Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία (ιταλικά: Repubblica Romana), αναφερόμενη και ως Δεύτερη Ρωμαϊκή Δημοκρατία (Seconda Repubblica Romana (για να διακρίνεται από εκείνη των ναπολεόντειων χρόνων), ήταν βραχύβια κρατική οντότητα, που ιδρύθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 1849, όταν η κυβέρνηση των Παπικών Κρατών (εδαφών) αντικαταστάθηκε προσωρινά από ρεπουμπλικανική διακυβέρνηση και ο πάπας Πίος Θ΄ κατέφυγε από τη Ρώμη στην Γκαέτα.
Η Δημοκρατία ήταν υπό την ηγεσία των Κάρλο Αρμελλίνι, Τζουζέπε Ματσίνι και Αουρέλιο Σάφφι. Μαζί σχημάτισαν μια τριανδρία, μια μορφή διακυβέρνησης που υπήρχε στην αρχαία Ρωμαϊκή Δημοκρατία.
Μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες που η Δημοκρατία ήλπιζε να επιτύχει ήταν η συνταγματικά κατοχυρωμένη ανεξιθρησκία: όλες οι θρησκείες θα μπορούσαν να ασκηθούν ελεύθερα και ταυτόχρονα ο πάπας να έχει διασφαλισμένο το δικαίωμα να διοικεί την Καθολική Εκκλησία.
Αυτές οι θρησκευτικές ελευθερίες ήταν μια εντελώς διαφορετική κατάσταση από εκείνη της προηγούμενης παπικής διακυβέρνησης, η οποία επέτρεπε να ασκείται μόνο ο καθολικισμός και ο ιουδαϊσμός από τους πολίτες.
Το Σύνταγμα της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας υπήρξε το πρώτο στην παγκόσμια ιστορία του συνταγματικού δικαίου που καταργούσε τη θανατική ποινή.
Η Δεύτερη Ρωμαϊκή Δημοκρατία διαλύθηκε στις 2 Ιουλίου 1849.