Γραφει ο Μανωλης Κοττακης
Το βράδυ της περασμένης Πέμπτης ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μιλώντας στα μέλη της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής της Νέας Δημοκρατίας, αφιέρωσε μια μόλις παράγραφο στις σχέσεις της Ελλάδος με την Τουρκία, για να στείλει ένα κωδικοποιημένο μήνυμα στην απέναντι πλευρά. Όπως τόνισε, «μην ξεχνάμε ότι ψηφίζουμε ουσιαστικά ταυτόχρονα με τους γείτονές μας και το αποτέλεσμα στην Ελλάδα θα στείλει και ένα μήνυμα στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου. Ένα μήνυμα ότι μένουμε σταθεροί στα εθνικά μας δίκαια, αλλά και περιμένουμε ειλικρίνεια και σχέσεις καλής γειτονίας, και όχι παλινδρομήσεις από την Τουρκία. Με τις πόρτες κλειστές στις προκλήσεις, όμως τα παράθυρά μας πάντα ανοιχτά σε προσεγγίσεις».
Η ουσία της πρωθυπουργικής δήλωσης κρύβεται ακριβώς στην τελευταία παράγραφό της. Ότι τα παράθυρα της Ελληνικής Δημοκρατίας είναι «πάντα ανοιχτά σε προσεγγίσεις». Είχε προηγηθεί κάτι ασυνήθιστο, πρωτόγνωρο και πρωτοφανές μεταπολιτευτικώς για τις ημέρες του Αγίου Πάσχα. Μια εβδομάδα εσκεμμένης απουσίας κορυφαίων Ελλήνων αξιωματούχων, της πολιτικής ηγεσίας του Πενταγώνου, αλλά και ανωτάτων στρατιωτικών, από δυο κρίσιμες περιοχές που αφορούν στην εθνική μας κυριαρχία: από τα νησιά τα οποία οι Τούρκοι έχουν βαφτίσει «γκρίζες ζώνες», με το επιχείρημα ότι αυτά δεν αναφέρονται στην Συνθήκη της Λωζάννης όπως το Φαρμακονήσι, η Ψέριμος, οι Οινούσσες και άλλα. Από τα νησιά, επίσης, τα οποία οι Τούρκοι θεωρούν ότι, βάσει της Συνθήκης του Μοντρέ, η Ελλάς υποχρεούται να τα έχει αποστρατιωτικοποιημένα.
Κατά παράβαση του εθίμου που τηρείται δεκαετίες τώρα, και θέλει την πολιτική ηγεσία του Πενταγώνου να τσουγκρίζει τα αυγά της με τους φαντάρους μας και τους αξιωματικούς μας, που υπηρετούν σ’ αυτές τις δυο κρίσιμες ομάδες των νησιών του Αιγαίου (συνήθως τα επισκέπτονταν οι υφυπουργοί Αλκιβιάδης Στεφανής και Νίκος Χαρδαλιάς και ο ΑΓΕΕΘΑ), αυτήν την φορά η Ελλάδα έστειλε μήνυμα στην Άγκυρα ότι αποδέχεται σιωπηρώς την βάση των διεκδικήσεών της και δεν την προκαλεί!
Μια πρόχειρη αναζήτηση στο διαδίκτυο αρκεί για του λόγου το αληθές: στο παρελθόν ο υφυπουργός Άμυνας Αλκιβιάδης Στεφανής επισκεπτόταν τους Λειψούς, τους Αρκιούς, την Σάμο και άλλα νησιά, ενώ ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων κ. Φλώρος το Πάσχα του 2020 επισκέφθηκε την Λήμνο και τα γειτονικά νησιά μαζί με τον υπουργό Άμυνας Νίκο Παναγιωτόπουλο, ενώ τα Χριστούγεννα του 2022 επισκέφτηκε την Ρόδο και το Καστελλόριζο, προκαλώντας τότε την οργή της Άγκυρας!
Αντί αυτού, αντί του Αιγαίου, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνος Φλώρος συνόδευσε το φετινό Πάσχα τον κύριο Μητσοτάκη φορώντας την στολή του σε επίσημη επίσκεψη που έκανε ο Πρωθυπουργός την Τρίτη του Πάσχα, στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας του (ασχέτως αν εκείνη την στιγμή δεν είχαν προκηρυχθεί επισήμως εκλογές), στην διοίκηση και στην μονάδα εκπαίδευσης της ομάδας υποβρυχίων καταστροφών (ΟΥΚ) στον Σκαραμαγκά και στο Μεγάλο Πεύκο. Κίνηση σωστή και επιβεβλημένη, καθώς το έργο που έχουν να επιδείξουν οι άνδρες της ομάδας αυτής είναι τεράστιο, ωστόσο έγινε σε λάθος συγκυρία.
