Βασίλης Δημ. Χασιώτης
«Και μη λιπαίνης τ’ άγρια χόρτα μη θερέψιουν. Συμπάθα μου την αρετή μου τούτη. Στους πνιγηρούς κι ακόλαστους καιρούς μας ως κ’ η αρετή συγγνώμη πρέπει να ζητάη απ’ την κακία, ναι, να σκύβη ταπεινά, κι άδεια, για να της κάνει το καλό, να παίρνη.»
Shakespeare, William : Άμλετ, εκδ. Ι. Γ. Βασιλείου, Αθήναι, 1965
Η 25η Μαρτίου, είναι η στιγμή που το Απόστημα της Αθλιότητας έχοντας ωριμάσει με το ίδιο του το περιεχόμενο, σπάει.
Όχι ένας λαός, μα ένα Έθνος, το Ελληνικό Έθνος, εξεγείρεται κατά του προαιώνιου Τυράννου του. Τούτο το Έθνος, είχε να δει ξένο Τύραννο να του καταλύει την ελευθερία του, από την εποχή της Ρωμαϊκής Κατάκτησης.
Δεν επαναστάτησε διότι άλλοι ελεύθεροι -ή και καταπιεσμένοι εντός της ίδιας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας- Λαοί του υποσχέθηκαν «βοήθεια» και προσέτρεξαν πράγματι την κρίσιμη στιγμή να συσπειρωθούν μαζί του υπό τη Σημαία ενός Ευγενικού Σκοπού, διότι τέτοια αλληλεγγύη δεν υπήρξε, εξόν από την έλευση μεμονωμένων ατόμων, που αρκούσε η κάθοδός τους στην Ελλάδα και η συμμετοχή τους στον ένοπλο αγώνα κατά του Οθωμανού για να τους προσδώσει τον τίτλο του «φιλέλληνα», διότι η αλήθεια είναι, ότι μάλλον λίγοι απ’ αυτούς ήταν γνήσιοι φιλέλληνες, οι περισσότεροι δε, ήσαν είτε απλοί καιροσκόποι που ήλπιζαν να βρουν μια καλύτερη τύχη εδώ απ’ ό,τι στη πατρίδα τους, (μερικοί δε εξ αυτών να καταλήγουν να πολεμούν ως σύμμαχοι των Οθωμανών εναντίον των Ελλήνων όταν οι Τούρκοι τους έταζαν μεγαλύτερη και κυρίως τακτική μισθοτροφοδοσία, πράγμα που δεν μπορούσε να προσφέρει η επαναστατημένη Ελλάδα), είτε στρατιωτικοί που η μεταναπολεόντειος ειρήνευση που επικρατούσε την περίοδο εκείνη στην Ευρώπη (ελέω Ιεράς Συμμαχίας) τους είχε ρίξει στην ανεργία και επομένως, έσπευδαν να προσφέρουν την πολεμική τους εμπειρία και τέχνη όπου υπήρχε σχετική «ζήτηση».
Ούτε επαναστάτησε ο Ελληνικός Λαός διότι η «λαϊκή βάση» με κάποιο τρόπο ιστορικά αδιευκρίνιστο, εκεί στο Μωριά και στη Ρούμελη, τις κοιτίδες της Επαναστατικής Ορμής, με κάποιο τρόπο «εφωτίσθη» από τα κείμενα του Βολταίρου και του Ντιντερό και των άλλων μεγάλων ονομάτων του Διαφωτισμού ξένων ή Ελλήνων, ή διότι «εμπνεύστηκε» από τη Γαλλική Επανάσταση η οποία, ήδη στα 1821 είχε εκφυλιστεί σε βαθμό που θα έπρεπε στη Γαλλία να επιχειρηθεί μια σειρά νέων δραματικών λαϊκών -μετά το 1821 και όχι πριν απ’ αυτό- προσπαθειών προκειμένου κι εκεί να αρχίσει η ίδια η Γαλλική Επανάσταση να υπενθυμίζει εκ νέου τα μηνύματά της και να τα διαχέει πιο αποτελεσματικά στα λαϊκά στρώματα.
