Οι χώρες του νοτίου Καυκάσου αρχίζουν να διαμορφώνουν μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών με κύριο έργο τους την πληροφόρηση των εξωτερικών δραστηριοτήτων και παραγόντων που επηρεάζουν τις χώρες τους, σημειώνει ρωσικό δημοσίευμα που ασχολείται με τις υπηρεσίες πληροφοριών στον μετασοβιετικό χώρο.
Η Αρμενία τώρα διαμορφώνει Υπηρεσία Πληροφοριών Εξωτερικού
Η Αρμενία έχει αρχίσει να διαμορφώνει ενεργά μια ειδική υπηρεσία, χωρίς την οποία είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την ύπαρξη ενός ικανού κράτους – υπηρεσίες πληροφοριών εξωτερικού.
Το Ερεβάν συγκρότησε την Υπηρεσία Εξωτερικών Πληροφοριών της (SVR). Το περασμένο φθινόπωρο, επικεφαλής του SVR της Αρμενίας ήταν η 42χρονη Κριστίνα Γκριγκοριάν, δικηγόρος που στο παρελθόν εργαζόταν ως διαμεσολαβητής και δεν είχε καμία σχέση με τις πληροφορίες. Πρόσφατα, ο 29χρονος Χραντ Τζιλαβιάν, ο οποίος αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο πριν από τέσσερα χρόνια, εργάστηκε λίγο στο τμήμα ποινικού δικαίου και στη συνέχεια μετακόμισε στο γραφείο του ίδιου διαμεσολαβητή, έγινε αναπληρωτής της. Ένα άτομο χωρίς εμπειρία ζωής, καμία σχέση με μυστικές υπηρεσίες ή οποιεσδήποτε επαγγελματικές δεξιότητες, γράφει το ρωσικό κείμενο.
Τα άτομα που ανέπτυξαν τους κανονισμούς για την Υπηρεσία Εξωτερικών Πληροφοριών της Αρμενίας δεν συμπεριλήφθηκαν στα στελέχη των πληροφοριών, επειδή σπούδαζαν κυρίως στην ΕΣΣΔ. Η σημερινή αρμενική υπηρεσία πληροφοριών έχει ήδη ένα στρώμα όσων εκπαιδεύτηκαν στη CIA, αλλά γενικά το επαγγελματικό της επίπεδο είναι εξαιρετικά χαμηλό.
Φυσικά, προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Αρμενία, η οποία βρισκόταν σε μια κατάσταση συνεχούς ένοπλης σύγκρουσης σε όλη τη διάρκεια της ανεξαρτησίας της μετά το 1991, δεν διέθετε μέχρι πρόσφατα οργανωμένες μυστικές πληροφορίες εξωτερικού.
Υπάρχουν διαφορετικές εξηγήσεις για αυτό. Σύμφωνα με την κυρίαρχη εκδοχή, το Ερεβάν ήταν τόσο στημένο στις δάφνες του μετά τη νίκη στον Πρώτο Πόλεμο του Καραμπάχ που θεώρησε περιττή την παρουσία μιας τέτοιας μορφής προληπτικής παροχής κρατικής ασφάλειας.
Επιπλέον, η Αρμενία βασίστηκε στην παρουσία της διασποράς (σπιουρκ-spyurk) ως εργαλείου πληροφοριών και επιρροής.
Αλλά, σε εκείνες τις χώρες που αποτελούσαν κρατική απειλή για την Αρμενία (Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία), απλώς δεν υπάρχει αρμενική διασπορά από το 1991 και η μεγαλύτερη στον κόσμο είναι συγκεντρωμένη σε μια σύμμαχο χώρα – στη Ρωσία.
Τώρα η κυβέρνηση του Ερεβάν αναδιαμορφώνει και πάλι τη στάση του απέναντι στο σπιουρκ, ειδικά στη Ρωσία.
Υπάρχουν πληροφορίες ότι η νέα υπηρεσία θα «φιλτράρει» τη διασπορά, αφού το Ερεβάν πιστεύει ότι το ρωσικό σπυράκι αποτελεί απειλή για τη «νέα πορεία» της κυβέρνησης της Αρμενίας. Η ρωσική αρμενική διασπορά είναι πολύ «φιλορωσική» και, από τη θέση του πρωθυπουργού Νικόλ Πασινιάν, έχει αρνητικό αντίκτυπο στην Αρμενία.
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ποια θα μπορούσε να είναι η προτεραιότητα της Υπηρεσίας Εξωτερικών Πληροφοριών της Αρμενίας σήμερα. Εάν προσεγγίσουμε αυτό το ζήτημα κλασικά, τότε η κύρια δραστηριότητα της αρμενικής υπηρεσίας πληροφοριών θα πρέπει να επικεντρωθεί στην αναζήτηση πληροφοριών για τους «κύριους αντιπάλους» – το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία.
Η υπηρεσία πληροφοριών στο Αζερμπαϊτζάν
Για πολύ καιρό, υπηρεσία πληροφοριών εξωτερικού δεν υπήρχε στο Αζερμπαϊτζάν ως ξεχωριστό όργανο.
Η δομή δημιουργήθηκε μόλις το 2015, όταν το Μπακού χάραξε μια πορεία για να ενισχύσει την κρατική ασφάλεια και να προετοιμαστεί για πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Οι μυστικές υπηρεσίες του Μπακού λειτουργούν σύμφωνα με τα κλασικά σοβιετικά μοντέλα, αν και αρχικά δεν διαμορφώθηκε με γνώμονα κάποιο κοινό σοβιετικό παρελθόν.
