Γιασουχίρο Νακασόνε: Απο τους μεγαλύτερους Ιάπωνες πολιτικούς

Ο Γιασουχίρο Νακασόνε (中曽根 康弘, 27 Μαΐου 1918 – 29 Νοεμβρίου 2019) ήταν Ιάπωνας πολιτικός, που διετέλεσε Πρωθυπουργός της Ιαπωνίας και πρόεδρος του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος από το 1982 μέχρι το 1987. Υπήρξε μέλος της ιαπωνικής Βουλής των Αντιπροσώπων για περισσότερο από 50 χρόνια. Κατά την πρωθυπουργία του προώθησε την ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών. Την ημέρα του θανάτου του σε ηλικία 101 ετών ήταν ο γηραιότερος εν ζωή πρώην αρχηγός κυβερνήσεως ή κράτους.[8]

Οικογένεια και σπουδές

Ο Γιασουχίρο Νακασόνε γεννήθηκε στην πόλη Τακασάκι του Νομού Γκούνμα, στα βορειοδυτικά του Τόκιο.[9][10] Ο Γιασουχίρο ήταν ο δεύτερος γιος του Νακασόνε Ματσουγκόρο II, ενός εμπόρου ξυλείας, και της Νακαμούρα Γιούκου. Είχε 5 αδέλφια: έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Κιτσιτάρο, μία μεγαλύτερη αδελφή και δύο μικρούς αδελφούς, ενώ μία νεότερη αδελφή πέθανε παιδί.[11] Η οικογένεια Νακασόνε ήταν μέλος της τάξεως των σαμουράι κατά την περίοδο Έντο και ανήγε την καταγωγή της από την πατριά Μιναμότο και τον Μιναμότο νο Γιοσιμίτσου (12ος αιώνας).[12] Περί το 1590 ο σαμουράι Νακασόνε Σοέμον Μιτσουνάγκα εγκαταστάθηκε στο Σατομιμούρα της Επαρχίας Κοζούκε και οι απόγονοί του έγιναν έμποροι μεταξιού και ενεχυροδανειστές. Ο πατέρας του μέλλοντα πρωθυπουργού, που γεννήθηκε με το όνομα Νακασόνε Κανίτσι, εγκαταστάθηκε στο Τακασάκι το 1912 και ίδρυσε μια επιχείρηση ξυλείας, η οποία ευδοκίμησε εξαιτίας του οικοδομικού οργασμού μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.[12]

Ο Γιασουχίρο περιέγραψε την παιδική και εφηβική του ηλικία ως ευτυχισμένη και τον εαυτό του ως ένα «ήσυχο παιδί». Στο δημοτικό σχολείο ήταν μέτριος μαθητής μέχρι την 4η τάξη, αλλά μετά βελτιώθηκε πολύ και ήταν συνήθως ο πρώτος στην τάξη του. Εισάχθηκε στο Γυμνάσιο Σιζουόκα το 1935 και εκεί αρίστευε στην ιστορία και τα φιλολογικά, μαθαίνοντας να μιλά καλά τη γαλλική γλώσσα.[13] Το φθινόπωρο του 1938 εισάχθηκε στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε ως αξιωματικός και λογιστής στο Αυτοκρατορικό Ιαπωνικό Ναυτικό.[10] Μεταγενέστερα έγραψε για την επιστροφή του στο Τόκιο τον Αύγουστο του 1945, μετά το τέλος του πολέμου: «Στεκόμουν ανέκφραστα ανάμεσα στα ερείπια του Τόκιο, έχοντας πετάξει το ξιφίδιό μου του αξιωματικού και αφαιρέσει τις επωμίδες της στολής μου. Καθώς κοιτούσα γύρω μου, ορκίστηκα να αναστήσω τη χώρα μου από τις στάχτες της ήττας.»[14]

