Γραφει ο Βασίλης Χασιώτης
Η πρωτοβουλία του Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι να απευθύνει προ ημερών δημόσια έκκληση στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν να επικοινωνήσει με τον Ρώσο ομόλογό του προκειμένου να τεθεί ένα τέλος (ή, θα πρόσθετα, η προοπτική ενός τέλους) στον πόλεμο της Ουκρανίας, έχει επαινεθεί δεόντως, απ’ ότι μπορώ να κρίνω, από τα σχετικά ρεπορτάζ.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει κάτι που προσωπικά, δεν μου επιτρέπει να έχω μια ανάλογη θετική ΠΟΛΙΤΙΚΗ προσέγγιση στην παραπάνω πρωτοβουλία του Ιταλού πρωθυπουργού.
Πρώτα απ’ όλα, αυτή καθαυτή η έκκληση, δείχνει ποιος έχει τον πρώτο και τελευταίο λόγο, για ένα ζήτημα, τον πόλεμο στην Ουκρανία, που είναι μεν παγκόσμιου ενδιαφέροντος (και ανησυχίας), όμως, ΠΡΩΤΙΣΤΩΣ, είναι ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, όχι μόνο διότι οι οικονομικές κυρώσεις («αμερικανικής κατασκευής και προέλευσης»), που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, πλήττουν ως φαίνεται περισσότερο και από την ίδια, την Ευρώπη, αλλά και διότι, η ειρήνη διακυβεύεται ΕΝΤΟΣ της Ευρώπης, και επομένως, μια «αστοχία» στο επίπεδο των χειρισμών της πολεμικής σύγκρουσης Ρωσίας – Ουκρανίας, τουλάχιστον εκ μέρους της «Δύσης», θα είχε ως αποτέλεσμα να μετατραπεί ο πόλεμος μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας «δι’ αντιπροσώπου» (Ουκρανία), σε απ’ ευθείας πόλεμο ΝΑΤΟ – Ρωσίας με ό,τι αυτό μπορεί κανείς να φανταστεί ότι θα σημαίνει, και πρώτα απ’ όλα σημαίνει άμεση ΠΟΛΕΜΙΚΗ εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο σύνολό της.
Εδώ, το ερώτημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι αν όντως είναι προετοιμασμένη, για έναν άμεσο πόλεμο ΝΑΤΟ – Ρωσίας, και κυρίως αν όντως θέλει μια τέτοια εξέλιξη. Αν όχι, τότε, οφείλει αυτό να το καταστήσει σαφές στην Μεγάλη Ηγέτιδα Δύναμη της Δύσης, τις ΗΠΑ αποσαφηνίζοντας τα όρια της δικής της εμπλοκής, τόσο τα χρονικά όρια όσο και του είδους της εμπλοκής της.
Δεύτερον, ουσιαστικά η έκκληση Ντράγκι προς Μπάϊντεν, τη στιγμή που ευρωπαίοι ηγέτες (με πρώτο και καλύτερο τον Γάλλο Πρόεδρο) βρίσκονται «σε επαφή», περιστασιακά μεν, αλλά υπάρχει αυτή η (τηλεφωνική και όχι μόνο) επαφή, βάζει κατά τρόπο απροσχημάτιστο τα πράγματα στη θέση τους, αναγνωρίζοντας ουσιαστικά, και πάντως αυτό εγώ εισπράττω ως ερμηνεία των πραγμάτων, πως οι πολιτικές ηγεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν διαθέτουν το ανάλογο κύρος να επιβληθούν ή να επηρεάσουν ουσιαστικά τον Ρώσο Πρόεδρο, όσο ο Αμερικανός ομόλογός του. Αυτό καθ’ αυτό, τούτο το γεγονός, ουσιαστικά αναγνωρίζει και το ζήτημα της θέσης του καθενός εμπλεκόμενου (ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ρωσία) στην «ιεραρχία» της κλίμακας της Παγκόσμιας Ισχύος. Έκαστος συνομιλεί με τον «ομόλογό» του ιεραρχικά σ’ αυτή τη κλίμακα. Η Ευρώπη εδώ, ουσιαστικά δρα υπό την σκέπη και την καθοδήγηση του αμερικανικού Αετού ο οποίος φαίνεται να είναι αυτός που μπορεί να συνομιλήσει προσδοκώντας κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα με την ρωσική Αρκούδα.
