…και όλων όσων έπεσαν στον κοινό αγώνα Ελευθερίας Ελλάδας – Κύπρου
Στις 15 Νοεμβρίου 2008, ο Δήμος Αγλαντζιάς, από τους μεγαλύτερους Δήμους της επαρχίας Λευκωσίας, τέλεσε Πολιτικό Μνημόσυνο στην Μνήμη ΙΑΚΩΒΟΥ ΚΟΥΜΗ. Από την εκδήλωση εκείνη αντλούμε σήμερα την ομιλία της ΘΕΚΛΑΣ ΚΙΤΤΟΥ, στην οποίαν η Κυπρία σκηνοθέτις δίνει το μήνυμα της μεγάλης θυσίας, αλλά και καταθέτει την τραγωδία μιας γενιάς …
ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΟΥΜΗΣ
Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΚΥΠΡΙΟΣ ΠΑΤΡΙΩΤΗΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΕΦΕΡΕ
ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΚΟΙΝΟ ΑΓΩΝΑ ΕΛΛΑΔΑΣ-ΚΥΠΡΟΥ
Αν δεν σηκώσουμε ξανά
το λασποκυλισμένο γαλανόλευκο
δε θα μπορέσουμε ποτές!
να δούμε το κόκκινο χρώμα του ήλιου
ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΟΥΜΗΣ, Λάρνακα, Δευτέρα 29. 1.‘79
Η πρωτοβουλία που πήραμε απόψε, σαν Κέντρο Λόγου και Τέχνης ΑΕΙΠΟΛΙΣ, ανταποκρίνεται σε μια εσωτερική ανάγκη της δικής μου γενηάς, της γενηάς που συνηθίσαμε να ονομάζουμε: γενηά του Πολυτεχνείου.
Αυτή η ίδια γενηά υπήρξε και η γενηά της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Είναι, επίσης η γενιά, που ενώ ώφειλε, δεν μπόρεσε να ανακόψει για την πατρίδα μας τον όλεθρο, αντίθετα βυθίστηκε η ίδια στην παρακμή και την φθορά. Η αποψινή βραδυά ξεχρεώνει τρία χρέη:
Α: Το χρέος προς εκείνους απ’ τη γενηά μας, Κυπρίους και Ελλαδίτες, που έδωσαν τη ζωή τους στην αντίσταση κατά της Χούντας του 1967
Β: Το χρέος προς εκείνους από τη γενηά μας, Κυπρίους και Ελλαδίτες, που έπεσαν στον αγώνα για την υπεράσπιση της Κυπριακής Ελευθερίας το 1974
Γ: Το χρέος προς τον Κύπριο πατριώτη Ιάκωβο Κουμή που συνεχίζοντας μια αρχαία παράδοση, έδωσε τη ζωή του στον κοινό αγώνα Ελλάδας-Κύπρου
Είμασταν πολλοί οι Κύπριοι που σαν νέοι, κυρίως φοιτητές, βρεθήκαμε στην Ελλάδα των συνταγματαρχών. Ωριμάσαμε μέσα στη δικτατορία και μάθαμε τί σημαίνει ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ο καθένας μας πρόσφερε στον αγώνα, σύμφωνα με τις ψυχικές και πνευματικές του δυνάμεις. Την ώρα της Λαϊκής Εξέγερσης, που έμελλε να συνδυασθεί με την προδοσία της Κύπρου, της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, είμασταν πάλι εκεί. Πολλοί, πάρα πολλοί ήταν οι Κύπριοι που συμμετείχαν στην κατάληψη και οι ψυχικοί δεσμοί που αναπτύχθηκαν εκείνες τις μέρες μάς κράτησαν ζωντανούς, όταν γέμισαν ξανά οι φυλακές κι όταν σε λίγο η Χούντα επετέλεσε το έσχατο και πλέον μακάβριο έργο της: να παραδώσει την Κύπρο στους Τούρκους.
Είναι πολύ δύσκολο για την σημερινή νέα γενιά των Κυπρίων, να αντιληφθεί το ψυχικό τραύμα, το συναισθηματικό κενό και το πνευματικό χάος, στο οποίο μας είχε σπρώξει η ιστορική μοίρα. Μπροστά στα άπειρα μάτια μας γκρεμίστηκε το νεαρό μας κράτος, μόλις δεκατεσσάρων ετών. Είμασταν νέοι. Αριστεροί ή δεξιοί, γριβικοί ή μακαριακοί, εθνικιστές ή διεθνιστές. Η εθνική ταπείνωση και η αγωνία εγκαταστάθηκαν στην ψυχή μας. Η ζωή μας έγινε φτωχή και μίζερη μέσα σε μιά νύχτα.