Είσοδος στην πολιτική

Το 1947 ο Νακασόνε διέκοψε μια υποσχόμενη σταδιοδρομία δημόσιου υπαλλήλου για να κατεβεί ως υποψήφιος βουλευτής, με όραμα την αποφυγή του κινδύνου απώλειας των παραδοσιακών αξιών της Ιαπωνίας.[10] Στην προεκλογική του εκστρατεία είχε εθνικιστικές θέσεις, όπως την αύξηση του νέου στρατού, την τροποποίηση του άρθρου 9 του νέου Συντάγματος (που απαγόρευε τη διεξαγωγή πολέμου για την επίλυση διεθνών διαφορών) και την αναβίωση του ιαπωνικού πατριωτισμού, ιδίως του σεβασμού στο πρόσωπο του Αυτοκράτορα.[15] Εκλέχθηκε μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων με το Δημοκρατικό Κόμμα.[16] «Ως νεαρός νομοθέτης, το 1951, παρέδωσε μία επιστολή 28 σελίδων στον Στρατηγό Μακάρθουρ με επικριτικές παρατηρήσεις σχετικά με την αμερικανική κατοχή της Ιαπωνίας, μία τολμηρή κίνηση. Αργότερα του είπαν πως ο στρατηγός πέταξε θυμωμένος το γράμμα στον κάλαθο των αχρήστων, αλλά η στάση του Νακασόνε ενίσχυσε τη θέση του ως δεξιού πολιτικού.»[10] Το επόμενο έτος προκάλεσε την προσοχή με το να ρίξει στον Αυτοκράτορα Χιροχίτο το φταίξιμο για την ήττα της χώρας στον πόλεμο.[17] Το 1955, μετά από πίεση του Νακασόνε, η κυβέρνηση χορήγησε ένα σημαντικό ποσό (ισοδύναμο με 14 εκατομμύρια δολάρια της εποχής) στην Υπηρεσία Βιομηχανίας και Τεχνολογίας για να αρχίσει έρευνες στην πυρηνική ενέργεια.[18] Ο Νακασόνε ανέβηκε μέσα στις τάξεις του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος, καθιστάμενος Υπουργός Επιστημών το 1959 στην κυβέρνηση του Νομπουσούκε Κίσι, και κατόπιν διαδοχικά Υπουργός Μεταφορών το 1967, γενικός διευθυντής της Αμυντικής Υπηρεσίας της Ιαπωνίας το 1970-1971, Υπουργός Διεθνούς Εμπορίου και Βιομηχανίας το 1972, και Υπουργός Εσωτερικών το 1981.

Ως αρμόδιος για τη Δύναμη Αυτοάμυνας (τον μεταπολεμικό ιαπωνικό στρατό), ο Νακασόνε υπεστήριξε την αύξηση των αμυντικών δαπανών από το 1% σε 3% του ΑΕΠ.[19] Τον απεκάλεσαν «ανεμοδείκτη» το 1972 όταν από υποστηρικτής του Τακέο Φουκούντα μετατράπηκε σε υποστηρικτή του Κακουέι Τανάκα στις εκλογές για την προεδρία του κόμματος, εξασφαλίζοντας έτσι τη νίκη του δεύτερου. Με τη σειρά του ο Τανάκα θα υπεστήριζε ισχυρά τον Νακασόνε κατά του Φουκούντα μια δεκαετία αργότερα στη μάχη για την πρωθυπουργία.[19]