Όμως, μια ερμηνεία όπως η ανωτέρω, εφόσον ισχύει ως επιχείρημα, στέλνει και ένα ευρύτερο μήνυμα και σε ΟΛΟΚΛΗΡΟ τον πλανήτη, για το ποια είναι η σχετική παγκόσμια ισχύς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πράγμα πολύ σημαντικό στις παγκόσμιες και διεθνείς σχέσεις της Ένωσης, όπου εκτός των άλλων πραγμάτων που περιέχονται στο διεθνές «δούναι και λαβείν», είναι και το ζήτημα της ασφάλειας που μπορεί να «πουλήσει», σε έναν κόσμο, ο οποίος στη συντριπτική του πλειοψηφία, εξαρτάται στο ζήτημα αυτό από Μεγάλες Δυνάμεις.
Τρίτον, η άνω έκκληση του Ιταλού πρωθυπουργού, έρχεται να επιβεβαιώσει, μαζί με άλλες του δηλώσεις κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ, (όπως π.χ., πως ουσιαστικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει μια «γκρίζα ζώνη» στο ζήτημα της πληρωμής του ρωσικού φυσικού αερίου σε ρούβλια, ουσιαστικά δε, ήδη αυτό έχει γίνει πραγματικότητα σε μεγάλο βαθμό παρά το γεγονός ότι συνιστά αυτή πραγματικότητα παρέκκλιση από την ακριβώς αντίθετη «Δυτική» «επίσημη» γραμμή που απορρίπτει αυτή την τακτική), πως αυτή η Ευρωπαϊκή «Ένωση», δεν αποτελεί παρά ένα κέλυφος πλήρες πομπωδών διακηρύξεων για τις διάφορες όσο και περίφημες «Αρχές» υπό τις οποίες διέπεται, με κορωνίδα αυτή της «Αλληλεγγύης», συχνά à la carte, και σχεδόν πάντα όταν τα εθνικά συμφέροντα των Κρατών – Μελών (κυρίως των «Μεγάλων» Μελών) αποκλίνουν με ό,τι (ακαθορίστως και κινούμενο στη σφαίρα του φαντασιώδους) θεωρείται ως «ενωσιακό συμφέρον», αν και κατά τρόπο εμφανέστατο, τούτο το «ενωσιακό συμφέρον», δηλαδή το «κοινό συμφέρον» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθορίζεται ΣΤΗ ΠΡΑΞΗ όπως και το «Διεθνές Δίκαιο» : δηλαδή, ως το «Δίκαιο του Ισχυροτέρου» ή, συμβιβαστικώς, το «Δίκαιο των Ισχυροτέρων», προκειμένου να υπάρχει μια κάποια σύμπνοια, τουλάχιστον στις Κυρίαρχες Ευρωπαϊκές Δυνάμεις, κυρίως Γερμανίας και Γαλλίας.
