Αποσπασματικές ρυθμίσεις ήσσονος σημασίας οι οποίες, όμως, παρουσιάζονται ως μαγικές λύσεις περιλαμβάνει το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας που αναμένεται να ψηφιστεί τις επόμενες εβδομάδες από τη Βουλή. Συνοπτικά, οι βασικότερες διατάξεις του νομοσχεδίου αφορούν τη δεκαετή παραγραφή μη βεβαιωμένων οφειλών στον ΕΦΚΑ, την αύξηση σε 24, από 12, των μηνιαίων δόσεων της πάγιας ρύθμισης ασφαλιστικών οφειλών στον ΕΦΚΑ, την κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% των ασφαλισμένων του τ. Ταμείου Προνοίας Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ), την επέκταση σε όσους ενστόλους εξαιρούνταν της «μάχιμης πενταετίας» -δηλαδή του δικαιώματος αναγνώρισης έως και επιπλέον πέντε ετών ασφάλισης με καταβολή των αντίστοιχων εισφορών, την παύση υφ’ όρων της ποινικής δίωξης οφειλετών με ρυθμισμένες ασφαλιστικές οφειλές, όσο εξυπηρετούν τη ρύθμιση, την επιβολή πλαφόν σε υψηλές επικουρικές συντάξεις, τη μείωση ποσοστού αναπηρίας (από 67% σε 50%) για συγκεκριμένες ομάδες ασφαλισμένων ως προϋπόθεση λήψης αναπηρικών παροχών, ενιαίους κανόνες για την έναρξη καταβολής αναπηρικής σύνταξης και, τέλος, την παύση αναζήτησης από τον ΟΠΕΚΑ εκκρεμών οφειλών από επιδόματα προνοίας που έλαβαν πολίτες καλόπιστα χωρίς να τα δικαιούνται.
Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα προεκλογικής παραπλάνησης των ασφαλισμένων είναι η εφαρμογή της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας, την οποία αποκάλυψε πρώτη η «δημοκρατία» πριν από έναν περίπου χρόνο.
Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, «με την προτεινόμενη ρύθμιση μειώνεται ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του ο ΕΦΚΑ για να βεβαιώσει και να εισπράξει απαιτήσεις από μη καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές σε 10 χρόνια, από 20 χρόνια που είναι σήμερα. Εάν η απαίτηση δεν βεβαιωθεί (αναζητηθεί) μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, παραγράφεται. Το νομοθετικό πλαίσιο δηλαδή προσαρμόζεται κατ’ αρχάς στην απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας. Στη συνέχεια, από 1η Ιανουαρίου 2027, η παραγραφή γίνεται πενταετής, ώστε να είναι αντίστοιχη με αυτή που ισχύει για τη φορολογική διοίκηση, συνεπώς και ο ΕΦΚΑ θα οφείλει να βεβαιώνει εντός πενταετίας.
Οι οφειλέτες
Η διάταξη αφορά όλες τις κατηγορίες οφειλετών ασφαλιστικών εισφορών (εργοδότες, ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοτελώς απασχολούμενοι, αγρότες). Αφορά και τον ΕΦΚΑ, στο βαθμό που θα πρέπει να βεβαιώνει τις απαιτήσεις πιο κοντά στην ημερομηνία γένεσης των οφειλών, κάτι που ενισχύει τα ασφαλιστικά έσοδα και αποθαρρύνει κακές πρακτικές υπερβολικών καθυστερήσεων.
Διευκρινίζεται πως οι μισθωτοί δεν θίγονται από την παραγραφή οφειλών του εργοδότη, καθώς η ασφάλιση που αντιστοιχεί στις παραγεγραμμένες οφειλές αυτές εξακολουθεί να τους αναγνωρίζεται.
Επιπλέον, οι αυτοαπασχολούμενοι θα μπορούν να καταβάλουν τις οφειλές τους, παρά την παραγραφή, εφόσον το επιθυμούν, προκειμένου να αναγνωρίσουν ως ασφαλιστικό χρόνο το διάστημα που παραγράφηκε.