Είναι ευτύχημα ότι η αξιωματική Αντιπολίτευση, που δεν έχει ευαισθησίες για το τι μπορεί να είναι ο στρατός σε προεκλογική περίοδο, δεν διατύπωσε την παραμικρή διαμαρτυρία. Και ο αρχηγός της αξιωματικής Αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας, άλλως τε, προτίμησε την σιγουριά του Ιονίου, καθώς η Κέρκυρα δεν… αμφισβητείται ακόμη από τους Τούρκους, και τσούγκρισε τα αυγά του την ημέρα του Αγίου Πάσχα με στρατεύσιμους του Πολεμικού Ναυτικού σε φυλάκιο της πόλης. Επισκέψεις πολιτικών και στρατιωτικών αυτήν την ημέρα, όπως διαπιστώθηκε από το πρόγραμμα του Πενταγώνου, έγιναν μόνο σε μονάδες της ηπειρωτικής Ελλάδος!
Σιωπηρή συμφωνία
Τι συμβαίνει λοιπόν; Η «Εστία της Κυριακής» αποτάθηκε σε όλους όσοι γνωρίζουν άριστα το παρασκήνιο αυτού του άτυπου μορατόριουμ, το οποίο δεν βασίζεται σε υπογραφές, και πληροφορήθηκε ότι τα δυο μέρη, Ελλάδα και Τουρκία, έχουν προχωρήσει σε μια σιωπηρή συμφωνία και έχουν καταλήξει σε μια σιωπηρή συναίνεση, χωρίς να έχει προηγηθεί διαπραγμάτευση, προκειμένου να αποφευχθούν «κακοτοπιές» κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. «Κακοτοπιές» που θα αύξαναν την ένταση.
Το ενδιαφέρον είναι τι ορίζει ως «κακοτοπιές» η Άγκυρα. Η Άγκυρα τα τελευταία χρόνια διαμαρτύρεται σταθερά στην ελληνική κυβέρνηση, κάθε φορά που ένας αξιωματούχος της –είτε ονομάζεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας είτε υπουργός Άμυνας, είτε υφυπουργός Άμυνας είτε Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων– επισκέπτεται νησιά, τα οποία –μέ βάση όλα όσα υποστηρίζει στις επιστολές της προς τον ΟΗΕ– θα έπρεπε να είναι αποστρατιωτικοποιημένα.
Η τουρκική διπλωματία έχει μετρήσει μέχρι τώρα 11 επισκέψεις Ελλήνων αξιωματούχων, για τις οποίες έχει διαμαρτυρηθεί, απαιτώντας από την Αθήνα να παραιτηθεί του δικαιώματός της να μεταβαίνουν σε έδαφος ελληνικών νησιών του Αιγαίου ανώτατοι αξιωματούχοι! Λογική καθαρά αποικιοκρατική, που παραπέμπει σε καθεστώς φινλανδοποίησης της χώρας.
Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες, η Άγκυρα επιθυμεί να περιλάβει στο πακέτο των διαφορών που θα ήθελε να παραπεμφθούν στην Χάγη και το ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης των νήσων (το οποίο συνδέει με την αίρεση της κυριαρχίας), αλλά και των γκρίζων ζωνών. Συγκεκριμένα, θα ήθελε τα θέματα αυτά να περιληφθούν στο ειδικό συνυποσχετικό, στο οποίο θα καταλήξουν μετεκλογικά οι δυο κυβερνήσεις!