Μέχρι και το 1821, αν υπήρχε ένα «διεθνές» «μήνυμα» από προηγούμενες επαναστατικές εμπειρίες, ήταν το οικτρό τέλος τους, όπως τα κινήματα των καρμπονάρων στην Ιταλία (Σικελία, Νεάπολη, Πεδεμόντιο), η επανάσταση στα 1820 στην Ισπανία που πνίγηκε στο αίμα τρία χρόνια αργότερα (από τον γαλλικό στρατό παρακαλώ κατ’ εντολήν της Ιεράς Συμμαχίας!), για να μην αναφερθώ στα δικά μας «Ορλωφικά» και όχι μόνο. Κι όμως! Ενώ «λογικά» θάπρεπε τέτοιες εξελίξεις να αποτρέψουν το 1821, συνέβη εντελώς το αντίθετο! Επίσης, ήταν και δικοί μας πνευματικοί άνθρωποι, που συνεβούλευαν, οι περισσότεροι ευρισκόμενοι εκτός της «διακεκαυμένης επαναστατικής ζώνης», εκεί που επρόκειτο σε λίγο να αρχίσει να ρέει άφθονο το αίμα των Ελλήνων Επαναστατών, πως το Έθνος ήταν ακόμα «ανώριμο πνευματικά» να επαναστατήσει μα και να διαχειριστεί την δύσκολη υπόθεση της «Ελευθερίας» -ήταν η Επανάσταση «άωρος» για να μεταχειριστώ τον χαρακτηρισμό του Αδαμάντιου Κοραή.
Τούτοι όμως οι πνευματικοί μας άνθρωποι, ποτέ δεν μας εξήγησαν πότε τα έθνη όπου γης, αποφάσισαν να επαναστατήσουν και να αποτινάξουν τους ξένους Τυράννους από το σβέρκο τους, αφού πρώτα είχαν καθίσει στα θρανία και «επιτυχώς» «απεφοίτησαν» από τα «Επαναστατικά Φροντιστήρια», στα οποία άνθρωποι του πνεύματος αλλά όχι υποχρεωτικώς και όχι πάντα του Αγώνα και της Προσωπικής Θυσίας θα «δίδασκαν» τι ακριβώς; Ότι οι Μεγάλες Αξίες της Ανθρώπινης Ζωής είναι τούτες ή οι άλλες, ως εάν η Ανθρωπότητα χιλιάδες χρόνια τώρα δεν έχει επιβεβαιώσει μέσω των Πολιτισμών της που ανέπτυξε σε όλα τα άκρα της Γης, και εν προκειμένω, ως εάν οι Έλληνες και ο Ελληνικός Πολιτισμός να στερείται οιασδήποτε παράδοσης σχετικά με το ποιες είναι αυτές οι Αξίες, και ανέμενε τον Διαφωτισμό προκειμένου να «φωτισθεί» γι’ αυτές;
Ή μήπως οι άνθρωποι αυτοί θα τους εδίδασκαν πώς θα «διαχειρίζονταν» καλύτερα την ελευθερία τους, όταν ελάχιστοι εξ αυτών είχαν στοιχειώδη έστω εμπειρία «διαχείρισης και οργάνωσης» Κρατικών Θεσμών -διότι περί αυτού ομιλούμε-, ενώ όσοι είχαν τέτοια εμπειρία, ως αρκετοί Φαναριώτες και όχι μόνο, που την απέκτησαν προσφέροντες την υπηρεσία τους σε αυταρχικά Καθεστώτα όπως ήταν όλα τα Καθεστώτα της εποχής, θα ήταν αυτοί ακριβώς που ανέλαβαν στη συνέχεια τη «διοίκηση» του «Ελληνικού Κράτους» ήδη ενόσω ήταν ακόμα στη διαδικασία της συγκρότησής του και οι οποίοι παρολίγον να τινάξουν στον αέρα όχι μόνο την Επανάσταση, μα και