Eξι μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία όσοι πίστευαν ότι η Ρωσία θα υποχωρούσε υπό τη δαμόκλειο σπάθη των κυρώσεων διαψεύστηκαν παταγωδώς. Στο πεδίο της μάχης διεξάγεται ένας πόλεμος φθοράς, θανάτου και καταστροφής. Πέρα από αυτό, μαίνεται, όπως σχολίαζε σε άρθρο του ο «Economist», μια οικονομική σύγκρουση με σφοδρότητα και έκταση που δεν έχει παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1940, καθώς οι δυτικές χώρες προσπαθούν να πλήξουν τη ρωσική οικονομία των 1,8 τρισ. δολαρίων με ένα νέο οπλοστάσιο κυρώσεων.
Κυρώσεις όμως που αποδεικνύονται ελαττωματικές όχι μόνο γιατί δεν έχουν «γονατίσει» τη ρωσική οικονομία, όπως υπολόγιζαν στη Δύση, αλλά γιατί έχουν γυρίσει μπούμερανγκ, δημιουργώντας ένα εφιαλτικό σκηνικό ενεργειακής κρίσης που πλήττει κυρίως την Ευρώπη, τινάζοντας στον αέρα κρατικούς προϋπολογισμούς και νοικοκυριά.
Από τον Φεβρουάριο η Αμερική, η Ευρώπη και οι σύμμαχοί τους έχουν εξαπολύσει ένα άνευ προηγουμένου μπαράζ απαγορεύσεων που καλύπτει χιλιάδες ρωσικές επιχειρήσεις και άτομα. Τα μισά από τα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας ύψους 580 δισ. δολαρίων έχουν παγώσει και οι περισσότερες από τις μεγάλες τράπεζές της έχουν αποκοπεί από το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών. Η Αμερική δεν αγοράζει πλέον ρωσικό πετρέλαιο και το ευρωπαϊκό εμπάργκο θα τεθεί πλήρως σε ισχύ τον Φεβρουάριο. Οι ρωσικές επιχειρήσεις απαγορεύεται να αγοράζουν από κινητήρες μέχρι τσιπ. Ολιγάρχες και αξιωματούχοι αντιμετωπίζουν ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και δεσμεύσεις περιουσιακών στοιχείων.
Κι όμως. Οι προβλέψεις για την οικονομική κατάρρευση της Ρωσίας αποδείχτηκαν λανθασμένες, με το ρωσικό ΑΕΠ να μειώνεται μεν, αλλά όχι με καταστροφικό ρυθμό, 4% το δεύτερο τρίμηνο, καθώς οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας στηρίζουν τα έσοδα του προϋπολογισμού. Ενώ οι ΗΠΑ και οι στενοί σύμμαχοί τους έχουν επιβάλει κυρώσεις, πολλές χώρες -όπως η Κίνα, η Ινδία και χώρες της Μέσης Ανατολής- δεν το έχουν κάνει, συνεχίζοντας τις εμπορικές συναλλαγές με τη Μόσχα. Το ρούβλι όχι μόνο δεν υποτιμήθηκε ραγδαία, αλλά επιδόθηκε σε ένα ξέφρενο ράλι. Οσο για τα ρωσικά κρατικά ταμεία, γέμισαν από τις πωλήσεις ενέργειας, αφού ο πόλεμος εκτίναξε στα ύψη τις τιμές φυσικού αερίου, πετρελαίου και άλλων καυσίμων.
Το χάος που περίμεναν όλοι να έρθει στη Ρωσία δεν ήρθε ποτέ και, εάν τελικά έρθει, αυτό θα γίνει με ορίζοντα τριών έως πέντε ετών. Μέχρι το 2025 το ένα πέμπτο των πολιτικών αεροσκαφών μπορεί να καθηλωθεί λόγω έλλειψης ανταλλακτικών. Οι αναβαθμίσεις στα δίκτυα τηλεπικοινωνιών καθυστερούν και οι καταναλωτές θα στερηθούν τα δυτικά εμπορικά σήματα. Για την ώρα η Ρωσία βρίσκει νέους προμηθευτές για ορισμένες εισαγωγές, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας.
