30 Απριλίου 1945. Ο Κόκκινος Στρατός, έχοντας νικήσει στην ιστορική μάχη του Βερολίνου που σήμανε και το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατέλαβε τη γερμανική πρωτεύουσα. Τρεις στρατιώτες ανέβηκαν στο ιστορικότερο κτίριο της πόλης και ύψωσαν την «Κόκκινη Σημαία της Νίκης».
Η σκηνή απαθανατίστηκε και το ιστορικό στιγμιότυπο μετατράπηκε σε μία από τις διασημότερες φωτογραφίες όλων των εποχών. Στην πραγματικότητα όμως, τα γεγονότα ήταν διαφορετικά.
Σαν σήμερα, 30 Απριλίου 1945, η κόκκινη σημαία υψώνεται στο Ράιχσταγκ. Την ίδια μέρα αυτοκτονεί ο Αδόλφος Χίτλερ.
H κόκκινη σημαία στο Ράιχσταγκ, 2 Μαίου 1945. pic.twitter.com/xNyhvHZcnO
— Praxis Review (@praxis_review) April 30, 2023
Ο Στάλιν απαίτησε από τους στρατηγούς του να έχουν καταλάβει την πόλη πριν από την ημέρα της Εργατικής Πρωτομαγιάς/ Wikimediamtx Commons
Ο Κόκκινος Στρατός εισέβαλε στο Βερολίνο στις 16 Απριλίου του 1945. Ο Στάλιν απαίτησε από τους στρατηγούς του να έχουν καταλάβει την πόλη πριν από την ημέρα της εργατικής πρωτομαγιάς. Έτσι, υπό τις εντολές των Ζούκοφ και Κόνιεφ, οι σοβιετικές μεραρχίες, επανδρωμένες από περίπου 2,5 εκατομμύρια στρατιωτών, κατέκλυσαν το Βερολίνο. Παράλληλα, είχε ξεκινήσει κι ο εναέριος βομβαρδισμός της πόλης.
Ο Χίτλερ ανέλαβε ο ίδιος να οργανώσει την άμυνα. Ωστόσο, ήταν ήδη πολύ αποδυναμωμένος και οι 800 χιλιάδες άντρες που παρέταξε δεν ήταν ικανοί να αντιμετωπίσουν τη σοβιετική υπερδύναμη. Μέχρι τις 30 Απριλίου, όταν ο Φύρερ αυτοκτόνησε στο υπόγειο καταφύγιό του, η μάχη είχε στην ουσία κριθεί.
Την ίδια μέρα οι Σοβιετικοί κατέλαβαν με έφοδο το ιστορικό Ράιχσταγκ. Το γεγονός αυτό είχε ιδιαίτερη σημασία για τον Στάλιν λόγω της συμβολικότητας του κτιρίου. Το Ράιχσταγκ επίσημα λογιζόταν ως το Κοινοβούλιο του Τρίτου Ράιχ. Ακόμα κι αν δεν γινόταν χρήση του από το 1933, εξαιτίας μιας φωτιάς που είχε καταστρέψει το εσωτερικό του, αποτελούσε το στολίδι του Βερολίνου και το κέντρο της «αυτοκρατορίας» του Χίτλερ. Στην κορυφή του δέσποζε το άγαλμα “Germania” που συμβόλιζε την παντοδύναμη Γερμανία.
Η πραγματική ιστορία πίσω από τη φωτογραφία
Λίγο πριν τις έντεκα, το βράδυ της 30ης Απριλίου, ο λοχίας Μιχαήλ Μίνιν μαζί με τρεις ακόμη στρατιώτες ανέβηκαν στην κορυφή του Ράιχσταγκ και ύψωσαν τη σοβιετική σημαία με το σφυροδρέπανο σε περίοπτη θέση. Ωστόσο, η περασμένη ώρα και το σκοτάδι δεν επέτρεπε τη λήψη φωτογραφιών. Εκτός αυτού, την επόμενη κιόλας μέρα οι ναζί κατέβασαν τη σημαία.