την ίδια την ύπαρξη του Ελληνισμού στην περιοχή της Πελοποννήσου τουλάχιστον, όταν ο Ιμπραήμ φαίνονταν να κατισχύει και να ονειρεύεται να μεταφέρει τους Έλληνες της Πελοποννήσου στην Αίγυπτο και στη θέση τους να φέρει συμπατριώτες του και να τους εγκαταστήσει μόνιμα στη περιοχή αυτή; Ήταν οι ίδιοι αυτοί, οι «έμπειροι» και «πεπαιδευμένοι» που υποτίθεται ότι θα καθοδηγούσαν ένα Λαό βουτηγμένο στην αμορφωσιά (αλλά όχι στερούμενο Αξιών και έφεσης προς Δημιουργία και Παιδεία), αποτέλεσμα της μακραίωνης σκλαβιάς του, που όμως, αντί γι’ αυτό, εγκαθίδρυσαν μόλις πήραν το κλειδί της Εξουσίας, μια πολιτική κουλτούρα εφάμιλλη της Σχολής από την οποία είχαν αποφοιτήσει : της Σουλτανικής Πύλης και των αυλών των Πασάδων της, με τις ραδιουργίες, τα αλληλομαχαιρώματα, το πεσκέσι, αλλά και τον κοτζαμπαδισμό, την λαθροχειρία στο δημόσιο χρήμα, στην πελατοποίηση του πολίτη, την καλλιέργεια της υποτέλειας σε ισχυρούς ξένους προστάτες και στην ανάδειξη του κυνηγιού της αναζήτησής τους ως θεμελιακό στοιχείο της «εθνικής» πολιτικής.
Και αν οι «αμόρφωτοι» οπλαρχηγοί κι αυτοί δεν απέφυγαν τα λάθη, εν τούτοις, από τους «πεπαιδευμένους» και «μορφωμένους» θα ανέμενε κανείς να ηγούντο της εκστρατείας για να «παιδεύσουν» τον Λαό, (κα τους οπλαρχηγούς), και όχι να τους εκμεταλλευτούν προκειμένου να δημιουργήσουν προσωπικά στρατιωτικά σώματα, προκειμένου να τα χρησιμοποιήσουν στα πλαίσια των προσωπικών τους πολιτικών φατριασμών, όπως και ενίοτε το έπραξαν.
Ο Ελληνικός Λαός και οι όντως λαϊκοί του Ηγέτες που ήταν σάρξ εκ της σαρκός του, το ίδιο «αγράμματοι» και «απαίδευτοι» όσο και ο ίδιος, ήταν η Ψυχή της Επανάστασης του 1821. Από κοινού βίωναν την καθημερινή Σταύρωση από τον Ξένο Τύραννο και τους ντόπιους επιστάτες του, που η ψυχή τους πυρώνονταν από την ίδια Αγωνία μα και από την ίδια Ελπίδα, που την Ελευθερία την γνώριζαν ως βιωματική Αξία και όχι ως «ορισμό» που άλλοι την «μάθαιναν» στα θρανία, διότι υπάρχουν Αξίες, όπως η Ελευθερία ή η Αξιοπρέπεια που δεν πρόκειται να τις ορίσεις ποτέ αν πρώτα δεν τις βιώσεις ως τέτοιες, όπως είναι επίσης δυνατό, να έχεις την (πνευματική) «ικανότητα» ή την κατάλληλη «μόρφωση» να τις ορίσεις και μάλιστα «σε βάθος», χωρίς εν τούτοις προσωπικά να μπορέσεις ποτέ να τις βιώσεις, ακριβώς, όπως όποιος μπορεί να ορίσει τι είναι «τιμιότητα», δεν σημαίνει πως είναι και τίμιος ή μπορεί να γίνει πιο τίμιος από κάποιον «αγράμματο».