Την ίδια ώρα, η Μόσχα και το Πεκίνο ενισχύουν τη συμμαχία τους και τη διευρύνουν δημιουργώντας ένα μέτωπο κατά της Δύσης που περιλαμβάνει πλέον όλες τις χώρες που είναι απέναντι στις ΗΠΑ.
Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική. Μια ενεργειακή κρίση μπορεί να προκαλέσει ύφεση με τις τιμές του φυσικού αερίου να εκτοξεύονται. Αποδεικνύεται ότι το όπλο των κυρώσεων έχει ελαττώματα, γράφει ο «Economist». Το ένα είναι η χρονική υστέρηση. Ο αποκλεισμός της πρόσβασης σε τεχνολογία που μονοπωλεί η Δύση χρειάζεται χρόνια για να πιάσει τόπο και οι απολυταρχίες είναι καλές στο να απορροφούν το αρχικό χτύπημα ενός εμπάργκο επειδή μπορούν να συγκεντρώσουν πόρους.
Την ίδια ώρα το «δόγμα Πούτιν» ότι η Ευρώπη θα υποστεί μεγάλη οικονομική καταστροφή κι έτσι οι πολίτες της θα ξεσηκωθούν εναντίον «των ηγεσιών τους και των ευρωπαϊκών ελίτ» έχει αρχίσει να επιβεβαιώνεται. Φωνές που προειδοποιούν για ύφεση τον χειμώνα στην Ευρώπη πληθαίνουν, το ευρώ διολισθαίνει, η αγορά ενέργειας βρίσκεται ήδη σε κρίση και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μπορούν πλέον να αφουγκραστούν τα μηνύματα που εκπέμπει το περιβάλλον του Πούτιν για να κατανοήσουν τι επιδιώκει: κοινωνικές αναταραχές, όπως σημειώνει σε άρθρο γνώμης το Bloomberg.
Ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας και συνεργάτης του Πούτιν, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, έχει προειδοποιήσει από τον περασμένο μήνα ότι η Ευρώπη θα ξεπαγιάσει αυτόν τον χειμώνα. Και σε μακροσκελή ανάρτησή του προ ημερών στο Telegram κάλεσε τους Ευρωπαίους πολίτες να διαμαρτυρηθούν για τις «ηλίθιες» ενέργειες (δηλαδή τις κυρώσεις) των κυβερνήσεών τους και να τις τιμωρήσουν – προφανώς στις κάλπες. Υποστήριξε ότι οι Ευρωπαίοι επιθυμούν στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία, όπως και η Μόσχα με τους λαούς της γηραιάς ηπείρου, αλλά οι ανόητες πολιτικές των ιθυνόντων τους τούς παραπλανούν. «Μη σιωπάτε… Η Ρωσία μπορεί να ακούσει» έγραψε, σημειώνοντας ότι «είναι ζεστά στη Ρωσία», την ώρα που η Ευρώπη ετοιμάζεται για έναν δύσκολο χειμώνα, ακριβώς επειδή ο Πούτιν περιορίζει τις ροές φυσικού αερίου.
Το Κρεμλίνο πιστεύει ότι οι Ευρωπαίοι τελικά θα πετάξουν «λευκή πετσέτα» και εφαρμόζει μια στρατηγική με δύο σκέλη για να το πετύχει. Από τη μια πλευρά, διατηρεί την αβεβαιότητα σχετικά με τις προμήθειες φυσικού αερίου. Η Ρωσία δεν χρειάζεται να διακόψει εντελώς τις ροές για να προκαλέσει ζημιά – η σκέψη και μόνο ενός χειμώνα χωρίς ρωσικό αέριο είναι αρκετή για να προκαλέσει όλεθρο.
Εν τω μεταξύ, με το άλλο του χέρι είναι απασχολημένος με την πρόκληση κοινωνικής αναταραχής. Σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκε και ο «λόγος» του Μεντβέντεφ. Ο πρόεδρος Πούτιν έχει μιλήσει και ο ίδιος για «οικονομική αυτοκτονία» της Δύσης, ενώ τα ρωσικά bot ενισχύουν το μήνυμα μέσω παραπληροφόρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. To πρόβλημα μάλλον είναι ότι η Ευρώπη δεν δίνει αρκετή προσοχή στα μηνύματα της Ρωσίας εν καιρώ πολέμου.