Τότε, φθινόπωρο του 1974, μέσα στην εκρηκτική ατμόσφαιρα της αιμάσσουσας Κύπρου, κι ενώ η Αθήνα χαιρόταν την απελευθέρωσή της χωρίς να αντιλαμβάνεται το βάρος του τιμήματος που καταβάλαμε οι Κύπριοι, καμμιά πενηνταριά νέοι, συναγωνιστές κυρίως από το Πολυτεχνείο, ιδρύσαμε την ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΗΣ ΚΥΠΡΟΥ. Βρεθήκαμε τότε, με τον εκ των τριών εκφωνητών του Πολυτεχνείου Λάμπρο Παπαδημητράκη, στη Γερμανία για να κάνουμε διαφώτιση για το Κυπριακό. Φοιτητικές συγκεντρώσεις, χιλιάδες οι συμμετέχοντες. Έλληνες και Κύπριοι φοιτητές, αγωνία και μία πνιγηρή ατμόσφαιρα. Διακηρύξεις, καταγγελίες, διαμαρτυρίες. Εκεί στο Μόναχο, γνωρίσαμε τον Αδάμο Καϊκκη από την Σωτήρα Αμμοχώστου. Μυημένο στην Αντίσταση.
Με ένα βρέφος τριών μηνών στην αγκαλιά, με την κάμερα στον ώμο πατήσαμε στην Κύπρο που σπαρταρούσε. Τρέχαμε παντού. Χιλιάδες μέτρα φιλμ. Ήταν για την ταινία ΚΥΠΡΟΣ Η ΑΛΛΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ. Πολιτικές συγκεντρώσεις. Κάθε μέρα. Συναντούσαμε κόσμο, πολύ κόσμο, κυρίως νέους. Στη Σωτήρα, μας είχε πει ο Αδάμος, να βρείτε την αδελφή μου την Μαρία.
Η Μαρία είναι πολύ νέα. Μιά όμορφη μελαχροινή ψηλή κοπέλα γεμάτη σφρίγος. Μας γνωρίζει το αγόρι της, τον Ιάκωβο. Ένα ωραίο αγόρι, με υπέροχα μάτια. Διδάσκει ελληνικούς χορούς. Μπήκανε στην παρέα μας. Μαζί ιδρύσαμε ΤΑ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΑ, το ιστορικό βιβλιοπωλείο που βαφτίσαμε τιμώντας την αντιαποικιακή εξέγερση της γενιάς του ’31. Ξεχωριστοί σύντροφοι και οι δύο. Στο γάμο τους, έναν υπέροχο κυπριακό γάμο, πήγαμε όλη η παρέα.
Αργότερα το νιόπαντρο ζευγάρι έφυγε για την Αθήνα για Σπουδές, Σεπτέμβρη του 1980. Τους αποχαιρετήσαμε στο χορό της ΕΛΔΥΚ, δίπλα στο βιβλιοπωλείο. Ο Ιάκωβος, το βράδυ εκείνο χόρεψε σαν “ένας αετός χωρίς φτερά”. Ποτέ κανένας δε χόρεψε το ζεϊμπέκικο, όπως εκείνος. Ο αρχαίος αυτός ελληνικός ρυθμός συγκλόνιζε όλο του το είναι …..
…. Στην Αθήνα ο Ιάκωβος συμμετέχει ενεργά στις αντιϊμπεριαλιστικές κινητοποιήσεις. Είναι μόλις 6 χρόνια από την εισβολή στην Κύπρο και η τότε Ελληνική Κυβέρνηση του Γεωργίου Ράλλη, αποφασίζει να επανεντάξει την Ελλάδα στο ΝΑΤΟ. Η χώρα συγκλονίζεται από μαζικές κινητοποιήσεις και συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής. Στις 16 Νοεμβρίου, ημέρα Κυριακή, παραμονή της Επετείου της Λαϊκής Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, η Αθήνα δονείται από την μεγάλη αντινατοϊκή Πορεία προς την Αμερικανική Πρεσβεία, με κύρια συνθήματα εναντίον της επανένταξης της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ και κατά της Τουρκικής κατοχής της Κύπρου. Ο Ιάκωβος Κουμής συμμετέχει στην πορεία. Στην Πλατεία Συντάγματος γίνεται θύμα άγριας επίθεσης των ΜΑΤ, η οποία τον αφήνει επί τόπου βαρειά τραυματισμένο. Τα όργανα της ΜΑΤ, λίγα λεπτά αργότερα, αφήνουν επί τόπου νεκρή την εργάτρια Σταματίνα Κανελλοπούλου. Ο Ιάκωβος μεταφέρεται στο Λαϊκό Νοσοκομείο και το βράδυ της Κυριακής είναι ήδη κλινικά νεκρός.
