Στην ελληνική μυθολογία, η Αριάδνη ήταν κόρη του βασιλιά Μίνωα της Κρήτης και της Πασιφάης. Το όνομά της συνδέεται ιδιαίτερα με τον μύθο του Θησέα, με τον Μινώταυρο, και με το θεό Διόνυσο.
Όταν ο Θησέας, υιός τού Αιγέα, βασιλιά των Αθηνών, έφτασε στην Κρήτη, για να προσφερθεί ως θύμα στον Μινώταυρο, συνάντησε την κόρη του Μίνωα, Αριάδνη, και κέρδισε την εύνοιά της.
Για να τον γλιτώσει από βέβαιο θανατο, η Αριαδνη κατέφυγε σ΄ενα τέχνασμα: του έδωσε ένα κουβάρι νήμα (ο περίφημος Μίτος της Αριάδνης), χάριν τού οποίου μπόρεσε να βρει την έξοδο του Λαβύρινθου μετά την νικηφόρα πάλη του με τον Μινώταυρο.Στη φυγή του από την Κρήτη, ο Θησέας πήρε μαζί του την Αριάδνη και έπλευσαν προς την Αθήνα.
Ετυμολογία: Αριάδνη > Αριάγνη > άρια+αγνή = πολύ αγνή
Ο Βάκχος και η Αριάδνη στη Νάξο, πίνακας του Τισιανού.
Στο γυρισμό τους για την Αθήνα, ο Θησέας και οι σύντροφοί του έκαναν μια στάση στο νησί της Νάξου. Εκεί, στο όνειρο του Θησέα εμφανίστηκε ο θεός Διόνυσος και του είπε ότι έπρεπε να φύγουν από το νησί χωρίς την Αριάδνη, αφού ήταν γραφτό να μείνει εκεί και να γίνει γυναίκα του. Η Αριάδνη έμεινε στη Νάξο και παντρεύτηκε το θεό Διόνυσο κι έτσι αναπτύχθηκε και η λατρεία της σαν θεότητα στο νησί. Ο Διόνυσος (ή η Αφροδίτη ή οι Ώρες) της χάρισε χρυσό στεφάνι, έργο του Ηφαίστου, και την έφερε μαζί του στον Όλυμπο. Η θνητή Αριάδνη έφθασε έτσι να γίνει αθάνατη σύζυγος θεού.
Τοπικές παραλλαγές του μύθου
Την Αριάδνη τιμούσαν ιδιαίτερα σε κάποιους τόπους, και μάλιστα νησιά: Στην Κρήτη, στη Νάξο, στη Δήλο, στην Κύπρο, αλλά και στην Αττική και Πελοπόννησο, πράγμα που υποδεικνύει ότι λατρευόταν ως θεότητα του Αιγαίου και γενικότερα της Ανατολικής Μεσογείου (Αριάδνη < Αριάγνη = αγία). Στο ναό του Κρήσιου Διονύσου (του Κρητικού δηλ. Διονύσου) στο Άργος αναφέρεται ότι υπήρχε πήλινη λάρνακα με τη στάχτη της Αριάδνης. Στη Δήλο πάλι, σε καθιερωμένη τελετή, νέοι και νέες χόρευαν σε ανάμνηση της σωτηρίας των Αθηναίων νέων από τον Μινώταυρο.
Αριάδνη της Νάξου, πίνακας της Έβελυν Ντι Μόργκαν (1877)
Στο νησί αυτό ο Θησέας είχε αφιερώσει ένα δώρο που του είχε κάνει η Αριάδνη, ένα ξόανο της Αφροδίτης, έργο του Δαιδάλου, κατά τον Παυσανία (ΙΧ 40, 3-4): το είχε αφιερώσει στον Απόλλωνα για να ξεχάσει τον έρωτά της. Στην Κύπρο, κατά την τοπική παράδοση, ο Θησέας είχε αποβιβάσει έγκυο την Αριάδνη και όταν μετά από θύελλα κατόρθωσε να επιστρέψει τη βρήκε νεκρή.
Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος τελούνταν στην Κύπρο εορτές όπου ένας νέος ξαπλωμένος σε κρεβάτι θύμιζε με τις φωνές του γυναίκα που γεννούσε. Εκεί κοντά, σε δάσος, υπήρχε ιερό της Αριάδνης Αφροδισίας και, υποτίθεται, ο τάφος της Αριάδνης.
Στην Αττική η λατρεία της Αριάδνης ήταν ενωμένη με εκείνη του Διονύσου στις εορτές των ‘Οσχοφορίων, η καθιέρωση των οποίων αποδιδόταν στον Θησέα. Στενότερα βέβαια από κάθε άλλο μέρος συνδεόταν η Αριάδνη με τη Νάξο, όπου τιμούσαν το ζεύγος Αριάδνης-Διονύσου. Οι Νάξιοι πίστευαν ότι η Αριάδνη είχε πεθάνει εκεί και ότι με τον Διόνυσο είχαν δύο παιδιά, τον Στάφυλο και τον Οινοπίωνα. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, η Αριάδνη είχε παιδιά και με τον Θησέα, και πήρε τη θέση της στο ουράνιο στερέωμα στον αστερισμό του Βορείου Στεφάνου.