Τέλος, λαμβάνεται ειδική μέριμνα για όσους οφειλέτες ρύθμισαν χρέη πέραν της δεκαετίας, ώστε να μην αδικηθούν παρότι ήταν συνεπείς. Στις περιπτώσεις αυτές και μετά από αίτηση του ενδιαφερομένου, το παραγεγραμμένο ποσό αφαιρείται από τη ρύθμιση και τα ποσά που έχουν καταβληθεί καλύπτουν την υπόλοιπη οφειλή».
Εκ πρώτης όψεως θα μπορούσε κανείς να πει ότι πρόκειται για μία σπουδαία ελάφρυνση, όμως οι λεπτομέρειες αναδεικνύουν το αντίθετο: αφενός μεν η ρύθμιση αφορά οφειλές μόλις 250 εκατομμυρίων ευρώ σε ένα σύνολο χρεών ύψους 43 δισ. ευρώ (όπως τα έχει ανακοινώσει το ΚΕΑΟ), αφετέρου δε το Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών από τον Σεπτέμβριο του 2021, οπότε και δημοσιεύθηκε η απόφαση του ΣτΕ, φρόντισε να «καλύψει τα νώτα του», αποστέλλοντας πάνω από μισό εκατομμύριο ατομικές ειδοποιήσεις στους οφειλέτες, διακόπτοντας την παραγραφή!
Σώματα ασφαλείας: Επέκταση της «μάχιμης πενταετίας»
Πηγές του υπουργείου επισημαίνουν πως «μέχρι τώρα, σταδιακά, το δικαίωμα της “μάχιμης πενταετίας” είχαν αποκτήσει με διαφορετικές ρυθμίσεις αρκετές κατηγορίες ενστόλων. Εξαιρούνταν όμως κάποιες άλλες κατηγορίες, με αποτέλεσμα διαμαρτυρίες για άνιση μεταχείριση. Μεταξύ άλλων, υπήρχε διαφορετική αντιμετώπιση ασφαλισμένων προ και μετά του 2011. Με τη ρύθμιση που προωθείται όσοι ένστολοι εξαιρούνταν από τις σχετικές προβλέψεις θα αποκτήσουν πλέον το δικαίωμα να αναγνωρίσουν έως και επιπλέον πέντε έτη ασφάλισης, καταβάλλοντας τις αναλογούσες εισφορές. Με την επέκταση της “μάχιμης πενταετίας” διασφαλίζεται η ίση μεταχείριση των ενστόλων (Στρατός Ξηράς, Ναυτικό, Αεροπορία, Αστυνομία, Λιμενικό, Πυροσβεστική). Επιπρόσθετα, εξασφαλίζεται η καλύτερη λειτουργία των ενόπλων δυνάμεων και των Σωμάτων ασφαλείας, καθώς δεν διαταράσσεται ο εσωτερικός σχεδιασμός για την πλήρωση των αναγκών των διαφορετικών μονάδων από αιτήματα για μεταθέσεις σε μονάδες που δικαιολογούσαν την αναγνώριση “μάχιμης πενταετίας”».
Αν και η παρέμβαση αυτή είναι θετική, ωστόσο δεν παύει να αποτελεί ημίμετρο. Ο λόγος είναι ότι οι ένστολοι που ωφελούνται για μπορέσουν να βγουν στη σύνταξη θα πρέπει να συμπληρώσουν είτε το 60ο έτος της ηλικίας τους είτε να έχουν 40 έτη στην ασφάλιση (35 πραγματικά + 5 η εξαγοράσιμη «μάχιμη» 5ετία). Κι αυτό ενώ πριν από μία δεκαετία έβγαιναν στη σύνταξη με 24,5 χρόνια στην ασφάλιση άνευ ορίου ηλικίας.
«Παιχνίδια» με το πλαφόν στις επικουρικές συντάξεις
Μία υπόθεση η οποία αφορά ελάχιστους συνταξιούχους ο κ. Κωστής Χατζηδάκης, που ξιφουλκεί με κάθε ευκαιρία κατά του λαϊκισμού, φρόντισε να την αναγάγει σε μείζον ζήτημα, ενεργοποιώντας αντανακλαστικά κοινωνικού αυτοματισμού, τα οποία πλήρωσαν πολύ ακριβά οι συνταξιούχοι στο παρελθόν.