Με τα άνω δεδομένα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, φαίνεται να αναμένει το όποιο «πεπρωμένο» της από τον πόλεμο που ξέσπασε εντός της αυλής της, στην οποία πάντως «αυλή», δεν πρέπει να ξεχνάμε πως γεωγραφικά (με ό,τι η γεωγραφία καθορίζει περαιτέρω) ανήκει και η Ρωσία, κατά τρόπο παθητικό, επαφίοντας τις τύχες της, στο αν θα γίνει ή όχι ένα τηλεφώνημα, εκ μέρους του Αμερικανού Προέδρου, ο οποίος και μπορεί, μόνος αυτός, αν κρίνουμε από την έκκληση Ντράγκι, να δώσει μια κάποια διέξοδο σε έναν πόλεμο που ως φαίνεται η διάρκειά του, πέραν της γενναιότητας των υπερασπιστών των πατρίων εδαφών, καθορίζεται ή θα καθοριστεί ΚΥΡΙΩΣ από την τρεχόντως απεριόριστη ως φαίνεται (συμβατική) πολεμική και οικονομική ενίσχυση της Ουκρανίας, ενώ επίσης φαίνεται, να προγραμματίζεται (ακριβώς λόγω της παραπάνω στρατιωτικής εμπλοκής της Δύσης στο ζήτημα της εξοπλιστικής βοήθειας) να εξελιχθεί σε μια μακροχρόνια πολεμική σύγκρουση, αν και τούτο, ίσως δεν είναι και τόσο βέβαιο, αν κανείς φτάνει σ’ αυτό το συμπέρασμα, κρίνοντας στη βάση άλλων πολεμικών περιπετειών του παρελθόντος που είχαν τραβήξει σε μάκρος, παρά την δυσανάλογη στρατιωτική ισχύ των επιτιθέμενων σε σχέση με τους αμυνόμενους, όπως π.χ. το Αφγανιστάν ή το Βιετνάμ, διότι τα δεδομένα δεν είναι και τόσο «ανάλογα». Εν προκειμένω, το αν ο πόλεμος θα τελειώσει «δυναμικά» μέσω π.χ., ενός πυρηνικού πλήγματος της Ουκρανίας εκ μέρους της Ρωσίας, όπως συνέβη με την Ιαπωνία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με σκοπό να την παραλύσει τουλάχιστον ψυχολογικά, μιας και η ρητορεία για τη χρήση πυρηνικών όπλων συντηρείται με επιμονή, ή αν κριθεί εκ μέρους της ίδιας της Ρωσίας πως η συνέχιση του πολέμου υποστηρίζει επωφελώς μακροπρόθεσμα γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά της σχέδια περισσότερο από ότι την πλήττουν οι τρέχουσες οικονομικές σε βάρος της κυρώσεις, με τα οποία ρωσικά συμφέροντα, συμπλέουν και κινεζικά, στην περιοχή αυτή του κόσμου, αυτό είναι ένα θέμα που μένει να το δούμε ανάλογα με το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση. Κάθε πρόβλεψη, μπορεί εξίσου να διαψευστεί ή να επαληθευτεί.
Όπως όμως και να έχει το πράγμα, αποτελεί κατάντια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναμένει την λύτρωσή της από ένα τηλέφωνο του Αμερικανού Προέδρου προς τον Ρώσο ομόλογό του. Αποτελεί κατάντια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πως ακόμα και σε ένα τόσο θέμα κρίσιμο ζήτημα που εγγίζει τα όρια των υπαρξιακών ανησυχιών του ίδιου του μέλλοντος της Ένωσης, δεν μπορεί να συγκροτήσει ένα στοιχειωδώς περιεκτικό πολιτικό λόγο στη βάση ενός κοινού ευρωπαϊκού συμφέροντος, που αδυνατεί να συγκροτηθεί ως τέτοιο ακόμα και σε αγοραίους όρους και σε ένα ζήτημα «ζωής ή θανάτου» για την ίδια. Αποτελεί κατάντια των Ηγεσιών εκείνων των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που τον ηγετικό τους ρόλο, πέραν του ότι τον έχουν οικειοποιηθεί αυτοβούλως, τον έχουν επίσης υπογραμμίσει κατά καιρούς με τον πιο αποφασιστικό και σκληρό τρόπο στους άλλους «εταίρους» τους, ακόμα και στη λογική του «παραδειγματισμού» οσάκις