίτ τους είναι απάτριδες, θεωρείται κυρίαρχος – ενώ γίνονται ελκυστικές για τους ξένους επενδυτές μόνο εάν διαθέτουν φθηνό εργατικό δυναμικό με σχετικά υψηλό επίπεδο προσόντων, καθώς επίσης απορυθμισμένες αγορές εργασίας.

Ορισμένες φορές τώρα, το οικονομικό μοντέλο των «εξαρτημένων οικονομιών της αγοράς» οδηγεί σε αρκετά υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης για αρκετές δεκαετίες – όπως στην κεντροανατολική Ευρώπη που εξελίχθηκε στην προτιμώμενη πλατφόρμα συναρμολόγησης για τις δυτικές εταιρίες, όπως στο παράδειγμα της αυτοκινητοβιομηχανίας.

Εν τούτοις, επειδή οι ξένες μητρικές εταιρίες διατηρούν ως επί το πλείστον τις πιο καινοτόμες δραστηριότητες στα κεντρικά τους γραφεία, η ανάπτυξη έχει ημερομηνία λήξης – ενώ ο σκληρός ανταγωνισμός για άμεσες ξένες επενδύσεις των εξαρτημένων χωρών, δεν επιτρέπει στις κυβερνήσεις τους να συγκεντρώσουν επαρκώς υψηλούς φόρους από αυτές, για να χρηματοδοτήσουν τις εγχώριες προσπάθειες, καθώς επίσης μία υψηλού επιπέδου εκπαίδευση και έρευνα.

Για παράδειγμα στην Ελλάδα, η Eldorado Gold λειτουργεί με offshore στην Ολλανδία, ο όμιλος Λάτση αγόρασε το Ελληνικό με μία εταιρία που έχει έδρα το Λουξεμβούργο, η Fraport φορολογεί τα κέρδη της όπου θέλει, ενώ ζήτησε και πήρε αποζημίωση περί τα 180 εκ. € λόγω της πανδημίας κοκ. – οπότε τα έσοδα του δημοσίου από αυτού του είδους τις επενδύσεις είναι μηδαμινά.

Μακροπρόθεσμα λοιπόν το δωρεάν «κεφάλαιο κίνησης» που εκμεταλλεύονται οι ξένοι επενδυτές, όπως τους χαμηλούς μισθούς, τις περιβαλλοντικές διευκολύνσεις, τις επιδοτήσεις, το εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό κοκ. εξαντλείται – ειδικά όταν αυξάνονται οι μισθοί, με αποτέλεσμα τη «διάβρωση» του πλεονεκτήματος της φθηνής τοποθεσίας.

Από την άλλη πλευρά, ο ισχυρός εάν όχι κυρίαρχος ρόλος των ξένων επιχειρήσεων, εμποδίζει την καθιέρωση εγχωρίων ανταγωνιστών που θα μπορούσαν να ενδιαφέρονται για τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας – ενώ η μεγάλη εξάρτηση από τις εξαγωγές και η ευπάθεια στις διακυμάνσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών, εμποδίζουν στο διηνεκές μία ανεξάρτητη οικονομική πορεία.

Σε τελική ανάλυση δε, οι εξαρτημένες οικονομίες της αγοράς έχουν την κατάληξη της Γουατεμάλα – με την έννοια πως ο ρυθμός ανάπτυξης διατηρείται μεν υψηλός, αλλά οι ιθαγενείς γίνονται όλο και πιο φτωχοί. Εδώ ταιριάζει το άρθρο των Financial Times για την Ελλάδα – η οποία αντί να συγκλίνει με την ΕΕ, αποκλίνει συνεχώς, συγκλίνοντας με τη Βουλγαρία που σύντομα θα μας ξεπεράσει.

Το οικονομικό μοντέλο των εξαρτημένων οικονομιών

Με την έννοια «εξαρτημένες οικονομίες» εννοούνται αυτές, στις οποίες οι άμεσες ξένες επενδύσεις διαδραματίζουν ένα πολύ ισχυρότερο ρόλο, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη οικονομία – αφού σχεδόν όλοι οι στρατηγικοί τομείς κυριαρχούνται… pic.twitter.com/REDnbC8XFi

— Βασίλης Βιλιάρδος (@ViliardosV) May 31, 2024