Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Χωρίς πολλά πυροτεχνήματα και φαντασμαγορικές γιορτές, δισεκατομμύρια άνθρωποι υποδέχτηκαν το 2022 σε έναν κόσμο αβεβαιότητας και ανησυχίας λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.
Έπειτα από μια χρονιά καταθλιπτική, με την παραλλαγή Όμικρον να εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα, αλλά με κρίσεις στην ενέργεια και τις τιμές στα ύψη, δεν είναι περίεργο που όλοι τώρα κοιτάμε νευρικά το 2022. Γιατί άλλο πρέπει να προετοιμαστεί ο κόσμος; Θα είναι το 2022 μια επικίνδυνη χρονιά ή θα δούμε την πανδημία να τελειώνει; Σε ποιες συγκρούσεις και κρίσεις θα πρυτανεύσει η ειρήνη και η λογική;
Αναμφίβολα, θα αντιμετωπίσουμε νέες πραγματικότητες και προκλήσεις το 2022-τη χρονιά του Τίγρη, σύμφωνα με το Κινεζικό ημερολόγιο. Η πατρίδα μας η Ευρώπη, θα έχει να αντιμετωπίσει μια κρίσιμη χρονιά , καθώς οι χώρες μέλη θα βρεθούν αντιμέτωπες με εσωτερικές και εξωτερικές διαιρέσεις, τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις μιας ατελείωτης πανδημίας, τη μετανάστευση, αλλά και τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης. «Η Ευρώπη θα πρέπει να αποφασίσει αν θα ληφθεί σοβαρά υπόψη ως παγκόσμιος παίκτης ή θα βρεθεί χαμένη στον διεθνή ανταγωνισμό των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας», γράφει η βρετανική εφημερίδα Guardian.
Ο γερμανικός παράγοντας
Τον τόνο στη Γηραιά Ηπειρο τη νέα χρονιά θα δώσει αναμφίβολα η νέα Γερμανική τρικομματική κυβέρνηση υπό τον Ολαφ Σολτς, που θα προσπαθήσει να επιφέρει μεγάλες αλλαγές, μετά από πολλά χρόνια βασιλείας της Ανγκελα Μέρκελ. Παρά ορισμένες συμβιβαστικές δεσμεύσεις, η τριβή θα είναι δύσκολο να αποφευχθεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με επικεφαλής τη σύμμαχο της Μέρκελ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αλλά και με τη Γαλλία και τον υπόλοιπο ευρωπαϊκό Νότο, σχετικά με τη δημοσιονομική πολιτική και το χρέος.
Η Γαλλία αναλαμβάνει από σήμερα την προεδρία της ΕΕ και ο πρόεδρος Μακρόν θα προσπαθήσει να προωθήσει τις ιδέες του για την μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας, την εφαρμογή κατώτατου μισθού, αλλά σχετικά με την κοινή πολιτική άμυνας και ασφάλειας – αυτό που αποκαλεί «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης. Η πολιτική αυτή του Μακρόν ότι η Ευρώπη πρέπει να υπερασπιστεί τον εαυτό της σε έναν εχθρικό κόσμο, θα δοκιμαστεί σε διάφορα μέτωπα, ιδίως στην Ουκρανία. Μένει επίσης να φανεί ποιος θα είναι ο νέος Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, που θα διαδεχτεί τον Γενς Στόλτενμπεργκ. Οι Αμερικανοί φαίνεται να προωθούν την πρώην πρωθυπουργό της Βρετανίας, Τερέζα Μέι, αλλά αντιδρούν οι Γάλλοι που δεν θέλουν με τίποτα Βρετανό στο τιμόνι του ΝΑΤΟ.
Θα επανεκλεγεί ο Μακρόν;
Το πρόβλημα για τον Μακρόν είναι πάντως περισσότερο εσωτερικό, καθώς τον Απρίλιο πραγματοποιούνται προεδρικές εκλογές. Ο Εμμανουέλ Μακρόν που εμφανίστηκε από το πουθενά το 2017, θα ζητήσει από τους Γάλλους ψηφοφόρους να ανανεώσουν τη θητεία του. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν προβάδισμα στον Μακρόν, αν και πλέον αντιμετωπίζει μια ισχυρή πρόκληση από τους κεντροδεξιούς Ρεπουμπλικάνους, με υποψήφια την περιφερειάρχη του Παρισιού, Βαλερί Πεκρές. Πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν μάλιστα ότι αν η Πεκρές κατορθώσει να υπερσκελίσει τους δύο υποψηφίους της άκρας δεξιάς, Ερίκ Ζεμούρ και Μαρίν Λεπέν-και βρεθεί στον δεύτερο γύρο, θα επικρατήσει έναντι του Μακρόν.