Και τούτο, διότι θεωρεί ότι δεν μπορεί να γίνει οριοθέτηση χωρικών υδάτων από την Ελλάδα, έστω και μονομερής, καθώς και οριοθέτηση θαλάσσιων οικονομικών ζωνών, αν προηγουμένως δεν επιλυθεί το ζήτημα των γραμμών βάσεων, δηλαδή ποια νησιά, ποια μικρονήσια και ποιες βραχονησίδες δικαιούνται να έχουν χωρικά ύδατα! Στο μυαλό της οι βραχονησίδες δεν έχουν χωρικά ύδατα. Για να δυσκολέψει μάλιστα ακόμα περισσότερο την ελληνική κυβέρνηση και να την δεσμεύσει προς την κατεύθυνση αυτήν, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας κ. Τσαβούσογλου, επαναφέροντας στην πραγματικότητα παλαιότερες δηλώσεις που έκανε το 2021 για την παραπομπή στην Χάγη, τόνισε ξεκάθαρα ότι σε μια συμφωνία-πακέττο παραπομπής των διαφορών στο διεθνές δικαιοδοτικό όργανο πρέπει υποχρεωτικά να συμπεριληφθούν και όλα αυτά τα θέματα!
Στην ουσία, καλείται η Ελλάς να θέσει υπό την κρίση τρίτων, έστω κι αν αυτοί είναι το Δικαστήριο της Χάγης, κάτι δικό της, την από αιώνων κυριαρχία της σε ελληνικά νησιά! Η δήλωση Τσαβούσογλου έφερε σε δύσκολη θέση την ελληνική κυβέρνηση, γι’ αυτό και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας με δημόσια δήλωσή του μάλωσε ευγενικά τον ομόλογό του για το γεγονός ότι με τις δηλώσεις του δυσχεραίνει μετεκλογικά τις πιθανότητες συνεννόησης των δυο πλευρών.
Διαφορά μεταξύ Μαξίμου και Υπουργείου Εξωτερικών
Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να παρατηρήσει κανείς και την ευδιάκριτη διαφορά μεταξύ Μαξίμου και Υπουργείου Εξωτερικών, υπό την παρούσα ηγεσία του, σε ὅ,τι αφορά στην ελληνική θέση για το Αιγαίο. Ενώ ο υπουργός Εξωτερικών κ. Δένδιας μιλά σταθερά για μια και μόνη διαφορά, που είναι η οριοθέτηση των θαλάσσιων οικονομικών ζωνών (εννοώντας την υφαλοκρηπίδα και την αποκλειστική οικονομική ζώνη μόνον), ο Πρωθυπουργός στην πρόσφατη συνέντευξή του σε εβδομαδιαία εφημερίδα αφαίρεσε την λέξη «οικονομικών» και μίλησε γενικώς για «οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών». Κάτι που, όπως λένε οι γνωρίζοντες, συμπεριλαμβάνει και τα χωρικά ύδατα, για τα οποία όμως, όπως είναι γνωστό, το Διεθνές Δίκαιο αναγνωρίζει ότι είναι μονομερές δικαίωμα της παράκτιας χώρας και όχι αντικείμενο διαπραγμάτευσης.
Οι τρεις όροι που θέτει η Ελλάς για να καθίσει στο τραπέζι του διαλόγου με την Τουρκία
Τι συμβαίνει, λοιπόν, εδώ; Τι κρύβεται πίσω από την εσκεμμένη απουσία επισκέψεων Ελλήνων αξιωματούχων (πλην του Α/ΓΕΝ, που πήγε στην Λέσβο) στα νησιά, στα μικρονήσια και στις βραχονησίδες του Αιγαίου, την ημέρα του Πάσχα και τις επόμενες ημέρες; Η επίσκεψη είναι άσκηση κυριαρχίας. Και αυτήν την κυριαρχία στα επίμαχα νησιά που διεκδικεί να αφοπλίσει η Άγκυρα δεν την ασκήσαμε. Αντιθέτως, ικανοποιηθήκαμε με το γεγονός ότι και ο Πρόεδρος Ερντογάν την ίδια περίοδο δεν επισκέφτηκε τα κατεχόμενα στην Κύπρο!
Τι συμβαίνει λοιπόν εδώ; ξαναρωτάμε! Παραιτείται η Ελλάς των δικαιωμάτων της στα νησιά του Αιγαίου σιωπηρώς; Δέχεται επί της αρχής συζήτηση για την αποστρατιωτικοποίηση, όπως είχε κάνει η κυβέρνηση Σημίτη, σύμφωνα με τα τηλεγραφήματα που έστελνε στο Σταίητ Ντηπάρτμεντ ο πρέσβυς των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αθήνα Νίκολας Μπέρνς το 1997;
Σύμφωνα, πάντως, με όσα διοχετεύονται μέχρι στιγμής στους συμμάχους από την Κυβέρνηση, οι τρεις όροι που θέτει η Ελλάς για να καθίσει στο τραπέζι του διαλόγου με την Τουρκία είναι η άρση του casus belli, η αναίρεση του τουρκολιβυκού μνημονίου και, τέλος, η αποδοχή εκ μέρους της Τουρκίας των βασικών αρχών του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης δεν περιλαμβάνεται στους τρεις όρους.