Πρωθυπουργία

Το 1982 ο Νακασόνε έγινε πρωθυπουργός της Ιαπωνίας. Μαζί με τον Υπουργό Εξωτερικών Σιντάρο Άμπε βελτίωσαν τότε τις σχέσεις της χώρας με τη Σοβιετική Ένωση και με τη Λαϊκή Κίνα. Ο Νακασόνε ήταν πάντως γνωστότερος για τη στενή σχέση του με τον Αμερικανό Πρόεδρο Ρόναλντ Ρήγκαν. Επεδίωξε μια πιο ισότιμη σχέση με τις ΗΠΑ.[20] Ο Νακασόνε είπε ότι η Ιαπωνία θα ήταν το «αβύθιστο αεροπλανοφόρο της Αμερικής» στον Ειρηνικό και ότι η Ιαπωνία θα «διατηρούσε πλήρη έλεγχο των τεσσάρων στενών που σχηματίζουν τα νησιά της, ώστε να αποτρέψει τη διέλευση σοβιετικών υποβρυχίων».[20] Οι πολιτικοί αντίπαλοί του τον χαρακτήρισαν «αντιδραστικό» και «επικίνδυνο μιλιταριστή». Εκείνος απάντησε δηλώνοντας: «Μια χώρα πρέπει να αποτινάσσει κάθε ίχνος καταισχύνης και να κινείται προς τα εμπρός αποζητώντας τη δόξα». Ωστόσο η προσπάθειά του να τροποποιήσει το άρθρο 9 του Συντάγματος απέτυχε.[20]

Το 1984 ο Νακασόνε επισκέφθηκε τη Λαϊκή Κίνα με την ευκαιρία της 12ης επετείου της αναγνωρίσεως της χώρας από την Ιαπωνία. Κατά τη διάρκεια της επισκέψεως, ο γιος του Νακασόνε συνοδευόταν στο πρόγραμμά του από την κόρη του τότε Γενικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας Χου Γιαομπάνγκ. Μετέπειτα ο Χου επικρίθηκε από άλλα μέλη του ΚΚΚ για τις υπερβολές και την εγκαρδιότητα της περίστασης.[21]

Στα οικονομικά θέματα η κυριότερη πολιτική του Νακασόνε ήταν η πρωτοβουλία του για ιδιωτικοποιήσεις, που οδήγησε στη διάσπαση των Εθνικών Σιδηροδρόμων Ιαπωνίας το 1987 στις επτά εταιρείες του Ομίλου Ιαπωνικών Σιδηροδρόμων. Αυτό οδήγησε σε περίσσεια προσωπικού 80.000, κάτι πρωτάκουστο στην Ιαπωνία μέχρι τότε.[22] Ο Νακασόνε έγραψε για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του:

Επέφερα ένα είδος «βελτιώσεως» της δομής της χώρας. Επί 110 έτη, από τη Μεταρρύθμιση Μεϊτζί, η Ιαπωνία αγωνιζόταν να φθάσει την ανάπτυξη της Αμερικής και της Βρετανίας. Τη δεκαετία του 1970 τις φθάσαμε. Πέρα από αυτό το σημείο, οι [κρατικές] ρυθμίσεις στέκουν μόνο εμπόδιο στην ανάπτυξη της οικονομίας. Εάν οι κρατικοί αξιωματούχοι έχουν υπερβολικά μεγάλη δύναμη, ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας δεν θα αναπτυχθεί. `Επρεπε να αλλάξουμε το σύστημα.[23]

Για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία της Ιαπωνίας οι γραφειοκράτες απώλεσαν τον ηγεμονικό ρόλο τους.[23] Το 1985 ο Νακασόνε διόρισε τον πρώην διοικητή της Τράπεζας της Ιαπωνίας Χαρούο Μαεκάβα επικεφαλής μιας επιτροπής για το οικονομικό μέλλον της Ιαπωνίας. Το 1986 η επιτροπή αυτή συνέστησε ότι η Ιαπωνία δεν θα έπρεπε να αναπτύσσεται από τις εξαγωγές (κάτι που έκανε τους εμπορικούς της εταίρους να δυσανασχετούν), αλλά «εκ των ένδον». Ο Νακασόνε συμβούλευσε το ιαπωνικό αγοραστικό κοινό να αγοράζει και εισαγόμενα προϊόντα. Σε μια έξοδό του στην αγορά, στην οποία φρόντισε να δώσει ευρεία δημοσιότητα, αγόρασε μία αμερικανική ρακέτα του τένις, μία ιταλική γραβάτα και ένα γαλλικό πουκάμισο. Δήλωσε: «Η Ιαπωνία είναι σαν ένας παίκτης του μαχτζόνγκ που κερδίζει πάντοτε. Αργά ή γρήγορα οι άλλοι παίκτες θα καταλήξουν ότι δεν θέλουν να παίζουν πια μαζί του».[22] Το ιαπωνικό κοινό ήταν επιφυλακτικό, αλλά βέβαια η επιτροπή δημιούργησε πολύ καλή εντύπωση στο εξωτερικό, ιδίως στις ΗΠΑ, όπου ο υφυπουργός Οικονομικών W. Allen Wallis την απεκάλεσε watershed στη μεταπολεμική οικονομική πολιτική της Ιαπωνίας.[24]