Μέσα στο 2022 θα διεξαχθούν επίσης εκλογές στην Ουγγαρία, τη Σουηδία και την Αυστρία. Τα περισσότερα βλέμματα είναι μάλιστα στραμμένα στην Ουγγαρία, όπου ο αυταρχικός πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν θα αντιμετωπίσει για πρώτη φορά ενωμένη την αντιπολίτευση. Ενδεχόμενη ήττα του Ορμπαν, θα επηρέαζε αναμφίβολα το πολιτικό σκηνικό και στην Πολωνία, την Τσεχία, τη Σλοβενία και σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ όπου κυριαρχούν αντιδραστικά, εθνικιστικά κόμματα.
Ανταγωνισμός ΗΠΑ -Κίνας
Οι σχέσεις της ΕΕ με τις Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να κλυδωνιστούν στο θέμα της αντιμετώπισης της Ρωσίας, αλλά και της Κίνας, όπου οι εμπορικοί δεσμοί -ιδιαίτερα του Βερολίνου με το Πεκίνο-δεν είναι αμελητέοι, γεγονός που δυσαρεστεί την Ουάσιγκτον. Παραμονή της Πρωτοχρονιάς ,το αφεντικό της Siemens, Ρόλαντ Μπους ζήτησε από την Γερμανική κυβέρνηση να μην ακολουθήσει συγκρουσιακή εξωτερική πολιτική με την Κίνα.
Η κλιματική κρίση θα βρεθεί επίσης στο επίκεντρο των γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων. Η απεξάρτηση από τον άνθρακα απαιτεί συνεργασία μεταξύ Δύσης και Κίνας, αλλά αυτό δεν φαίνεται καθόλου εύκολο να επιτευχθεί μέσα στο 2022, καθώς εντείνεται ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός τους.
Η νέα χρονιά θα είναι η πρώτη κατά την οποία περισσότεροι «τουρίστες» θα πετούν στο διάστημα από τους αστροναύτες που έχουν σταλεί από τα κράτη. Η ΝASA σχεδιάζει να στείλει διαστημικό ανιχνευτή σε έναν αστεροειδή – σε μια πραγματική αποστολή που ακούγεται σαν σχέδιο του Χόλιγουντ. Η NASA προετοιμάζει 18 ξεχωριστές αποστολές το 2022, καθώς θέλει να στείλει επανδρωμένη πτήση στο φεγγάρι. Ένας νέος διαστημικός σταθμός –ο Gateway – σχεδιάζεται.
Η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία σχεδιάζει να στείλει μια αποστολή στον Άρη. Η Κίνα λέγεται ότι ελπίζει να έχει έναν πλήρως λειτουργικό διαστημικό σταθμό σε τροχιά μέχρι το τέλος του έτους.
Οι πονοκέφαλοι του Μπάιντεν
Οι ενδιάμεσες εκλογές για το Αμερικανικό Κογκρέσο το προσεχές φθινόπωρο στις Ηνωμένες Πολιτείες και ενδεχόμενη επικράτηση των Ρεπουμπλικανών θα παίξει επίσης πολύ καθοριστικό ρόλο στην αμερικανική εξωτερική πολιτική.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα των Δημοκρατικών και τον πρόεδρο Μπάιντεν το 2022 μπορεί να είναι οι εσωκομματικές διαιρέσεις. Η διάσπαση μεταξύ των λεγόμενων προοδευτικών και μετριοπαθών, ειδικά στη Γερουσία, απειλεί να υπονομεύσει τα σχέδια του Μπάιντεν για την κοινωνική περίθαλψη. Τα φώτα θα είναι επίσης στραμμένα και στον ίδιο τον 80χρονο Αμερικανό πρόεδρο, για το αν θα είναι ξανά υποψήφιος το 2024.
Στο μικροσκόπιο βρίσκεται επίσης η αντιπρόεδρος Καμάλα Χάρις, η οποία λέγεται ότι υπολειτουργεί. Ο υπουργός Μεταφορών Πητ Μπούτιτζετζ που επεδίωξε το χρίσμα των Δημοκρατικών το 2020, δεν αποκλείεται να είναι ο αντικαταστάτης της Χάρις ή ακόμα και του Μπάιντεν, εάν ο πρόεδρος συμβιβαστεί με μία θητεία.
Το μέλλον του Σι Τζιπίνγκ
Την ίδια ώρα στην Κίνα, θα είναι στραμμένα τα βλέμματα του κόσμου -στην αρχή και στο τέλος του έτους, και πολύ πιθανόν και στο μεσοδιάστημα. Οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες θα πραγματοποιηθούν στο Πεκίνο τον Φεβρουάριο, αλλά το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι ποια χώρα θα πάρει τα περισσότερα μετάλλια ,αλλά αν οι αγώνες θα επισκιαστούν από το διπλωματικό μποϊκοτάζ των ΗΠΑ, της Βρετανίας και άλλων χωρών ,σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα.
Το 20ο συνέδριο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος αναμένεται να διεξαχθεί προς το τέλος του έτους και ο Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ θα εξασφαλίσει μια άνευ προηγουμένου τρίτη πενταετή θητεία, η οποία, θα τον καθιερώσει ως τον ισχυρότερο ηγέτη της Κίνας, μετά τον Μάο Τσε Τουνγκ. Οι δυτικοί αναλυτές διαφωνούν πάντως σχετικά με το πόσο ισχυρή θα είναι πραγματικά η θέση του Σι Τζιπινγκ.