Το μέγα πρόβλημα που ανακύπτει, ωστόσο, και που θα κληθεί να λύσει στο μέλλον το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, εφόσον τα δυο μέρη καταλήξουν σε συνυποσχετικό, είναι πως ερμηνεύει η Τουρκία το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Υπό το πρίσμα του γεγονότος μάλιστα ότι θα ελέγχει την προεδρία του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας (ΙΜΟ), ο οποίος έχει καθοριστικό ρόλο σε ζητήματα έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο, τα οποία συνδέονται ευθέως με ζητήματα κυριαρχίας και εύρους χωρικών υδάτων.
Έλληνες πολιτικοί που επισκέφτηκαν πρόσφατα το Σταίητ Ντηπάρτμεντ στην αμερικανική πρωτεύουσα αποκόμισαν την εντύπωση ότι αυτό το οποίο επιδιώκει η γείτων, χωρίς μέχρι στιγμής να γνωρίζει αντίσταση από τις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι η… συνιδιοκτησία του Αιγαίου! Μια σειρά ενδείξεις που υπάρχουν αυτήν την στιγμή, μάλιστα, πιστοποιούν ότι η παραπομπή στην Χάγη (που αποτελεί το Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ το οποίο πάντοτε λαμβάνει αποφάσεις όχι μόνο με νομικά κριτήρια αλλά και με άλλα, τέμνοντας στη μέση τις διακρατικές διαφορές) διευκολύνεται από την σταδιακή ρυμούλκηση της Τουρκίας στο λιμάνι της Δύσης.
Η εισήγηση του Σταίητ Ντηπάρτμεντ στο Κογκρέσσο υπέρ της Τουρκίας για μέρος της προμήθειας των F-16, η ξαφνική κάθοδος του κεμαλικού υποψηφίου Ιντζέ στις εκλογές, ο οποίος διευκολύνει την επανεκλογή του Ταγίπ Ερντογάν, και το «πάγωμα» της υποθέσεως της τράπεζας Halkbank, που «καίει» τον Τούρκο Πρόεδρο, είναι σημάδια ότι η Ουάσιγκτων προσεκτικά και με μέθοδο προσπαθεί να ρυμουλκήσει ξανά τους ισλαμιστές στο λιμάνι της Δύσης. Και με σκοπό να εξυπηρετήσει το δικό της εθνικό συμφέρον, γεγονός απολύτως δικαιολογημένο. Για αυτό και είναι λίαν πιθανόν να μεροληπτήσει υπέρ της γείτονος και εναντίον ημών σε μια πιθανή διαπραγμάτευση.
Όσο ο στρατηγικός ορίζων διαμορφώνεται λοιπόν κατά αυτόν τον τρόπο, ασχέτως αν οι Έλληνες πολίτες χαμένοι στην λογική της «κλειδαρότρυπας και της κρεβατοκάμαρας», αδυνατούν να διακρίνουν τα ουσιαστικά διακυβεύματα, το μέγα ερώτημα που ανακύπτει είναι το εξής: τι κερδίζει η Ελλάς με την σιωπηρή παραίτηση των δικαιωμάτων της στα νησιά του Αιγαίου; Τι κερδίζει η Ελλάς από την απόφασή της να μην στείλει Έλληνες αξιωματούχους σε νησιά που η Άγκυρα θεωρεί αποστρατιωτικοποιημένα; Στην ουσία, αναγνωρίζει την βάση της τουρκικής διεκδικήσεως ότι το νομικό καθεστώς τους είναι αμφισβητούμενο και διαφιλονικούμενο; Κερδίζει κάτι;
Τα «παράθυρα» της Ελληνικής Δημοκρατίας, όπως είπε ο Πρωθυπουργός, είναι ανοιχτά για προσεγγίσεις. Ωστόσο, με βάση όσα βλέπουμε επί του πεδίου, οι Τούρκοι μπαίνουν στο σπίτι μας από την κυρίως πόρτα! Τους την ανοίγουμε εμείς!