Εδώ στην Κύπρο μάθαμε πως υπήρχαν τραυματίες. Δεν φανταστήκαμε, ούτε καν μια υποψία. Πρωί-πρωί της Δευτέρας, βρίσκομαι στο περίπτερο της Πλατείας για να μάθω περισσότερα νέα. Στην εφημερίδα, πάνω δεξιά, μια φωτογραφία ανθρώπινου κεφαλιού σχεδόν λυωμένου. ΄Αγνωστος.
Και ξαφνικά από κάτω το όνομα του συντρόφου μας: ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΟΥΜΗΣ από την Κύπρο…
Την Κυριακή 23 Νοεμβρίου αφήνει την τελευταία του πνοή στο Λαϊκό.
Την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου, η σωρός του μεταφέρεται στην γενέτειρά του, τη Σωτήρα, για λαϊκό προσκύνημα. Την Παρασκευή το πρωί 28 Νοεμβρίου κηδεύεται. Την επομένη, μέσα σε μια φορτισμένη ατμόσφαιρα, τελείται τρισάγιο στον Ιερό Ναό Φανερωμένης στη Λευκωσία και ακολουθεί πορεία στην Ελληνική Πρεσβεία.
Ο Ιάκωβος Κουμής, κατά το σύντομο πέρασμά του από το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, μας έχει αφήσει σαν παρακαταθήκη δύο πράγματα: το αγωνιστικό ήθος μιας αθώας νεότητας και αξιόλογα γραπτά ψυχής από τα προσωπικά του τετράδια. Τα κείμενά του είναι δύο ειδών: ημερολόγιο και ποιήματα. Και τα μέν και τα δε χαρακτηρίζει μια εδραία πνευματική κατεύθυνση, της οποίας η απελευθερωτική ιδεολογία, κοινωνική και εθνική, αποτελεί την πηγή. Έκπληξη προκαλεί το γεγονός, πως ο έντονος προσωπικός του λυρισμός παραμένει πάντα κριτικός και πολιτικός. Από τα κείμενα αυτά, μια ανθολόγηση έκανε ο Λουκάς Αξελός στο τεύχος 5 του περιοδικού ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗΣ, τον Ιούλιο του 1982.
Ο πρόωρος χαμός του ενέπνευσε ποιητές, τόσο στην Κύπρο όσο και την Ελλάδα, οι οποίοι μας άφησαν εξαίρετους στίχους. Αναφέρουμε τον Λεύκιο Ζαφειρίου, τον Κώστα Μακρίδη, την Αρετή Αθανασίου. Πρέπει τέλος να κάνουμε αναφορά στο, εξαιρετικής ευαισθησίας και ευφυούς σύλληψης πεζό, της γυναίκας του Μαρίας με τίτλο: ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΜΑΙ ΕΓΩ ΚΑΙ Η ΣΤΑΜΑΤΙΝΑ, που δημοσιεύθηκε στην αθηναϊκή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ στις 15 Νοεμβρίου 1981.
Η θυσία του Ιάκωβου αποτελεί θυσία ενός ακόμη Κύπριου, στην εκατόμβη των θυσιασθέντων που ο κυπριακός ελληνισμός έδωσε για την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση της κοινής πατρίδας. Ο Ιάκωβος υπήρξε, στη σύγχρονη εποχή, ο μόνος Κύπριος αγωνιστής που έπεσε στον αγώνα κατά του καθεστώτος της ξένης εξάρτησης του Ελληνικού Έθνους. Πλάι στον ΛΑΜΠΡΑΚΗ, τον ΠΕΤΡΟΥΛΑ, τον ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ, τον ΤΣΑΡΟΥΧΑ, τον ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ, την ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ.
Ο ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΟΥΜΗΣ είναι ο τελευταίος Κύπριος πατριώτης που προσέφερε τη ζωή του στον κοινό αγώνα Ελλάδας-Κύπρου.
ΘΕΚΛΑ ΚΙΤΤΟΥ
15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2008