«Η επιβολή πλαφόν (που εφαρμόζεται στις κύριες συντάξεις, αλλά όχι στις επικουρικές) σε προκλητικά υψηλές επικουρικές συντάξεις καθίσταται επιβεβλημένη για να αποκατασταθεί η ισορροπία μεταξύ παλαιών και νέων ασφαλισμένων» υποστηρίζει το υπουργείο Εργασίας, προσθέτοντας ότι παράλληλα ικανοποιείται το περί δικαίου αίσθημα ανάμεσα σε όλους τους συνταξιούχους σε σχέση με το θεμιτό ύψος των επικουρικών συντάξεων και το τι πράγματι είναι εισφορές. Με βάση τη νομοθεσία του 2015-2016 οι επικουρικές συντάξεις υπολογίζονται, κατά ένα μέρος τους, με βάση τις εισφορές που είχαν καταβληθεί κατά το χρονικό διάστημα 2002-2014.
Το ανώτατο ύψος
Ομως σε κάποιες περιπτώσεις ασφαλισμένων οι εισφορές αυτές ενσωμάτωναν και κοινωνικούς πόρους, με αποτέλεσμα να καταλήγουν θεωρητικά σε πάρα πολύ υψηλές επικουρικές συντάξεις (ακόμα και 15.000 ευρώ τον μήνα ή και παραπάνω). Με το πλαφόν περιορίζεται το ανώτατο ύψος των επικουρικών συντάξεων σε αυτό που αντιστοιχεί στις νόμιμες προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί στους ασφαλισμένους κατά τον καιρό που κατέβαλαν τις εισφορές. Συγκεκριμένα, θεσπίζεται το πλαφόν στις επικουρικές συντάξεις, ίσο με το 6/20 του πλαφόν κύριας σύνταξης (1.382,40 ευρώ/μήνα).
Η αλήθεια είναι ότι η συγκεκριμένη ρύθμιση αφορά κυρίως συμβολαιογράφους που λόγω του ποσοστού επί των συμβολαίων που πλήρωναν και πήγαινε στο πρώην Ταμείο Νομικών είχαν θεωρητικά την προσδοκία για πολύ υψηλές παροχές. Ομως, το 95% των επικουρικών συντάξεων είναι κάτω από 330 ευρώ και ελάχιστες είναι αυτές που μπορεί να φτάνουν τα 2.000 ευρώ, επομένως επικουρικές ύψους 15.000 ευρώ όπως διατείνονται κυβερνητικά στελέχη δεν υφίστανται.
Ρύθμιση σε προνοιακά επιδόματα που δόθηκαν εσφαλμένα σε πολίτες
Οπως παραδέχεται το υπουργείο, «ο ΟΠΕΚΑ εντόπισε -καθυστερημένα-, στο πλαίσιο των ελέγχων που διενεργεί, πολλές περιπτώσεις πολιτών που λάμβαναν επιδόματα -κυρίως αναπηρικά- χωρίς να τα δικαιούνται, στη συντριπτική τους πλειοψηφία καλόπιστα. Με την προτεινόμενη ρύθμιση ενισχύεται η προστασία των ιδιαίτερα ευάλωτων αυτών ομάδων με την παύση αναζήτησης εκκρεμών οφειλών από τα ποσά που έλαβαν καλόπιστα χωρίς να τα δικαιούνται.
Επιπλέον, για τις υπόλοιπες περιπτώσεις αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών υιοθετούνται ευνοϊκά μέτρα, με διάκριση μεταξύ αμέλειας και δόλου, όπως η τριετής παραγραφή, η δυνατότητα εξόφλησής τους με δόσεις ή συμψηφισμούς με μελλοντικές καταβολές, καθώς και η μη αναζήτηση πολύ χαμηλών οφειλών (κάτω των 50 ευρώ). Λαμβάνεται έτσι υπόψη η καθυστέρηση του κράτος στους ελέγχους και γίνεται σεβαστή η καλή πίστη των ατόμων με αναπηρία για τα επιδόματα».
