Καμία άλλη ασθένεια τα τελευταία 100 χρόνια δεν αφορούσε μαζικά και ταυτόχρονα όλη την ανθρωπότητα ενώ παρέμενε τόσο άγνωστη και γεμάτη αβεβαιότητες όσο, δυόμιση χρονιά μετά, η πανδημία του νέου κορωνοϊού.
Από τον Βασίλη Γαλούπη
Ακόμα και σήμερα δεν γνωρίζουμε με αδιαμφισβήτητα δεδομένα ούτε καν πώς άρχισε. Επειτα από έρευνες, εκθέσεις και αποστολές υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το μυστήριο της προέλευσης, φυσικής ή μη, του ιού παραμένει. Οι Ελληνες πολιτικοί και ειδικοί, ακροβατώντας μεταξύ fake news, προπαγάνδας και ψευδοεπιστήμης, δημιούργησαν μια πρωτοφανή σύγχυση, που αποτυπώνεται στις μαύρες λίστες του ΕΟΔΥ.
Μία από τις ιδιαιτερότητες αυτής της πανδημίας είναι ότι όλη η «διαδρομή» της ασθένειας, από την εμφάνισή της μέχρι την επιστημονική αντιμετώπιση, έγινε σε κοινή θέα. Συνήθως όποτε μαθαίνουμε για μια ιατρική έρευνα ή ανακάλυψη πρόκειται για μια μακρά επιστημονική διαδικασία σε εργαστήρια, μακριά από αδιάκριτα βλέμματα. Με τον κορωνοϊό, όμως, όλοι -πολίτες, επιστήμονες, δημοσιογράφοι, πολιτικοί- βιώσαμε την πανδημία από την αρχή. Παρά ταύτα, ακόμα και σήμερα η άγνοια επικρατεί της γνώσης. Το τοπίο παραμένει θολό, αντί να ξεκαθαρίζει.
Πάμπολλοι άνθρωποι ασθενούν με Covid-19 παρά το γεγονός ότι είναι πλήρως εμβολιασμένοι, ακόμα και με ενισχυτικές δόσεις. Ο διαρκώς μεταλλασσόμενος κορωνοϊός βρίσκει τρόπους για να ξεγλιστράει από την ανοσία, σε αντίθεση με τα υποσχόμενα των φαρμακοβιομηχανιών.
Χθες ανακοινώθηκε ότι ακόμα και ο Αλμπερτ Μπουρλά, ο επικεφαλής της Pfizer και μεγαλύτερος «παίκτης» στην εποχή της πανδημίας, είναι θετικός στον κορωνοϊό, αν κι έχει ήδη λάβει… τέσσερις δόσεις εμβολίου της Pfizer. Μάλιστα, ο 60χρονος Μπουρλά ανακοίνωσε ότι, παρά τον τετραπλό εμβολιασμό, έχει ήδη αρχίσει αγωγή και με το Paxlovid, το αντιιικό φάρμακο κατά του κορωνοϊού που επίσης βγάζει η εταιρία του.
Ακόμα κι έτσι έχει συμπτώματα. Εστω και ήπια, προς το παρόν, και παρά το γεγονός ότι δεν ανήκει στην ευάλωτη ηλικιακή κατηγορία των 65+. Τι να υποθέσει ο μέσος πολίτης, όταν ακόμα και ο Μπουρλά, με την υποτίθεται απόλυτη γνώση και την πιο προηγμένη φαρμακευτική προστασία, νοσεί; Η σύγχυση στο ευρύ κοινό δεν αφήνει αδιάφορο και το Χρηματιστήριο, αφού και μόνο η ανασφάλεια που προκαλεί η νόσηση του γκουρού των εμβολίων Μπουρλά ταρακούνησε την απογειωμένη μετοχή της Pfizer στη Νέα Υόρκη, με πτώση 0,7%.
Τους τελευταίους μήνες αρκετά δημόσια πρόσωπα βρέθηκαν θετικά στον κορωνοϊό, παρά το γεγονός ότι είναι πολλαπλά εμβολιασμένα. Συμπεριλαμβανομένων του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και του αρχιάτρου της Αμερικής δρ Αντονι Φάουτσι. Η χθεσινή πρώτη επίσημη έγκριση για εμβόλιο που στοχεύει ειδικά την παραλλαγή Ομικρον δεν προκαλεί κάποια περαιτέρω αισιοδοξία. Η Βρετανία έγινε η πρώτη χώρα που ενέκρινε το προσαρμοσμένο εμβόλιο της Moderna τόσο για τη συγκεκριμένη παραλλαγή Ομικρον όσο και για την αρχική μορφή του ιού.