Παρά την ουσιαστική βοήθεια από τη Μεγάλη Βρετανία (ο πρώτος αρχηγός πληροφοριών, Orkhan Sultanov, ξεκίνησε το έργο του ως πολιτιστικός ακόλουθος στην πρεσβεία του Αζερμπαϊτζάν στο Λονδίνο), το Μπακού κατάφερε να διατηρήσει ό,τι ήταν θετικό στο σοβιετικό σύστημα και να μην βασίζεται μόνο στην τεράστια διασπορά.
Μαθήματα κατασκοπείας από την Σοβιετική Σχολή
Την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, σχολείο της KGB λειτουργούσε στην πόλη του Μινσκ, εκεί διδάσκονταν οι κατάσκοποι των δημοκρατιών της ΕΣΣΔ. Υπήρχε τότε η λογική, ότι εάν ένα άτομο έδειχνε ιδιαίτερες δεξιότητες, μεταφερόταν αμέσως στην περιοχή της Μόσχας.
Στο σχολείο της πρωτεύουσας της Λευκορωσίας διαμορφώνονταν οι πράκτορες των σοβιετικών δημοκρατιών. Τότε οι απόφοιτοι της σχολής της KGB όχι μόνο είχε τυποποιημένη εκπαίδευση (από τη συμβατική χαρτογραφία και τον κώδικα Μορς έως τις τεχνικές στρατολόγησης), αλλά γνώριζε επίσης τοπικές και εθνικές ιδιαιτερότητες.
Αυτά τα εθνικά στελέχη ήταν που αποτέλεσαν τη βάση των υπηρεσιών πληροφοριών των μετασοβιετικών κρατών μετά το 1991. Στη συνέχεια, αυτό το προσωπικό άρχισε να εγκαταλείπει λόγω ηλικίας και αυτή η αλλαγή γενιάς συνέπεσε επίσης με έναν ορισμένο επαναπροσανατολισμό ορισμένων μετασοβιετικών υπηρεσιών πληροφοριών προς τις δυτικές μεθόδους.
Το πρόβλημα με το σχέδιο ήταν ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών οδηγούνταν από άτομα εκπαιδευμένα στην αντικατασκοπεία. Και αυτές είναι θεμελιωδώς διαφορετικές όχι μόνο μέθοδοι εργασίας, αλλά και στυλ σκέψης. Επιπλέον, στη δεκαετία του 1990 υπήρχαν ακόμη σημαντικές διασυνδέσεις – απλώς σε προσωπικό επίπεδο – μεταξύ των επικεφαλής των ρωσικών υπηρεσιών πληροφοριών και των νέων υπηρεσιών πληροφοριών των μετασοβιετικών χωρών.
Οι μυστικές υπηρεσίες στη Γεωργία
Συγκεκριμένοι υπάλληλοι της πρεσβείας της Γεωργίας το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1990 – αρχές της δεκαετίας του 2000 προώθησαν στη χώρα τον Ηρακλή Μπατιασβίλι, έναν αντιφρονούντα εθνικιστή που ηγήθηκε της Υπηρεσίας Ασφαλείας και Πληροφοριών (SIR) της Γεωργίας.
Ο Μπατιασβίλι προσπάθησε ενεργά να δημιουργήσει ένα δίκτυο πρακτόρων στη Ρωσία. Το αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων του SIR ήταν η εξάρτηση στη Ρωσία όχι από τη διασπορά, αλλά από τους «εραστές της Γεωργίας» από τη ρωσική διανόηση. Κάτι σαν φιλογεωργιανό λόμπι σχηματιζόταν, σκοπός του οποίου δεν ήταν τόσο η απόκτηση πληροφοριών όσο η παρασκηνιακή υποστήριξη στην Τιφλίδα.
Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η ομάδα διαλύθηκε από μόνη της και οι δραστηριότητες του SIR μεταπήδησαν σε εργασία εναντίον της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας. Αλλά σε αυτόν τον τομέα, χρησιμοποιήθηκαν κυρίως μέθοδοι «ήπιας δύναμης» – μέσω ΜΚΟ και απόπειρες κοινωνικής δωροδοκίας.
Τώρα οι δραστηριότητες του SIR στη Ρωσία έχουν ουσιαστικά εξαλειφθεί. Η γενιά των γεωργιανών αξιωματικών πληροφοριών έχει επίσης αλλάξει, και η νέα είναι εντελώς επικεντρωμένη στη CIA.
Το SIR μετατράπηκε σε κλάδο των αμερικανικών πληροφοριών, όπως συνέβη με τις μίνι υπηρεσίες πληροφοριών της Βαλτικής.
Μπορούμε να πούμε ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών των κρατών στον μετασοβιετικό χώρο έχουν μία πηγή – τα μαθήματα του Μινσκ για το εθνικό προσωπικό της KGB της ΕΣΣΔ.
Και μέχρι σήμερα, περισσότερα από τριάντα χρόνια μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, αυτό έχει σημασία από την άποψη της συνεργασίας μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών της Ευρασίας.
Ορισμένες από αυτές τις υπηρεσίες πληροφοριών έχουν γίνει όργανα εξωτερικής —συχνά δυτικής— επιρροής, αλλά υπάρχουν και εκείνες που αναπτύσσονται με αξιοπρέπεια για καθαρά εθνικά συμφέροντα. Είναι με αυτούς τους ανθρώπους που σήμερα οι Ρώσοι αξιωματικοί πληροφοριών έχουν λογικές προοπτικές συνεργασίας, όπως ας πούμε με το Καζακστάν…, καταλήγει το ρωσικό δημοσίευμα.
—