παρέκλιναν των δημοσιονομικών ορίων και οσίων του αγοραίου αυτού μορφώματος, και κυρίως η Γερμανία που ατύπως το εθνικό της όνομα («Γερμανία») προσέδωσε και ένα είδος «εθνικής ταυτότητας» στην Ευρωπαϊκή Ένωση με τη φράση «Γερμανική Ευρώπη», και οι οποίες (ηγεσίες), δεν τολμούν οι ίδιες, ως Ευρωενωσιακή συλλογικότητα, ουδέ καν να είναι σε θέση να εξουσιοδοτήσουν έναν ευρωπαίο Πρόεδρο Δημοκρατίας ή Πρωθυπουργό ενός εκ των Χωρών – Μελών της Ένωσης, ή τουλάχιστον της Χώρας που ασκεί τρεχόντως την προεδρία της Ένωσης, να σηκώσει το τηλέφωνο και να τηλεφωνήσει στον Πούτιν και να συνομιλήσει μαζί του εφ’ όλης της ύλης, εκ μέρους όλων των κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλώντας ταυτόχρονα και τον Αμερικανό Πρόεδρο σε μια τετραμερή συνάντηση διαβουλεύσεων Ρωσίας – ΗΠΑ – Ευρωπαϊκής Ένωση – Ουκρανίας, τουλάχιστον, προκειμένου να ανοιχτούν όλα τα χαρτιά και να ξεκαθαριστεί αν υπάρχει προοπτική ειρήνευσης ή όχι. Αν όχι, τότε το ζήτημα του πολέμου Ουκρανίας – Ρωσίας, πρέπει να αντιμετωπιστεί όσο πιο αποφασιστικά γίνεται μέσω του ΟΗΕ και όχι μέσω του ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ έχει τόση διεθνή αρμοδιότητα να επέμβει στον παραπάνω πόλεμο, όση αρμοδιότητα έχει να επέμβει σε οποιονδήποτε άλλο πόλεμο στον πλανήτη. Αν οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται όπως στον πόλεμο του Ιράκ να συστήσουν μια νέα συμμαχία «προθύμων» εναντίον του (νέου) «Κακού», (της Ρωσίας), τότε ας το πράξουν μέσω του ΟΗΕ, όπως και τότε, και όχι μέσω του ΝΑΤΟ. Αυτό επιτάσσει η τάξη στα πλαίσια του Διεθνούς Δικαίου, στο οποίο ομνύει η Δύση.
Όμως, απ’ όλες τις παραπάνω παρατηρήσεις μας, λείπει ένα ουσιώδες ερώτημα : και αν ο Τζο Μπάϊντεν, και επομένως οι ΗΠΑ, ΔΕΝ θέλουν να τελειώσει ο πόλεμος, τουλάχιστον επί του παρόντος, χωρίς την επιδιωκόμενη προηγούμενη ήττα της Ρωσίας επί του πεδίου της μάχης, διότι αυτό επιτάσσει το παγκόσμιο γεωστρατηγικό συμφέρον της Χώρας του, και ακόμα χειρότερο, αν επιδιώκουν οι ΗΠΑ να εξαντλήσουν οικονομικά τη Ρωσία μέσω ενός παρατεταμένου πολέμου, όπως συνέβη με την πρώην ΕΣΣΔ την οποία είχαν σύρει εκούσα ακούσα σε έναν πανάκριβο ανταγωνισμό εξοπλισμών κατά τη δεκαετία του 1980, (αν και μάλλον, τούτη τη φορά, η Ρωσία φαίνεται να έχει αρκετές εναλλακτικές προς τα Ανατολικά της σύνορα, οι οποίες απορροφούν ως φαίνεται επαρκώς τις μέχρι τώρα συνέπειες των Δυτικών οικονομικών κυρώσεων), τότε, στα πλαίσια μιας τέτοιας προοπτικής, η Ευρωπαϊκή Ένωση πώς σκέφτεται να αντιμετωπίσει αυτό το ακανθώδες αλλά και κρίσιμο ζήτημα από την άποψη των συμφερόντων της; Ασφαλώς και ό,τι ευνοεί οικονομικά τις ΗΠΑ δεν σημαίνει πως ευνοεί οικονομικά και την Ευρώπη. Το αντίθετο μάλιστα, τουλάχιστον στο προκείμενο ζήτημα. Με άλλα λόγια, έχει σκεφτεί, αυτή η πολυκέφαλη συλλογικότητα, μήπως το μαύρο χιούμορ που έχει ακουστεί, πως ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας είναι ουσιαστικά ένας υβριδικός πόλεμος Ρωσίας- ΝΑΤΟ «μέχρι τελευταίου Ουκρανού», μπορεί να μετεξελιχθεί σε Οικονομικό Πόλεμο ΗΠΑ – Ρωσίας, μέχρι τελικής πτώσεως της ευρωπαϊκής οικονομίας, ασχέτως της τύχης της ρωσικής οικονομίας;
Ίδωμεν!