Νέοι έξτρα εμβολιασμοί (και) λόγω στοκ
Η Ε.Ε., όμως, για φέτος το φθινόπωρο προκρίνει τη χρήση εμβολίων για την παλαιότερη παραλλαγή του ιού, αφού υπάρχουν στοκ ποσότητες και, μάλιστα, χρυσοπληρωμένες. Αν και όλα τα μέτρα έχουν ξεχαρβαλωθεί στην Ευρώπη, όπως και στην Ελλάδα φυσικά, για χάρη των τουριστών, δεν αποκλείεται να ασκηθεί πίεση από τον Σεπτέμβριο, επικεντρώνοντας ξανά σε νέες έξτρα δόσεις εμβολιασμών, που, πάντως, δεν αποτελούν πανάκεια.
Στην πραγματικότητα, δυόμιση χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας δεν γνωρίζουμε τίποτα πλήρως διασταυρωμένο. Από πού προήλθε η πανδημία, ποια ακριβώς είναι η προστατευτική δράση των εμβολίων και των θεραπευτικών αγωγών, αν και πώς επιτυγχάνεται η ανοσία και, βέβαια, ποια μέτρα μπορούν να θεωρηθούν αποτελεσματικά και ποια άχρηστα.
Από τον Μάρτιο του 2020, όταν έγινε lockdown σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη, μέχρι και σήμερα, η ανθρωπότητα κινείται μεταξύ μύθων, εικασιών και ψεμάτων. Με κόστος βαρύτατο. Στη χώρα μας οι νεκροί πλησιάζουν τους 32.000, με την πανδημία να εξελίσσεται στη μεγαλύτερη αιτία μαζικών θανάτων μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Διεθνώς, οι ανθρώπινες απώλειες φτάνουν πια τα 6.500.000, όσο και ο πληθυσμός της Σερβίας!
Και, δυστυχώς, η πορεία παραμένει προς το άγνωστο. Ειδικά στη χώρα μας, που εξακολουθεί να έχει από τις χειρότερες επιδόσεις, μετρώντας δεκάδες νεκρούς κάθε μέρα.
Η γκάφα του Τσιόδρα
Τις πρώτες εβδομάδες της πανδημίας στην Ελλάδα, στις 2 Απριλίου 2020, ο αρχίατρος της πανδημίας στην Ελλάδα Σωτήρης Τσιόδρας έκανε μια αλλόκοτη και αβάσιμη διαπίστωση-προτροπή.
Στο βάθρο του «αλάνθαστου» τότε δήλωνε με περίσσεια αυτοπεποίθηση: «Υπάρχουν φωνές που προτρέπουν στη γενική χρήση μάσκας και στην Ευρώπη. Η στρατηγική αυτή είναι λάθος. Είμαστε θιασώτες της επιστημονικής αλήθειας, η οποία αυτή τη στιγμή δεν μπορεί στο 100% να τεκμηριωθεί. Αν όλοι μας τηρούσαμε τις σωστές αποστάσεις, δεν έχει νόημα η χρήση μάσκας. Η χρήση μάσκας ενέχει και κινδύνους, όταν δεν χρησιμοποιείται σωστά».
Απ’ όλες τις μελέτες κι έρευνες που ακολούθησαν αποδείχθηκε ότι η σωστή χρήση της μάσκας αποτέλεσε κι αποτελεί τον πιο ανώδυνο, εύκολο, φτηνό και ασφαλή τρόπο για την προστασία από τον κορωνοϊό, αλλά και για την αποτροπή της μετάδοσής του. Η άποψη του κ. Τσιόδρα στην πιο ευαίσθητη φάση της πανδημίας αποδείχθηκε πλήρως λανθασμένη. Πόσοι δεν φόρεσαν μάσκα και κόλλησαν επειδή τον άκουσαν στην πρώτη φάση της πανδημίας;
Η ανοίκεια επίθεση του Μητσοτάκη στους ανεμβολίαστους
Ενα από τα πιο πολυδιαφημισμένα ψέματα προήλθε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, όπως κι από μέλη της επιτροπής ειδικών. Επανειλημμένα, τόσο πέρυσι όσο και φέτος, μέχρι και πριν από λίγους μήνες, ο Μητσοτάκης, ο υπουργός Υγείας Πλεύρης, η αναπληρώτρια υπουργός Γκάγκα και τα περισσότερα μέλη της επιτροπής ειδικών έκαναν λόγο για «πανδημία ανεμβολίαστων».
