Νάσος Πετράκης
Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπόσχονται να απαντήσουν σκληρά σε μια ενδεχόμενη εισβολή στην Ουκρανία από τη Ρωσία. Μεταξύ των διαφόρων κυρώσεων που η Ουάσιγκτον θα ήθελε να επιβάλει, σε συντονισμό με τους Ευρωπαίους συμμάχους της, είναι ο αποκλεισμός της Μόσχας από το δίκτυο SWIFT για πληρωμές: αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό πρότυπο στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ο ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ SWIFT
Όπως εξηγεί το Bloomberg, το SWIFT (ακρωνύμιο του Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) είναι το αντίστοιχο του Gmail για το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Είναι ένας κωδικός που εγγυάται την ασφαλή αποστολή οικονομικών μηνυμάτων ανάμεσα σε πάνω από έντεκα χιλιάδες ιδρύματα και εταιρείες σε περισσότερες από διακόσιες χώρες.
Με «μηνύματα» ─τα οποία αγγίζουν τα 42 εκατομμύρια την ημέρα─ δηλαδή παραγγελίες, επιβεβαιώσεις πληρωμών, συναλλαγές και ανταλλαγές συναλλάγματος. Το σύστημα SWIFT ανήκει σε μια βελγική εταιρεία με το ίδιο όνομα, η οποία ιδρύθηκε το 1973 για να αντικαταστήσει το σύστημα Telex, που γεννήθηκε τη δεκαετία του 1930 και εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται στη δεκαετία του ‘70, για την επικοινωνία μεταξύ εταιρειών, αν και είχε απαρχαιωθεί.
Για μια χώρα, ο αποκλεισμός από το SWIFT μπορεί να έχει πολύ σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις. Για παράδειγμα, συνέβη στο Ιράν το 2012, όταν οι τράπεζές του έχασαν την πρόσβαση στο δίκτυο λόγω των κυρώσεων της ΕΕ κατά του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης: το μέτρο πάρθηκε πίσω σε μεγάλο βαθμό το 2016, με την άρση των κυρώσεων.
Η Δύση έχει ήδη απειλήσει τη Ρωσία με αποκλεισμό από το SWIFT το 2014, τη χρονιά της προσάρτησης της Κριμαίας. Τότε ο Alexei Kudrin, υπουργός Οικονομικών, στενός συνεργάτης του Βλαντιμίρ Πούτιν, υπολόγιζε ότι το ρωσικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν θα είχε μια ετήσια απώλεια της τάξης του 5%.
Ο αποκλεισμός της Μόσχας από το SWIFT μετά από μια υποθετική επίθεση στην Ουκρανία θα μπορούσε, ωστόσο, να έχει συνέπειες και για άλλα κράτη, ιδιαίτερα για τα ευρωπαϊκά: η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου στη Γηραιά Ήπειρο. Οι πληρωμές για τα καύσιμα γίνονται μέσω του συστήματος SWIFT.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ;
Δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στο SWIFT, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή. Από το 2014, η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα έχει εφαρμόσει το δικό της σύστημα για οικονομικές συναλλαγές μεταξύ εγχώριων και ξένων τραπεζών, αλλά χρησιμοποιείται ελάχιστα: οι χρήστες είναι περίπου τετρακόσιοι.
Το 2021, η κεντρική τράπεζα της Κίνας ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας κοινοπραξίας με τη SWIFT (την εταιρεία που διαχειρίζεται το δίκτυο), την οποία ορισμένοι αναλυτές ερμήνευσαν ως ένα είδος «εγγύησης» σε περίπτωση που το Πεκίνο επρόκειτο να αποκλειστεί από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Τα ψηφιακά νομίσματα και η τεχνολογία blockchain που χρησιμοποιούνται για συναλλαγές έχουν κατά καιρούς θεωρηθεί ως πιθανές απειλές για την κυριαρχία του SWIFT, αλλά επί του παρόντος δεν είναι σε θέση να τα αντικαταστήσουν.
Το SWIFT δεν ρυθμίζεται με τον ίδιο τρόπο όπως μια τράπεζα, επειδή δεν διατηρεί καταθέσεις. Το σύστημα εποπτεύεται από την κεντρική τράπεζα του Βελγίου και από εκπροσώπους των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιαπωνίας και άλλων μεγάλων οικονομιών.
Πρέπει να διευκρινιστεί ότι το SWIFT θα απέκλειε μια συγκεκριμένη χώρα μόνο εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση της επέβαλε κυρώσεις. Το 2018, ωστόσο, η SWIFT ανέστειλε τη συμμετοχή ορισμένων ιρανικών οντοτήτων, στις οποίες είχαν επιβληθεί κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά έγινε λόγος για «ένα μεμονωμένο γεγονός» που αποφασίστηκε «προς το συμφέρον της σταθερότητας και της ακεραιότητας του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος στο σύνολό του».
Στην περίπτωση ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ θα επιβάλλουν κυρώσεις στη Μόσχα. Η συμπερίληψη του SWIFT στις κυρώσεις αυτές είναι πιθανή. Αλλά δεδομένης της εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, δεν αναμένεται ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT, να διαρκέσει πολύ. Είναι προφανές, ότι η Μόσχα έχει σταθμίσει αυτό το ενδεχόμενο και θεωρεί ότι μια τέτοια εξέλιξη είναι διαχειρίσιμη.
Πηγή: https://www.geoeurope.org/2022/02/01/to-swift-os-geopolitiko-oplo/