Δυστυχώς, ορισμένες προσεγγίσεις της Επανάστασης από κάποιους που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν και μια «πνευματικότητα» πάνω του μέσου όρου, και οι οποίες επιχειρούν να αφαιρέσουν τον λαϊκό αυθορμητισμό και τον κρίσιμο ρόλο των λαϊκών Ηγετών που τυχαίνει στη πλειοψηφία τους να ήταν και εκείνοι που αποτελούσαν την «στρατιωτική ηγεσία» της Επανάστασης, και να βάλουν στη θέση του τις «επιδράσεις» ενός «Διαφωτισμού» και της Γαλλικής Επανάστασης, δεν αδικούν μονάχα τη δυνητική σημασία του πνευματικού κεφαλαίου σε μια επαναστατική υπόθεση η οποία αναμφίβολα μπορεί να ανιχνευθεί, όχι όμως εκβιαστικά, μα στις αληθείς ιστορικές της διαστάσεις, όμως επίσης, υπονομεύουν και τον κρίσιμο ρόλο που θα μπορούσε να παίξει μεταεπαναστατικά ο κόσμος αυτός, ένας ρόλος που είναι ακόμα ένα μεγάλο ζητούμενο, μαζί με τις επίσης μεγάλες εξαιρέσεις του.
Η επιχειρηματολογία εδώ λίγο απέχει από το να πειστούμε τελικά, πώς ο Επαναστατημένος Έλληνας του 1821, ήταν τουλάχιστον επαρκώς ενήμερος για τα μηνύματα και τις διδαχές του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης (για Ελευθερία, Ισότητα και Αδελφοσύνη) και περίπου ότι ήταν και τα κυρίαρχα μηνύματα και της δικής του Επανάστασης. Όμως το «Ισότητα και Αδελφοσύνη», στην περίπτωση της Ελληνικής Επανάστασης δεν είχε θέση, διότι ο Ελληνικός Λαός, δεν ξεσηκώθηκε για «Ισότητα και Αδελφοσύνη» όπως ο Γαλλικός.
Ο Γαλλικός Λαός, ζητούσε «Ισότητα και Αδελφοσύνη» μεταξύ των κοινωνικών του τάξεων εντός της ίδιας κρατικής οντότητας, του Γαλλικού Κράτους. Ο Ελληνικός Λαός, ΔΕΝ ζητούσε «Ισότητα και Αδελφοσύνη» ΕΝΤΟΣ του Οθωμανικού Κράτους, ούτε και μιλούσε για λογαριασμό των άλλων Λαών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό θα το ζητούσε ΜΕΤΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ όταν θα είχε συγκροτήσει το δικό του Κράτος στα πλαίσια των αναπότρεπτων και αέναων διεκδικήσεων των μη προνομιούχων Τάξεων να επιτύχουν πράγματα υπέρ αυτών από τις πιο προνομιούχες Τάξεις, όταν η μεταξύ τους «ανισορροπία» διαταράσσεται πέραν ενός σημείου που καθορίζεται από την περί Κοινωνικής Δικαιοσύνης αίσθηση της πλειοψηφίας του Λαού.
Το «Ισότητα και Αδελφοσύνη», έχει άλλη έννοια όταν προβάλλεται στα πλαίσια μας Κοινωνικής και Ταξικής Επανάστασης ΕΝΤΟΣ ενός συγκεκριμένου Κράτους, και άλλη όταν προβάλλεται στις σχέσεις μεταξύ Κρατών, οπότε εκεί ο όρος είναι μάλλον αδόκιμος, ή μάλλον, για να το θέσω πιο σωστά, εκεί ισχύει καλύτερα το πρόταγμα της «Διεθνούς Ειρήνης». Η Ελληνική Επανάσταση, είχε στις Σημαίες της αποτυπωμένα τα Οράματά της : Την Ελευθερία, την Πατρίδα, την Θρησκεία.
Αν όλα αυτά, ή μερικά από αυτά, δυστυχώς δεν επαληθεύουν το πώς η ιδεολογία μου θα ήθελε να εξελιχθούν τα πράγματα, γι’ αυτό, δεν φταίει η συντελεσμένη ήδη Ιστορία και κάθε προσπάθεια να την ερμηνεύσω με τις ανύπαρκτες «ιστορικές» «πραγματικότητές» μου, ασφαλώς και δεν είναι προς θανάτου. Άλλωστε, πάντα υπάρχουν άνθρωποι που φαντάζονται μόνοι αυτοί πράγματα που ουδείς άλλος βλέπει, που «βλέπουν» ανύπαρκτες «πραγματικότητες».