Η θεωρία αυτή αποδείχθηκε ψευδής. Στοχοποιούσε τους περίπου 2.500.000 πολίτες που αποφάσισαν να μην εμβολιαστούν, προκειμένου να καλυφθούν τα λάθη από την ανεπαρκή ενίσχυση του ΕΣΥ και από την αναποτελεσματικότητα κάποιων εκ των κυβερνητικών μέτρων. Η άποψη αυτή αποδείχθηκε κι επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία.
Στην πορεία της πανδημίας διαπιστώθηκε ότι ακόμα και οι πλήρως εμβολιασμένοι κολλάνε τον ιό, μεταδίδουν, νοσούν, νοσηλεύονται στις ΜΕΘ, αλλά και, δυστυχώς, χάνουν τη ζωή τους. Τους τελευταίους μήνες, οι διασωληνωμένοι που είναι πλήρως εμβολιασμένοι είναι σταθερά περισσότεροι από τους ανεμβολίαστους. Φυσιολογικό μεν, αφού ο αριθμός των πλήρως εμβολιασμένων στη χώρα είναι 7.600.000, όμως σε καμία περίπτωση δεν έμειναν «αλώβητοι» από τον ιό, όπως επιχειρούσαν να πείσουν, σε βαθμό παραπλάνησης, προκειμένου να αυξηθούν οι εμβολιασμοί, κυβερνώντες και επιτροπή ειδικών.
Στην πραγματικότητα, τα εμβόλια ήταν και είναι ένα σημαντικό όπλο για την καταπολέμηση της πανδημίας, αλλά όχι το μοναδικό «φάρμακο» που θα τελείωνε την πανδημία, όπως παρουσιάστηκε αρχικά για ψυχολογικούς, πολιτικούς κι εμπορικούς λόγους.
Επίσης, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, γνωστοί λοιμωξιολόγοι, που είναι και μέλη της επιτροπής ειδικών, έκαναν δηλώσεις που ξένιζαν και δημιουργούσαν λανθασμένη εντύπωση στον κόσμο. Οσα έλεγαν αποδείχθηκαν απλά εικασίες και όχι επιστημονικά τεκμηριωμένες εκτιμήσεις.
Ενδεικτικά, πριν από έναν χρόνο, στις 9 Ιουλίου 2021, ο καθηγητής Λοιμωξιολογίας του ΕΚΠΑ και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων Νίκος Σύψας δήλωνε σε διαδικτυακή ημερίδα: «Το φθινόπωρο (σ.σ.: του 2021) θα ζήσουμε δυστυχώς μια πολύ δύσκολη φάση, αφού όλοι οι ανεμβολίαστοι θα κολλήσουν. Το επόμενο καλοκαίρι του 2022 θα έχουμε ξεμπερδέψει με την πανδημία».
Φυσικά δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Η πανδημία ακόμα και τώρα, Αύγουστο του 2022, «θερίζει» 40-50 συνανθρώπους μας την ημέρα στην Ελλάδα, ενώ τα κρούσματα μετριούνται σε χιλιάδες, ενίοτε και σε δεκάδες χιλιάδες. Ανάλογες εκτιμήσεις περί «τέλους της πανδημίας» έχουν κάνει κι άλλοι τηλε-γιατροί όλο αυτό το διάστημα.
Το «πέτσινο» τοίχος της ανοσίας και το ευρωπαϊκό αυτογκόλ με τα εμβόλια
Από την πρώτη στιγμή που ήρθαν στη χώρα μας τα εμβόλια έγινε συστηματική προσπάθεια πειθούς, υποβοηθούμενη κι από τα ΜΜΕ, για το περιβόητο τείχος ανοσίας ή την ανοσία της αγέλης. Αυτή η θεωρία έλεγε ότι, αν εμβολιαστεί μεγάλο ποσοστό πληθυσμού, άνω του 65%, θα έκλεινε οριστικά την πόρτα στον κορωνοϊό.
Αυτή η άποψη δεν εκφράστηκε μόνο από πολιτικά πρόσωπα, αλλά κι από δεκάδες επιστημονικές μελέτες σε Ελλάδα κι εξωτερικό. Το τείχος ανοσίας, όμως, αποδείχθηκε… πέτσινο.