Και μια τελευταία υπογράμμιση : λέμε, η «Ευρώπη» να κάνει τούτο ή το άλλο, ή να μη κάνει τούτο και το άλλο. Σε ποια Ευρωπαϊκή Ηγεσία αναφερόμαστε; Συλλήβδην στο σύνολο των κυβερνήσεων των Χωρών – Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Δηλαδή η αναφορά μας γίνεται στο όνομα του πολυκέφαλου αυτού οργάνου, στο οποίο ο κάθε ηγέτης που μετέχει, εννοεί πρώτα να εξασφαλίσει τα «νώτα» των δικών του εθνικών συμφερόντων, αυτού του οργάνου, στο οποίο η κάθε «κεφαλή», ενίοτε δεν συνδέεται με καμία διάθεση αλληλεγγύης προς την διπλανή της, στο οποίο η κάθε «κεφαλή», διαθέτει τον δικό της «εγκέφαλο» και επομένως τον δικό της τρόπο αντίληψης και σκέψης, που σε καμία περίπτωση δεν συγκλίνουν κατ’ ανάγκην προς μια «κοινή ευρωπαϊκή» αντίληψη για το εκάστοτε σημαντικό ζήτημα επί του οποίου αναζητείται μια «κοινή ευρωπαϊκή αντίληψη» περί αυτού;
Αυτή η Ευρωπαϊκή Βαβέλ, όχι στο ζήτημα της ποικιλίας των ομιλουμένων γλωσσών, μα στο ζήτημα των (όχι και τόσο σπάνια) αποκλινόντων οραμάτων, επιδιώξεων και αντιλήψεων επί κρισίμων υποθέσεων, εκ μέρους των Χωρών – Μελών της, αυτή η Ευρωπαϊκή Βαβέλ, δεν γνωρίζω αν ήδη έχει προσεγγίσει επικίνδυνα το όριο της ίδιας της σκοπιμότητας της ύπαρξής της, τουλάχιστον ως έχει. Με μερικές ακόμα παγκόσμιες κρίσεις, (που άλλωστε δα δεν πρόκειται να λείψουν, ιδίως αν επαληθευθούν οι εκτιμήσεις, τις οποίες άλλωστε έχω διατυπώσει κι εγώ, πως ζούμε μια περίοδο επαναπροσδιορισμού της Παγκόσμιας Τάξης Πραγμάτων, τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς την ίδια τη «σύνθεση» των Παγκόσμιων Δυνάμεων που την εκφράζουν), οι οποίες θα της θέσουν παρόμοια κρίσιμα ζητήματα συνοχής της «αλληλεγγύης» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι βέβαιο, πως οι όποιοι συγκολλητικοί αρμοί αυτής της «αλληλεγγύης», έχοντας ήδη ρωγμές από προηγούμενες κρίσεις, μάλλον η αντοχή τους θα δοκιμαστεί σοβαρά.
Ας επαναλάβω για πολλοστή φορά την θέση μου πάνω στο παραπάνω ζήτημα της Ευρωπαϊκής Βαβέλ : Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ολοκληρώσει την ΠΛΗΡΗ πολιτική της ένωση, με την δημιουργία μιας ευρωπαϊκής κρατικής οντότητας, ας την πούμε Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, με ΜΙΑ (ομοσπονδιακή ή άλλης μορφής) Κυβέρνηση, με έναν / μία Αρχηγό του Κράτους, με ΕΝΑΝ «εθνικό ευρωπαϊκό» Στρατό, με ένα «εθνικό ευρωπαϊκό» Κοινοβούλιο, με ΕΝΑ ενιαίο σύστημα Δικαιοσύνης και ΕΝΑ ενιαίο Δικαιικό corpus, με ΜΙΑ ««εθνική ευρωπαϊκή» οικονομία (ιδιωτική και δημόσια), με ΜΙΑ ενιαία ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ πολιτική σε όλα τα ζητήματα, κ.λπ., τότε αυτή η «Ευρωπαϊκή Ένωση» δεν θα πάψει να είναι μια Ένωση του δούναι και λαβείν, μια αγοραία Ένωση, και με χρονικό ορίζοντα επιβίωσής της, όσο τούτο θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πλέον ισχυρών οικονομιών της.