Από την άλλη πλευρά, ο Νακασόνε έγινε γνωστός και για την εθνικιστική του τάση και την επιθυμία του να κεντρίσει την εθνική υπερηφάνεια των Ιαπώνων.[25] Υιοθετούσε τη θεωρία του νιχοντζινρόν που ισχυρίζεται ότι η Ιαπωνία είναι διαφορετική από όλο τον υπόλοιπο κόσμο και δεν συγκρίνεται εύκολα μαζί του.[26] Επηρεασμένος από τον Ιάπωνα φιλόσοφο Τετσούρο Γουατσούτζι, ο Νακασόνε πίστευε ότι ο πολιτισμός της χώρας ήταν επηρεασμένος από το κλίμα της.[26]

Στις 15 Αυγούστου 1985, την τεσσαρακοστή επέτειο της λήξεως του πολέμου, ο Νακασόνε και οι υπουργοί του επισκέφθηκαν το Ιερό Γιασουκούνι με πλήρη πένθιμη ενδυμασία. Η πράξη αυτή είχε μεγάλη συμβολική σημασία, καθώς επισκέφθηκε το ιερό υπό την επίσημη ιδιότητά του, δείχνοντας πως η ιαπωνική κυβέρνηση επαναβεβαίωνε τον σεβασμό της προς τα πνεύματα των προγόνων που είχαν σκοτωθεί στις μάχες, ακόμα και σε αυτές του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.[27] Η κίνηση επικρίθηκε από την εφημερίδα του ΚΚ Κίνας Λαϊκή Ημερησία. Του επιτέθηκαν επίσης οι πολιτικοί του αντίπαλοι στην Ιαπωνία για παραβίαση της αρχής του συνταγματικού διαχωρισμού θρησκείας και κράτους. Ο Νακασόνε δήλωσε: «Η αληθινή υπεράσπιση της Ιαπωνίας … καθίσταται δυνατή μόνο με τη συμμαχία λαών που αγαπούν την ελευθερία και είναι ίσοι μεταξύ τους … Ο τρόπος επιθυμείται να βασίζεται στην αυτοδιάθεση της κάθε φυλής.» Είπε επίσης: «Θεωρείται προοδευτικό να επικρίνεται η προπολεμική Ιαπωνία για τα λάθη και τα ελαττώματά της, αλλά εγώ αντιτίθεμαι σαφώς σε μια τέτοια στάση. Ένα έθνος είναι πάντοτε ένα έθνος, είτε κερδίζει, είτε χάνει έναν πόλεμο.»[28]

Ο Νακασόνε επεδίωξε επίσης μία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, συστήνοντας επιτροπή η οποία αποφάνθηκε ότι «ένα πνεύμα πατριωτισμού» θα έπρεπε να εμφυσηθεί στη μαθητιώσα νεολαία, μαζί με σεβασμό για τους ηλικιωμένους και την εξουσία. Αυτό δεν έτυχε πλήρους εφαρμογής, συναντώντας την αντίδραση της Διδασκαλικής Ενώσεως Ιαπωνίας. Η επιτροπή επιπλέον συνέστησε τη διδασκαλία του εθνικού ύμνου και την έπαρση της Σημαίας του ανατέλλοντος ηλίου κατά τις τελετές αποφοιτήσεως. Τα διδακτικά βιβλία της ιστορίας άλλαξαν επίσης. Από την άλλη, το 1986 ο Νακασόνε απέλυσε τον υπουργό Παιδείας Μασαγιούκι Φούτζιο επειδή είχε δικαιολογήσει την προσάρτηση της Κορέας το 1910.[28]