Επίσης ένα άλλο σημαντικό ζήτημα ήταν τούτο : Το Ελληνικό Έθνος, που στα 1821 επαναστάτησε κατά του Οθωμανού Δυνάστη, είχε να αντιμετωπίσει ένα κρίσιμο ερώτημα : Ποιό το «Ελληνικό Κράτος» που είχε καταλυθεί από τον Οθωμανό και το οποίο η Επανάσταση φιλοδοξούσε να αναβιώσει;
«Ελληνικό Κράτος» δεν υπήρξε ποτέ πριν την Σκλαβιά του Οθωμανού. Υπήρξαν Ελληνικές Αυτοκρατορίες, όπως η Βυζαντινή και αυτή των Ελληνιστικών Χρόνων κι ακόμα πιο παλιά, στην Αρχαιότητα, υπήρχε ο Κόσμος του Ελληνισμού, όχι όμως «Κράτος Ελληνικό». Την ίδια στιγμή, ήδη από την εποχή του Βυζαντίου, έθνη επήλυδα (π.χ., Σλάβοι, Βούλγαροι όπως και Τούρκοι) άρχισαν να αποικούν ή εποικούν κατά περίπτωση αλλά σε κάθε περίπτωση να εγκαθίστανται μόνιμα σε χώρους της Αυτοκρατορίας και να αποκτούν σιγά σιγά και «τίτλους» εθνικής ιδιοκτησίας στους χώρους αυτούς, στους οποίους αρκετά από αυτά τα έθνη τα «έχτιζαν» στους αιώνες που ακολούθησαν τις δικές τους «εθνικές εστίες», τον δικό τους «εθνικό χώρο».
Συνεπώς, όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821, ο «Ελληνικός Εθνικός Χώρος» καθορίστηκε στη βάση του «πλέον» αναμφισβήτητου «Ελληνικού Χώρου» που ήταν ο Χώρος στον οποίο βρίσκονταν οι Μητροπόλεις του Αρχαίου Ελληνισμού και των αρχαίων Ελληνικών Φύλων που συνέθεταν το Ελληνικό Έθνος και που πρακτικά θα ήταν δυνατό να διεκδικηθεί η ανάκτηση των «προγονικών» εθνικών εστιών των Ελλήνων.
Κι ο Χώρος αυτός, δεν μπορούσε να ήταν άλλος από αυτόν που καθορίζει τα όρια του σημερινού Ελληνικού Κράτους, πλέον, όπως ελπίζονταν έως ότου το όραμα αυτό θα συντρίβονταν από ολέθρια σφάλματα των πολιτικών ηγεσιών του τόπου, από εκείνα τα μέρη, προαιώνια ελληνικά που είχαν την τύχη να εξακολουθούν να κατοικούνται από Έλληνες με δεσπόζουσα είτε την δημογραφική είτε την κοινωνικο-οικονομική τους κυριαρχία, όπως η Βόρειος Ήπειρος, η Μικρά Ασία και η Κύπρος, στην ενσωμάτωση των οποίων στον Εθνικό Κορμό, το Ελληνικό Κράτος βρέθηκε σχεδόν σε «απόσταση αναπνοής» αν πολιτικά λάθη ολέθρια δεν ακύρωναν αυτή την προοπτική που κατέληξε κατά περίπτωση και σε Εθνικές Τραγωδίες.
Τελικώς, σε γενικές γραμμές, η Επανάσταση του 1821 «σταθεροποιήθηκε» ως προς το ζήτημα των Κρατικών Συνόρων στα σημερινά σύνορα όπως αυτά διαμορφώνονταν σταδιακά ακόμα και μέχρι αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων.
