Περικλής Γιαννόπουλος, ανάμεσα στον Ήλιο και την ελληνική γραμμή

Ήταν το έτος 1870 όταν γεννήθηκε στην Πάτρα ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας. Ο Περικλής Γιαννόπουλος, μετά από ημιτελείς σπουδές στη Γαλλία, επέστρεψε στην Ελλάδα των αρχών του 20ου αιώνα για να καλέσει, ως εξέχον μέλος του πνευματικού κόσμου της εποχής, τους άριστους του πνεύματος και της ηθικής να πραγματοποιήσουν μια επανάσταση που θα επανέφερε το Πνεύμα στην άδεια από περιεχόμενο και συνηθισμένη στην υποτέλεια του πολιτιστικού μιμητισμού Ελλάδα.

Ψηλός, ευθυτενής, γοητευτικός και πνευματώδης. Αθλητικός, γεμάτος ζωντάνια, μόνιμα ντυμένος στα λευκά και αποσπασμένους στους τόπους της φαντασίας του. Αυτός ήταν ο Περικλής Γιαννόπουλος, ένας αιθέριος στοχαστής ανάμεσα στα μικροπρεπή όντα της υποταγμένης στην αισχύνη μιας άθλιας καθημερινότητας, πάλαι ποτέ, δοξασμένης χώρας.

Ένας λογοτέχνης, που ως πραγματικός ήρωας του πνεύματος αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή για να κατευθύνει την πραγματικότητα στα ύψη των ενοράσεών του.

«Η φυσική κλίση του ανθρώπου, η οποία εγκαταλείπεται μόνο σε περίπτωση πραγματικού κινδύνου, είναι το να… μπάσει στο γήινο καθημερινό έργο του κάτι που να έχει παντοτινή διάρκεια, να φυτεύει και να τρέφει το άφθαρτο στο πρόσκαιρο και διαβατικό» είχε πει ο κορυφαίος φιλόσοφος του γερμανικού ιδεαλισμού Γιόχαν Γ. Φίχτε στους «Λόγους προς το γερμανικό έθνος». Και ο Γιαννόπουλος ήταν ακριβώς εκείνος ο Έλληνας λογοτέχνης, που με αξιοθαύμαστη αφοσίωση και ηθική ακεραιότητα αφιέρωσε ολόκληρη τη δημιουργική δύναμη του λόγου του σε αυτό το σκοπό.

Δυο ήταν οι πόλοι στους οποίους είχε εστιάσει την προσοχή του ο ξεχωριστός αυτός λογοτέχνης. Η Ελληνική Γραμμή, την οποία αντιλαμβανόταν ως την αισθητική δύναμη που διαπερνούσε τον κόσμο της υλικής πραγματικότητας και με την οποία ο ήρωας του πνεύματος θα έπρεπε να συντονίσει το πολιτισμικό γίγνεσθαι και το Ηλιακό Φως, το οποίο θεωρούσε ως την πιο βαθιά ουσία της ίδιας της ζωής. Η ενορατική δύναμη που θα έπρεπε να ενεργοποιήσει ο ήρωας-λογοτέχνης για να αναχθεί βιωματικά στον αρχετυπικό κόσμο του Ηλιακού Φωτός και να συντονίσει δημιουργικά τον υλική σφαίρα με την Ελληνική γραμμή, ήταν η Φαντασία.

Στο Ελληνικό Φως. Εκεί έπρεπε να στραφεί ο σύγχρονος παραστρατημένος Έλληνας για να φανερωθεί ξανά το ελληνικό θαύμα και να ανθίσει πάλι ο αρχαίος πολιτισμός. Όπως πολύ εύστοχα σημειώνει ο Παύλος Νιρβάνας στο δοκίμιο που φέρει τον τίτλο «Ένας ουτοπιστής ελληνολάτρης» και αφορά το Γιαννόπουλο, ο «ξανθός ιππότης» της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας «σ’ αυτή την ωραία φανταστική προσπάθεια είχε αφιερώσει, με ανάλογα φανταστικά μέσα, όλη του την ωραία ζωή. Φυσικά με μια τέτοια ψυχοσύνθεση, ο θεωρητικός κλασικισμός του δεν ήτανε, στην ουσία του και στην έκφρασή του, παρά ένας άκρατος ρομαντισμός».

Σύμφωνα με τον Ιωάννη Συκουτρή, έναν άλλο έξοχο άντρα του νέου ελληνικού στοχασμού, οι ήρωες ως ένδειξη της πληρότητας του χαρακτήρα τους δικαιούνται να ορίζουν αυτοί με τον τρόπο που θέλουν το τέλος της ζωής τους. Τούτη η ύστατη επιλογή φυσικά και δεν αποτελεί ένδειξη κάποιας αδυναμίας. Το αντίθετο μάλιστα. Σηματοδοτεί μια απόδειξη του ότι οι ήρωες έχοντας πλήρη συνείδηση του εαυτού τους και του γεγονότος ότι η προσφορά του προσωπικού τους Έργου στη συνέχιση του Πολιτισμού έχει ολοκληρωθεί, τερματίζουν την παρουσία τους στον υλικό κόσμο τη στιγμή που επιλέγουν οι ίδιοι. Πρόκειται για μια κατάφαση της ζωής. Για μια επιλογή ανυπέρβλητης δύναμης που σηματοδοτεί την αποθέωση της ολοκλήρωσης και την υπέρβαση του ημιτελούς Εγώ και της αδυναμίας.

Αυτό το δρόμο επέλεξε να ακολουθήσει και ο Περικλής Γιαννόπουλος. Στις 10 Απριλίου του 1910, ντυμένος όπως πάντοτε στα λευκά και στεφανωμένος με αγριολούλουδα, κάλπασε με το άλογό του στα κύματα του Σκαραμαγκά και αυτοπυροβολήθηκε, προσφέροντας το πανώριο υλικό του σώμα θυσία στον Ποσειδώνα και αφήνοντας το Καθαρό του Εγώ να αναπαυθεί στην αγκαλιά του πατέρα Ήλιου, λαμβάνοντας τη θέση που του έπρεπε στα Ηλύσια Πεδία.

Εφέτος συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από τη φυγή του. Εκατό χρόνια, μέσα στα οποία η απόκλιση του πολιτισμικού γίγνεσθαι από την κατεύθυνση της Ελληνικής Γραμμής έχει γίνει τόσο μεγάλη, ώστε πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι η πορεία προς την παρακμή είναι νομοτελειακή και αναπότρεπτη. Ωστόσο, τα άφθαρτα και αρχετυπικά στοιχεία που φύτεψε ο Περικλής Γιαννόπουλος στον πρόσκαιρο και διαβατικό κόσμο της καθημερινότητας αποτελούν ιερή σπορά που οφείλουμε να γονιμοποιήσουμε, αδιαφορώντας για τις όποιες συνέπειες, «εμείς, οι ωραιότεροι Ιδανιστές- Πραγματιστές και εξωφρενικότεροι των παλαβών της γης(1)».

Υποσημειώσεις
1) Περικλής Γιαννόπουλος, Έκκλησις προς το Πανελλήνιον κοινόν (1907).