Τον Ιούνιο του 2021, κι ενώ ήδη είχαν ξεκινήσει οι μαζικοί εμβολιασμοί, ο τότε υπουργός Υγείας Βασίλης Κικίλιας εκτιμούσε ότι «μέσα στο καλοκαίρι η χώρα θα καταφέρει να χτίσει ένα ικανοποιητικό τείχος ανοσίας». Τρεις μήνες νωρίτερα, ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Βασίλης Κοντοζαμάνης έλεγε: «Θα φτάσουμε τους 2.000.000 εμβολιασμούς μηνιαίως. Μέχρι το καλοκαίρι θα έχουμε καταφέρει να χτίσουμε αυτό το τείχος ανοσίας, που θα μας δώσει τη δυνατότητα η οικονομία να επανέλθει στην κανονικότητα και να λειτουργήσει και ο τουρισμός».
Τον Ιούνιο του 2021, οι επιστήμονες της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών εκτιμούσαν ότι, με το 75% της ανοσίας έναντι του κορωνοϊού που έχει καταφέρει η χώρα μας, συνυπολογίζοντας και τους εμβολιασμένους με μία δόση εμβολίου, όλα βαίνουν ομαλώς. «Σε έναν μήνα θα έχουμε ολοκληρώσει τον στόχο του τείχους ανοσίας», δήλωνε τότε ο καθηγητής Παιδιατρικής Γεώργιος Χρούσος.
Από τις χειρότερες επιδόσεις σε θανάτους στον δυτικό κόσμο
Αυτό που συνέβη είναι ότι κανένα «τείχος ανοσίας» δεν ήταν τόσο… ψηλό για να αντιμετωπίσει τον κορωνοϊό. Παρά τους μαζικούς εμβολιασμούς, που έφεραν τον χειμώνα του 2021 τη χώρα μας στον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο άνω του 65%, η Ελλάδα είχε από τις χειρότερες επιδόσεις σε θανάτους στον δυτικό κόσμο.
Εξίσου «γκρεμίστηκαν» και οι γενικοί μύθοι περί ανοσίας ή ότι οι εμβολιασμένοι είναι πλήρως θωρακισμένοι. Στην τελευταία ανακοίνωσή του, ο ΕΟΔΥ διαπίστωσε ότι το 20% των κρουσμάτων αφορούν επαναλοιμώξεις. Εμβολιασμένοι ή μη, νοσήσαντες ή μη κολλούν ξανά και ξανά τον κορωνοϊό. Το εμβόλιο, παρά τα θετικά του, δεν μπορεί να χτίσει τείχος ανοσίας.
Κάθε φορά που οι ελληνικές υγειονομικές Αρχές θέλουν να προσδώσουν κύρος για να δικαιολογήσουν μια απόφασή τους επικαλούνται το ECDC. Ούτε αυτό, όμως, κατέχει την απόλυτη αλήθεια, όπως αποδεικνύουν τα δεδομένα.
Στις 6 Μαΐου 2021, το Κέντρο Ελέγχου Νόσων στην Ε.Ε. (ECDC) έπαιρνε στον λαιμό του πολύ κόσμο, δίχως ίχνος υπερβολής. «Περιορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι τα πλήρως εμβολιασμένα άτομα, εάν μολυνθούν, ενδέχεται να είναι λιγότερο πιθανό να μεταδώσουν τον SARSCoV-2 στις μη εμβολιασμένες επαφές τους». Συμπλήρωνε, μάλιστα, ότι «ο κίνδυνος εμφάνισης σοβαρής νόσου για ένα μη εμβολιασμένο άτομο που έχει έρθει σε επαφή με ένα πλήρως εμβολιασμένο άτομο το οποίο έχει εκτεθεί σε λοίμωξη είναι πολύ χαμηλός».
Σε μια εποχή που τα κράτη, όπως και το ελληνικό, πάσχιζαν για μαζικούς εμβολιασμούς, η διαπίστωση του ECDC μεταδόθηκε σαν φωτιά σε ξερόχορτα. Υιοθετήθηκε σαν αδιαμφισβήτητη αλήθεια κι από τους Ελληνες ειδικούς.