Τον Σεπτέμβριο του 1986 ο Νακασόνε προκάλεσε αντιδράσεις όταν ισχυρίσθηκε ότι οι Αμερικανοί ήταν κατά μέσο όρο λιγότερο ευφυείς από τους Ιάπωνες, επειδή: «οι ΗΠΑ έχουν πολλούς μετανάστες, Πορτορικάνους και μαύρους, που κατεβάζουν τον αριθμητικό μέσο όρο».[28] Στη συνέχεια διευκρίνισε το σχόλιό του, δηλώνοντας ότι ήθελε να συγχαρεί τις ΗΠΑ για την οικονομική τους επιτυχία παρά την παρουσία «προβληματικών» μειονοτήτων.[29]

Το τέλος της πρωθυπουργίας του Γιασουχίρο Νακασόνε ήρθε πρόωρα το 1987, όταν υποχρεώθηκε να παραιτηθεί μετά την αποτυχία της εισαγωγής ενός φόρου προστιθέμενης αξίας ώστε να μειωθεί το βάρος των άμεσων φόρων σε μία πολιτική σχεδιασμένη για τη μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού.[22]

Μετέπειτα ζωή

Τον Νακασόνε διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία ο Νομπόρου Τακεσίτα. Το όνομα του πρώην πρωθυπουργού αναμίχθηκε μαζί με αυτά άλλων βουλευτών του κόμματος στο σκάνδαλο της εταιρείας «Recruit», που ξέσπασε το επόμενο έτος.[30][31]

Παρά το ότι παρέμεινε βουλευτής για μιάμιση ακόμα δεκαετία, η επιρροή του Νακασόνε μειωνόταν βαθμιαία. Τελικά, το 2003, παρά τις αντιδράσεις του[32], δεν μπήκε στους καταλόγους των υποψήφιων βουλευτών του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος, καθώς το κόμμα, υπό την αρχηγία του Γιουνιτίρο Κοϊζούμι, έθεσε όριο ηλικίας τα 73 έτη για τους υποψήφιους αναλογικής εκπροσωπήσεως. Η σταδιοδρομία του Νακασόνε ως μέλος του κοινοβουλίου έληξε έτσι άδοξα.[33]

Προσωπική ζωή και θάνατος

Στις 11 Φεβρουαρίου 1945 ο Γιασουχίρο Νακασόνε νυμφεύθηκε την Τσουτάκο (1921-2012).[34][35][36][37] Ο γιος τους Χιροφούμι Νακασόνε (γενν. 1945) εκλέχθηκε επίσης βουλευτής και διετέλεσε Υπουργός «Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού, Επιστήμης και Τεχνολογίας», καθώς και Υπουργός Εξωτερικών.[38]

Ο Γιασουχίρο Νακασόνε πέθανε στο Τόκιο σε ηλικία 101 ετών και 186 ημερών.[39][40] Την ημέρα του θανάτου του ήταν ο γηραιότερος εν ζωή πρώην αρχηγός κυβερνήσεως ή κράτους παγκοσμίως, ιδιότητα που κατείχε από τον θάνατο του Μπαμπικέρ Αουάνταλα στις 17 Ιανουαρίου 2019. Μέχρι σήμερα είναι ο δεύτερος μακροβιότερος πρωθυπουργός της Ιαπωνίας μετά τον Ναρουχίκο Χιγκασικούνι, ο οποίος έζησε 102 χρόνια και 48 ημέρες.[41]

Παραπομπές