Συνεπώς, σαν σήμερα, το Ελληνικό Έθνος, ξεκίνησε από μια γωνιά του Ελληνισμού την Εθνικοαπελευθερωτική του Επανάσταση, διεκδικώντας την Εθνική του Ανεξαρτησία. Ήταν η Αρχή μονάχα σ’ αυτή τη κατεύθυνση. Και επαναλαμβάνω δεν θα πρέπει να ξεχνάμε για τι μιλάμε. Μιλάμε για Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα εκείνη τη στιγμή. Όχι για Κοινωνική ή Ταξική Επανάσταση, όπως στη Γαλλία το 1789, διότι έλειπαν και οι αντικειμενικοί όροι προκειμένου να χαρακτηριστεί ως τέτοια.
Ακόμα και ο αναμφισβήτητος αντικοτζαμπάσικος χαρακτήρας της Επανάστασης, δεν μπορεί να αφαιρέσει τον κυρίαρχο Εθνικοαπελευθερωτικό της χαρακτήρα. Αν το ζητούμενο ήταν κοινωνικά, ταξικά αιτήματα, τότε, θα ήταν πράγματι αντιγραφή της Γαλλικής Επανάστασης! Διότι τότε, αυτό που θα ζητούσε ο Επαναστατημένος Λαός, θα ήταν ΜΟΝΟ το αίτημα παρέμβασης της Πύλης προκειμένου να ικανοποιήσει δίκαια κοινωνικά αιτήματα. Μάλιστα, δοθέντος πως η Ελληνική Επανάσταση ΕΝΤΟΣ των ορίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν θα ήταν δυνατόν να παρουσιάσει τα κοινωνικά της αιτήματα ως αιτήματα των Λαών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλαδή, ως ένα γενικευμένο «λαϊκό» αίτημα της Αυτοκρατορίας, αφαιρεί και το τελευταίο επιχείρημα για κάθε ομοιότητα μεταξύ των δύο Επαναστάσεων, Ελληνικής και Γαλλικής.
Στην τελευταία, οι Γάλλοι, ως ΕΝΙΑΙΟ και ΚΥΡΙΑΡΧΟ έθνος του «Γαλλικού Κράτους», απαίτησαν κάτι που πράγματι δεν είχε την ανάγκη να συμφωνήσει μαζί τους και κάποιος άλλος Λαός για ό,τι διεκδικούσαν. Ήταν μια «εσωτερική υπόθεση» της Γαλλίας.
Όμως σε ένα Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα, ΕΝΤΟΣ ΜΙΑΣ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΗΣ Αυτοκρατορίας ή ενός Πολυεθνικού Κράτους, ουδείς εγγυάται πως ό,τι επιδιώκει μια εθνότητα θα εύρει αλληλέγγυες και τις άλλες εθνότητες, πέραν ίσως του να εκμεταλλευτούν και αυτές την ευκαιρία να ξεσηκωθούν και ενδεχομένως οι Επαναστατημένες Εθνότητες και να συγκρουστούν στη πορεία αν εν τω μεταξύ τα «εθνικά» τους σύνορα είχαν «πειραχθεί» όταν τελούσαν υπό την ενιαία Εξουσία του Πολυεθνικού Κράτους από το οποίο αποσχίσθηκαν ή επιχειρούν να αποσχισθούν, (μια εμπειρία πολλαπλώς επιβεβαιωμένη ιστορικά), και κυρίως ουδείς εγγυάται ότι η Κυρίαρχη Εθνότητα, ως Εθνότητα και όχι ως Εξουσία, δηλαδή η λαϊκή της βάση, θα έρθει να ενισχύσει στα πλαίσια της «αλληλεγγύης των Λαών» την εθνική μειονότητα που διεκδικεί την απόσχισή της από το Κράτος στο οποίο αυτή αποτελεί την Κυρίαρχη Εθνότητα με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Αυτή την 25η Μαρτίου γιορτάζουμε, μια υπόθεση καθαρά Ελληνική, στο επίπεδο της Απόφασης του Ελληνικού Έθνους να πει το Μεγάλο Λόγο : «Ως εδώ»…