Ένοπλο στρατιωτικό σώμα, που συγκροτήθηκε από φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών, μετά την έξωση του βασιλιά Όθωνα (12 Οκτωβρίου 1862), με απόφαση της προσωρινής κυβέρνησης που εκδόθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1862.
Υπαγόταν στην Εθνοφυλακή και σκοπός της ήταν η τήρηση της τάξης, επειδή οι «αταξίαι των στρατιωτικών και άλλων φαύλων στοιχείων ενέπνευσαν φόβους», σύμφωνα με το ΚΒ ψήφισμα της Β’ Εθνοσυνέλευσης, που προέβλεπε την ίδρυσή της.
Η Πανεπιστημιακή Φάλαγγα αποτελείτο από 6 λόχους, συνολικής δύναμης 840 φοιτητών. Ως αξιωματικοί με το βαθμό του λοχαγού ή υπολοχαγού ορίστηκαν οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννης Παπαδάκης, Αναστάσιος Γεννάδιος, Κωνσταντίνος Βουσάκης, Κωνσταντίνος Φρεαρίτης, Νικόλαος Σαρίπολος, Βασίλειος Λάκων, Δημήτριος Ορφανίδης, Παύλος Καλλιγάς, και Παναγιώτης Ρομπότης.
Ο επικεφαλής του σώματος εκλεγόταν με ψηφοφορία από τους αξιωματικούς – καθηγητές και τους στρατιώτες – φοιτητές. Γενναιόδωροι χρηματοδότες της Φάλαγγας υπήρξαν ο Δημήτριος Βερναρδάκης, η Ελένη Τοσίτσα, ο Δημήτριος Θωμαΐδης, ο Στ. Αγέλαστος και πολλοί απόδημοι Έλληνες.
Το σώμα αυτό διαλύθηκε το 1864, όταν η απειλή ταραχών είχε εκλείψει, αλλά οι φοιτητές κατέβαλαν επανειλημμένες προσπάθειες για την ανασύστασή του, όταν εκδηλώθηκαν τα απελευθερωτικά κινήματα στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο, στη Μακεδονία και την Κρήτη.
Το 1879 έπαψε να γίνεται λόγος περί Πανεπιστημιακής Φάλαγγας, όταν καθορίσθηκε με νόμο η γενική στρατολογία του άρρενος πληθυσμού της Ελλάδας.
Ως συνέχεια της Πανεπιστημιακής Φάλαγγας θα μπορούσε να θεωρηθεί η συγκρότηση ενόπλου σώματος από φοιτητές κατά τις ταραχές, που προκλήθηκαν στην Αθήνα από τη μετάφραση του Ευαγγελίου στη δημοτική, τον Νοέμβριο του 1901 («Ευαγγελικά»).
sansimera