Η επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας, η κρίση χρέους, η γήρανση του πληθυσμού, οι τεράστιες περιβαλλοντικές και κλιματικές προκλήσεις και οι απόπειρες υπό τις Ηνωμένες Πολιτείες να «συγκρατηθεί» η Κίνα με την υπογραφή συμφώνων ,όπως το AUKUS με την Αυστραλία και τη Βρετανία, θα ασκήσουν έντονη πίεση στο Πεκίνο. Μια ενδεχόμενη στρατιωτική επίθεση της Κίνας στην Ταϊβάν, την οποία ο πρόεδρος Σι έχει ορκιστεί να ξανακατακτήσει με οποιοδήποτε μέσο, θα μπορούσε να αλλάξει τα πάντα.
Κάτι τέτοιο, θα άνοιγε έναν σκληρό γύρο αντιπαράθεσης ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις του 21ου αιώνα. Ανάμεσα σε δύο αντίπαλα πολιτικά συστήματα. Ποιο σύστημα μπορεί να εγγυηθεί καλύτερα τη σταθερότητα, την ανάπτυξη και την καινοτομία; Αυτή η μονομαχία θα εξελιχθεί από το εμπόριο μέχρι τη ρύθμιση της τεχνολογίας, από τους εμβολιασμούς μέχρι τον αγώνα για την κατάκτηση του Διαστήματος.
Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν προσπαθεί να συσπειρώσει τον ελεύθερο κόσμο κάτω από τη σημαία της δημοκρατίας, αλλά ο τέως πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δεν φαίνεται να έχει πεί την τελευταία του λέξη. Και μια βαθιά διχασμένη χώρα, δεν μπορεί να διαφημίσει τη δημοκρατία στον υπόλοιπο κόσμο.
Η πανδημία αλλάζει τα πάντα
Πέρα από τις γεωπολιτικές κρίσεις,ολόκληροι τομείς της ζωής μας ,έχουν όμως αλλάξει οριστικά από την πανδημία: οι καθημερινές επαφές, ο κόσμος της εργασίας, τα ταξίδια. Το παρήγορο είναι ότι εφέτος αναμένονται νέα αντι-ιϊκά χάπια, βελτιωμένες θεραπείες αντισωμάτων και περισσότερα εμβόλια. Για τα εμβολιασμένα άτομα στον ανεπτυγμένο κόσμο, ο ιός δεν θα είναι πλέον απειλητικός για τη ζωή τους. Ωστόσο, η πανδημία θα παραμένει μια θανάσιμη απειλή στον Τρίτο κόσμο, που παραμένει ανεμβολίαστος σε συντριπτικό ποσοστό. Εάν δεν επεκταθούν οι εμβολιασμοί στις φτωχότερες χώρες, η πανδημία δεν πρόκειται να τελειώσει. Ακόμη και αν ο Covid 19 γίνει μία από εκείνες τις πολλές ενδημικές ασθένειες, που επηρεάζουν τους φτωχούς αλλά όχι τους πλούσιους.
Το μέλλον της εργασίας
Oι πλουσιότερες χώρες ανησυχούν μάλλον περισσότερο για τις διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού και τις αυξημένες ενεργειακές ανάγκες που έχουν οδηγήσει τις τιμές στα ύψη. Οι κεντρικοί τραπεζίτες διαβεβαιώνουν ότι αυτό είναι μόνο προσωρινό, αλλά δεν το πιστεύουν όλοι.
Για την μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων στον αναπτυγμένο κόσμο, διακυβεύεται επίσης το μέλλον της εργασίας. Όλοι συμφωνούν ότι το εργασιακό μέλλον θα είναι υβριδικό και ότι περισσότεροι εργαζόμενοι θα εργάζονται πιο πολλές ημέρες από το σπίτι. Αλλά οι λεπτομέρειες θα είναι συζητήσιμες. Πόσες ημέρες και ποιες ημέρες; Θα είναι δίκαιο; Έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι λιγότερο πιθανό να επιστρέψουν στο γραφείο.
Τη νέα χρονιά αναμένεται επίσης να αυξηθεί ο ρόλος των κρυπτονομισμάτων. Οι ρυθμιστικές αρχές θα προσπαθήσουν να βρουν λύσεις. Οι κεντρικές τράπεζες θέλουν επίσης να εισαγάγουν τα δικά τους, κεντρικά ψηφιακά νομίσματα. Μια τριμερής μάχη έχει ξεσπάσει για το μέλλον της χρηματοδότησης μεταξύ της αποκεντρωμένης χρηματοοικονομικής δομής των κρυπτονομισματικών μπλοκ,των παραδοσιακών εταιρειών τεχνολογίας και των κεντρικών τραπεζών. Ο αγώνας αυτός αναμένεται να ενταθεί το 2022.