Την 1η Φεβρουαρίου 2022, η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Μαρία Θεοδωρίδου, κατά την ενημέρωση για το εθνικό σχέδιο εμβολιαστικής κάλυψης, έφτασε να δηλώσει ότι «η αποτελεσματικότητα της τρίτης δόσης σχετικά με τη μείωση των λοιμώξεων είναι της τάξεως του 50%, και είναι ακριβώς το γεγονός που μας έχει απογοητεύσει – δεν μπορεί το εμβόλιο να χτίσει το τείχος και να σταματήσει τη μετάδοση». Το ECDC συνετρίβη από την πραγματικότητα, έχοντας μεταδώσει μια ψευδαίσθηση στους εμβολιασμένους που είχε σκληρό κόστος σε κρούσματα και νοσηλείες.
Ερωτηματικά (ακόμα) για την προέλευση, σύγχυση για τη long Covid
Υπαίθρια αγορά της Κίνας ή εργαστηριακή διαρροή; Οριστική απάντηση δεν έχει δοθεί, και οι ειδικοί επιστήμονες σε θέματα ζωονόσων βάζουν και τα δύο σενάρια στο «πιθανό καλάθι». Μπορεί, δηλαδή, το σημείο διάχυσης να ήταν ένα εργαστήριο που συλλέγει δείγματα νυχτερίδων και ιών για ερευνητικούς σκοπούς, μπορεί άλλη ανθρώπινη αλληλεπίδραση με νυχτερίδες.
Τα εμβόλια παρέχουν σωτήρια προστασία έναντι του θανάτου ή της βαριάς ασθένειας, όμως τα αντισώματα που προσφέρουν με τον καιρό εξασθενούν. Πάντως, ακόμη και τώρα με το καινούργιο εμβόλιο για την Ομικρον οι επιστήμονες συνεχίζουν να λένε ότι δεν υπάρχει επαρκής γνώση για τον απαιτούμενο αριθμό αντισωμάτων ώστε να εξουδετερώνεται ο ιός.
Αλυτα μυστήρια παραμένουν και σχετικά με τη μετάδοση. Δεν έχουμε επίσημες απαντήσεις για το ρίσκο των ασυμπτωματικών και των προσυμπτωματικών ασθενών, ενώ δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα πόσο μεταδοτικοί είναι, τι ρόλο παίζουν στην εξάπλωση και πόσο κινδυνεύουν να αναπτύξουν, αθόρυβα, οι ίδιοι προβλήματα υγείας.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι ο ιός μπορεί να εξαπλωθεί τουλάχιστον 48 ώρες προτού εμφανιστούν τα συμπτώματα. Ερευνες διαπίστωσαν ότι όσοι έχουν μολυνθεί από τον ιό είναι πιο μεταδοτικοί δύο ημέρες πριν και τρεις ημέρες μετά αφότου εμφανίσουν συμπτώματα. Επίσης, τα μολυσμένα άτομα είναι πιο πιθανό να είναι ασυμπτωματικά εάν προσβλήθηκαν από κάποιον που ήταν ασυμπτωματικός. Ωστόσο, ο ιός μπορεί να προκαλέσει βλάβη στους πνεύμονες και σε όσους είναι ασυμπτωματικοί.
Σύγχυση υπάρχει και σχετικά με τη long Covid. Τα μακροχρόνια συμπτώματα αφορούν, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες, έναν στους οκτώ νοσήσαντες, με μια αχανή γκάμα σοβαρών προβλημάτων υγείας που διαρκώς διευρύνεται. Στη χώρα μας έχουν νοσήσει επίσημα 4.500.000 άνθρωποι. Ανεπίσημα ο αριθμός αυτός είναι σίγουρα μεγαλύτερος.
Μπορεί το σύστημα υγείας να αντιμετωπίσει τους επόμενους μήνες και χρόνο το σύνδρομο long Covid για πάνω από 500.000 ανθρώπους, αν ισχύουν οι στατιστικές;
Αμφισβήτηση υπάρχει και για την αποτελεσματικότητα των μέτρων που όλο και πιο απρόθυμα εφαρμόζουν οι πολίτες.
Μάλιστα, αυτά τα κυβερνητικά και επιστημονικά μέτρα είναι συχνά αντικρουόμενα. Από τα κλειστά σχολεία και μαγαζιά τον χειμώνα, ξαφνικά η κυβέρνηση σαλπίζει την πλήρη ασυδοσία τα καλοκαίρια, κι επιστρέφει με μέτρα και ηθικοπλαστικά λογύδρια κάθε φθινόπωρο.