Σε ό,τι αφορά τις υπόλοιπες διατάξεις, ξεχωρίζει η κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% επί των τακτικών αποδοχών και πρόσθετων αμοιβών και αποζημιώσεων όλων των μισθοδοτούμενων υπαλλήλων του Δημοσίου, ΝΠΔΔ, ΟΤΑ, καθώς και των υπαλλήλων όλων ανεξαιρέτως των δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών και των ΝΠΙΔ (συμπεριλαμβανομένων και των τραπεζών και των θυγατρικών επιχειρήσεων των τραπεζών ή των συνδεδεμένων με αυτές εταιριών που ανήκουν στον ίδιο όμιλο με τις τράπεζες), η οποία θεσπίστηκε το 2011 για τη στήριξη της βιωσιμότητας του Ταμείου Πρόνοιας των Δημοσίων Υπαλλήλων. Κατά την κυβέρνηση, «το Ταμείο είναι πλέον βιώσιμο και δεν υπάρχει λόγος συνέχισης της ειδικής εισφοράς».
Σημειώνεται ότι με τη διάταξη αυτή δεν επηρεάζονται τα σχετικά εφάπαξ, ενώ συνεχίζει να καταβάλλεται από τους ασφαλισμένους των μετοχικών ταμείων η αντίστοιχη ανταποδοτική εισφορά.
Με στόχο την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων και την αποφυγή ταλαιπωρίας για τους ασφαλισμένους, θεσπίζεται η παύση υφ’ όρον της ποινικής δίωξης ασφαλισμένων που έχουν ρυθμίσει τις οφειλές τους όσο εξυπηρετούν τη ρύθμιση. Μέχρι τώρα η ποινική δίωξη απλώς αναστελλόταν όσο εξυπηρετούνταν η ρύθμιση.
Η υπόθεση διατηρούνταν στα πινάκια των δικαστηρίων και οι οφειλέτες υποχρεούνταν να επιβεβαιώνουν κατ’ επανάληψη στο δικαστήριο ότι τηρούν τη ρύθμιση.
Παύση ποινικής δίωξης
Με την προτεινόμενη ρύθμιση ορίζεται ότι η υπαγωγή στη ρύθμιση συνεπάγεται την υφ’ όρον παύση της ποινικής δίωξης. Επομένως, η ποινική υπόθεση τίθεται στο αρχείο και δεν χρειάζεται να εμφανίζονται κάθε τόσο οι οφειλέτες στο δικαστήριο για να βεβαιώνεται ότι τηρούν την οφειλή τους. Εάν η ρύθμιση απολεσθεί, η υπόθεση ανασύρεται από το αρχείο και η ποινική δίωξη επανεκκινεί.
Εναρμόνιση του πλαισίου με όσα ισχύουν για τις οφειλές προς την Εφορία αποτελεί ο διπλασιασμός των δόσεων από 12 σε 24 για την πάγια ρύθμιση για τις ασφαλιστικές οφειλές, με ελάχιστο μηνιαίο ποσό τα 50 ευρώ. Η αίτηση ρύθμισης γίνεται ηλεκτρονικά στο ΚΕΑΟ. Ωστόσο, μένει να αποσαφηνιστεί εάν αυτό θα ισχύει και για τις τρέχουσες ρυθμίσεις ή μόνο για όσες εκκινήσουν μετά την ψήφιση της σχετικής διάταξης από τη Βουλή.
Τέλος, θετικό μέτρο αποτελεί αναμφίβολα και η μείωση του ποσοστού αναπηρίας (από 67% σε 50%) που απαιτείται για τη λήψη σύνταξης λόγω αναπηρίας για όλους τους ασφαλισμένους του φορέα για τους οποίους προβλεπόταν μεγαλύτερο ποσοστό.
Από τη νέα ρύθμιση καλύπτονται πρωτίστως οι «παλαιοί ασφαλισμένοι» (προ 1993), ιδίως του πρώην ΟΑΕΕ και ΕΤΑΑ, αλλά και όλοι οι ασφαλισμένοι του ΟΓΑ και του ΝΑΤ. Επίσης, θεσπίζεται ενιαία ημερομηνία καταβολής σύνταξης αναπηρίας από την πρώτη ημέρα υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης λόγω αναπηρίας.