Στις 2 Μαΐου του 1945 επισφραγίστηκε η νίκη των Σοβιετικών. Ο θάνατος του Αδόλφου Χίτλερ είχε γίνει γνωστός, τα στρατεύματα των Ναζί είχαν αποδεκατιστεί και το Βερολίνο είχε υποταχθεί στις δυνάμεις του Στάλιν. Τότε, οφωτογράφος Γιεβγκένι Χαλντέι, ο οποίος βρισκόταν στην πρώτη γραμμή της μάχης, αποφάσισε να δώσει σάρκα και οστά σε ένα όραμα που, όπως αποκάλυψε, «στριφογύριζε» στο κεφάλι του για πολύ καιρό. Ήθελε να απαθανατίσει την ιστορική στιγμή της έπαρσης της κόκκινης σημαίας στην πόλη.
Επέλεξε τρεις στρατιώτες, διαφορετικούς από εκείνους που την είχαν εγείρει δύο μέρες πριν, και σκαρφάλωσε μαζί τους στην κορυφή του Ράιχσταγκ. Εκεί, έδωσε στον έναν από αυτούς να κρατά μια μεγάλη σημαία που είχε φέρει ο ίδιος από την πατρίδα του για το σκοπό αυτό. Ως επαγγελματίας φωτογράφος, σκηνοθέτησε τους άντρες στη στέγη του κτιρίου, στήνοντάς τους κατάλληλα και διαλέγοντας την ιδανική γωνία λήψης. Ύστερα τράβηξε την ιστορική φωτογραφία.
Η ιστορική φωτογραφία της έπαρσης της σοβιετικής σημαίας/ YouTube
Τα ονόματα των στρατιωτών που εμφανίζονται δεν αποκαλύφθηκαν ποτέ επίσημα. Η επικρατέστερη εκδοχή υποστηρίζει ότι ο άντρας που ανεμίζει τη σημαία ήταν ο Ουκρανός Αλεξέι Κοβαλιόφ. Λέγεται ότι το Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων της Σοβιετικής Ένωσης απαγόρευσε στον Κοβαλιόφ να αποκαλύψει την ταυτότητά του.
Στις 13 Μαΐου του 1945, η φωτογραφία του Γιεβγκένι Χαλντέι δημοσιεύτηκε στο δημοφιλές περιοδικό “Ogonyok” κάνοντας κυριολεκτικά πάταγο. Η εντυπωσιακή λήψη θεωρήθηκε σύμβολο του θριάμβου των Σοβιετικών και της οριστικής ήττας του Χίτλερ. Βέβαια, μεγάλο μέρος της επιτυχίας της οφείλεται και στο γεγονός ότι αφέθηκε να εννοηθεί πως επρόκειτο για ένα αυθόρμητο στιγμιότυπο. Επιπλέον, η τελική εκτύπωση είχε τελειοποιηθεί με τη χρήση ρετούς.
Αφαιρέθηκε με μοντάζ το ρολόι από το δεξί του χέρι το οποίο ήταν αυτό που τραβούσε περισσότερο την προσοχή/ YouTube
Στην αρχική εικόνα, ο άντρας που βρισκόταν κοντά στον Κοβαλιόφ διακρίνεται να φοράει στα χέρια του δύο ρολόγια. Ο Χαλντέι, αλλά και οι εκδότες του περιοδικού, φοβήθηκαν ότι το γεγονός αυτό θα είχε άσχημο αντίκτυπο καθώς πολλοί θα έμεναν με την εντύπωση ότι ο στρατιώτης είχε επιδοθεί νωρίτερα σε λεηλασίες. Έτσι, αφαίρεσαν με μοντάζ το ρολόι από το δεξί του χέρι το οποίο ήταν αυτό που τραβούσε περισσότερο την προσοχή. Παράλληλα, στον ορίζοντα της φωτογραφίας πρόσθεσαν καπνούς, οι οποίοι συνέβαλαν στη δραματικότητα της σκηνής.
Σήμερα, δεν χωράει αμφιβολία στο ότι η περίφημη λήψη είναι αποτέλεσμα σκηνοθετικής παρέμβασης του φωτογράφου. Ωστόσο, η αξία του ιστορικού ντοκουμέντου δεν παύει να είναι τεράστια. Ο Γιεβγκένι Χαλντέι κατάφερε να αποτυπώσει και να μεταδώσει το κράμμα των αισθημάτων θριάμβου και ενθουσιασμού που επικρατούσε στο Βερολίνο την ημέρα της οριστικής πτώσης της χιτλερικής Γερμανίας.
Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons