Κυκλοφoρεί από τις εκδόσεις ΛΕΙΜΩΝ το βιβλίο της Χριστίνας Δημητρακάκη-Μουστακλή με τίτλο:
«Σπύρος Μουστακλής –Ένας Ελεύθερος Πολιορκημένος».
Πρόκειται για τη βιογραφία του Αντισυνταγματάρχη Σπύρου Μου- στακλή, που υπήρξε σπάνιο παράδειγμα ανένταχτου δημοκράτη αξι-
ωματικού, ο οποίος αρχικά κυνηγήθηκε με εξορίες, πειθαρχικές διώξεις
και στο τέλος βασανίστηκε απάνθρωπα από υπάνθρωπους της Χού-
ντας για να γίνει το σύμβολο της αντίστασης στο δικτατορικό καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967.
Στο βιβλίο περιγράφονται όλες οι φάσεις της καριέρας του Σπύ-
ρου Μουστακλή, με παράθεση των πραγματικών γεγονότων, αλλά και
αφηγήσεις τόσο της συζύγου του όσο και γνωστών δημοσιογράφων, στρατιωτικών και φίλων μέσα από τις οποίες ο αναγνώστης πληροφορείται λεπτομέρειες της σύντομης και πολυτάραχης ζωής του, που χαρακτηριζόταν από αφοσίωση στο καθήκον, ήθος και εντιμότητα. Εξού και η ελευθερία πνεύματος, η οποία δικαιολογεί τον τίτλο «Ένας Ελεύθερος Πολιορκημένος», αφού συν τοις άλλοις ο Σπύρος Μουστακλής ήταν τέκνο του Μεσολογγίου.
Παρά τον μεγάλο όγκο του, το βιβλίο διαβάζεται πανεύκολα λόγω της μυθιστορηματικής αφήγησης της συγγραφέως και των εναλλαγών στην συναρπαστική ζωή του ήρωα, εκτός ίσως από την εξιστόρηση του μαρτυρίου του στην ΕΑΤ-ΕΣΑ, όπου ο αναγνώστης πρέπει να παίρνει βαθιές ανάσες για να αντέξει την οργή που του προκαλεί η περιγραφή της κτηνώδους βίας των βασανιστών και της απάνθρωπης αδιαφορίας των «γιατρών» για το μαρτύριο του Σπύρου Μουστακλή.
Το βιβλίο είναι από αυτά που πρέπει να διαβάσουν όλοι, όσοι έζησαν το αίσχος της Χούντας, αλλά και οι νεότεροι, για να θυμούνται οι μεν και να γνωρίζουν οι δε. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό αφήγημα, προϊόν ολόκληρης ζωής της Χριστίνας Δημητρακάκη-Μουστακλή. Τον πρόλογο υπογράφει ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνος Αν. Τασούλας.
ΣΠΥΡΟΣ ΜΟΥΣΤΑΚΛΗΣ
Ένας Ελεύθερος Πολιορκημένος
« Όταν η Δημοκρατία έρχεται με τα χέρια βαμμένα με αίμα,
είναι πολύ δύσκολο να της σφίξεις το χέρι»
Όσκαρ Ουάιλντ
Μετά από σεπτή σιωπή 47 χρόνων, η Χριστίνα Δημητρακάκη-Μουστακλή, χήρα του Αντιστρατήγου Σπύρου Μουστακλή, έγραψε ένα
μοναδικό βιβλίο. Από Σιωπηλός Μάρτυς, έγινε δριμύς κατήγορος. Κατήγορος του πιο αυταρχικού καθεστώτος που γνώρισε η Ελλάδα τα τελευταία 100 χρόνια.
Το βιβλίο είναι γραμμένο με αυστηρή συλλογή, εξέταση και αντιπαράθεση όλων των γεγονότων και παίρνει τη μορφή ενός αμείλικτου ντοκουμέντου. Η συγγραφέας ξεκίνησε να κρατάει τις πρώτες σημειώσεις μέσα στην κόλαση της Δικτατορίας, ξεπερνώντας απέραντες δυσκολίες. Το ύφαινε στον αργαλειό της τέσσερις δεκαετίες και τώρα μας παραδίδει ένα ακλόνητο έργο, όπλο και επιχείρημα γι’ αυτή τη ζοφερή εποχή του Ελληνισμού. Πρόκειται για έναν σιωπηλό πρωταγωνιστή εκείνων των ζοφερών γεγονότων που συνέβησαν τον Μάιο του 1973, στο διαβόητο κάτεργο της ΕΑΤ–ΕΣΑ.
Η Χριστίνα Μουστακλή δεν προσεγγίζει το βιβλίο σαν ένα πρόσωπο που συγγενεύει με τον ήρωα Ταγματάρχη Μουστακλή. Ένα πράγμα πετυχαίνει στις 750 σελίδες του βιβλίου. Ξεσκίζει τον φερετζέ του δήθεν δημοκρατικού καθεστώτος του Γεωργίου Παπαδοπούλου και του Δημήτρη Ιωαννίδη και αποκαλύπτει πλήρως τον αυταρχισμό ενός φασιστικού καθεστώτος. Το βιβλίο αυτό είναι φωνή. Είναι κραυγή.
Η σιωπηλή μάρτυς εξιστορεί τα γεγονότα με απόλυτη νηφαλιότητα. Προφανώς, μιλάει εξ ονόματος όλων όσων υπέστησαν τα δεινά της τυραννίας. Είναι ένα βιβλίο ενάντια στη βία και στον εξευτελισμό του ανθρωπίνου σώματος. Ο ήρωας Σπύρος Μουστακλής, «ο πραγματικός αγωνιστής της Δημοκρατίας», όπως τον αποκαλεί ο Πρόεδρος της Βουλής κ. Κωνσταντίνος Αν. Τασούλας στον πρόλογό του, άντεξε στα βασανιστήρια, τις νύχτες που επιχειρούσαν να τον μετατρέψουν σε καταδότη των αγωνιστών του Κινήματος του Ναυτικού. Έμεινε σιωπηλός. Δεν μίλησε.
Δεν έχουμε ίσως τέτοιο προηγούμενο. Πρέπει να γυρίσουμε πολλά χρόνια πίσω. Στον Ρήγα και στο Διάκο. Η θυσία του Σπύρου Μουστακλή σε τέτοια κλίμακα ανέρχεται.
Δίχως να το επιδιώκει, το βιβλίο είναι εξόχως πολιτικό. Δεν είναι λίγο αυτό. Με αυστηρότητα και παρρησία, αποκαλύπτει το βίαιο πρόσωπο της χούντας και της πετά το προσωπείο της δημοκρατίας.
Είναι σίγουρο ότι μέχρι τις μέρες μας, δεν έχει συντελεστεί η κάθαρση εκείνης της φοβερής περιόδου. Και μόνο την Κύπρο να δούμε, καταλαβαίνουμε πόσα τραγικά και προδοτικά συνέβησαν.
Η Χριστίνα Μουστακλή επισημαίνει τα αίτια που οδήγησαν στο φασιστικό καθεστώς. Αποκαλύπτει τους πρωταγωνιστές του. Εκθέτει ανεπανόρθωτα τους «επιστήμονες» γιατρούς, που διηύθυναν τα βασανιστήρια. Ρίχνει το ένα προσωπείο μετά το άλλο, στους κορυφαίους του Απριλιανού καθεστώτος.
Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στους γιατρούς επιστήμονες, αποδεικνύει ότι ήταν τυφλά όργανα του καθεστώτος, που είχε αλώσει, όχι μόνον τους θεράποντες της Ιατρικής, αλλά και πολλά Πανεπιστημιακά Ιδρύματα και Ινστιτούτα, που είχαν μετατραπεί σε δεκανίκι της Δικτατορίας.
Στην αρχή του κειμένου αναφέρεται, ότι το βιβλίο είναι βαθύτατα πολιτικό. Ψαύει τα «δακτυλικά αποτυπώματα» του καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967 πάνω στον στρατό και στο λαό. Είναι γεμάτο από ντοκουμέντα, γεμάτο από φωνές που ακούγονται για πρώτη φορά, γεμάτο από ημερομηνίες που θα έπρεπε να είναι σταθμοί στη Νεότερη Ιστορία μας. Το βιβλίο αποδεικνύει περίτρανα ότι η χούντα ήταν ξενοκίνητη και προκάλεσε σεισμικές καταστροφές, τόσο στην Ελλά-
δα, όσο και στην Κύπρο.
Η χούντα ήταν ένα πλοκάμι μιας Λερναίας Ύδρας. Άλλα πλοκάμια ήταν η CIA, η ΚΥΠ, ο ΙΔΕΑ και άλλες παραστρατιωτικές οργανώσεις και τέλος η ΕΣΑ. Όλοι πια ξέρουν ότι ο Παπαδόπουλος και ο Ιωαννίδης ήταν πράκτορες της CIA. Ο πρώτος μάλιστα, έμμισθος.
Η χούντα ήταν ένα τυραννικό και προδοτικό καθεστώς. Καθεστώς βασανιστηρίων. Ήταν τρομοκρατία και βία. Ήταν πραξικόπημα για σφετερισμό της εξουσίας. Δεν ήταν «στιγμιαίο έγκλημα». Ήταν εθνική συμφορά, που κράτησε επτά ολόκληρα χρόνια.
Γραμμένο με αληθινή συνείδηση, που την τροφοδοτούν η άσβεστη μνήμη και η γνώση. Γραμμένο με κοινωνική ευθύνη. Σαβανώνει το ξόδι της Χούντας και μετατρέπεται το ίδιο σε μια σαρκοφάγο, που θα δείχνει στις μέλλουσες γενιές τι ακριβώς συνέβη στην Ελλάδα, από την 21η
Απριλίου του 1967 έως τις 24 Ιουλίου του 1974.
Αποκαλύπτει ότι οι Απριλιανοί δεν ήταν αυτόφωτοι, αυτοδημιούργητοι. Δεν ήταν μια παρθενογένεση, μεσούσης της δεκαετίας του 1960. Ο μίτος της Αριάδνης πάει πολύ βαθιά. Από το τέλος της δεκαετίας του 1950, ο ιστός μιας πελώριας αράχνης έπλεκε για περίπου 20 χρόνια ένα βρόγχο κατά της δημοκρατίας στην Ελλάδα και έφτασε μέχρι το σημείο μηδέν. Το σημείο μηδέν είναι ο «λάκκος με τους σκορπιούς»: το κολαστήριο της ΕΑΤ–ΕΣΑ.
Η Δημοκρατία δίκασε επιεικώς την Δικτατορία. Το δικαστήριο, στη Δίκη των Πρωταιτίων, απεφάνθη ότι το καθεστώς της 21ης Απριλίου ήταν μεν πραξικόπημα για σφετερισμό της εξουσίας, αλλά «στιγμιαίο έγκλημα», και έτσι, ενώ η ποινή κατά των σφετεριστών της εξουσίας ήταν θάνατος, μετετράπη, με πολιτική παρέμβαση, σε ισόβια δεσμά.
Όμως, ποιος ήταν ο Σπύρος Μουστακλής; Πώς, έτσι ξαφνικά, αναδείχτηκε και μετετράπη σε ένα πανίσχυρο σύμβολο της Δημοκρατίας; Ήταν ένας έφηβος 17 ετών από το Μεσολόγγι που κατατάσσεται εθελοντικά να πολεμήσει στον ΕΔΕΣ, μετά από σκληρό ξυλοδαρμό του από ΕΛΑΣίτες, που τον οδήγησε στο νοσοκομείο. Ήταν ένας λοχαγός που εθελοντικά πηγαίνει με τις «ειρηνευτικές δυνάμεις» στον πόλεμο της Κορέας και γυρίζει καταρρακωμένος γιατί μπήκε ανάμεσα και χώρισε έναν λαό. Ήταν ένας εθελοντής που πήγε στην Κύπρο το 1965. Η σύλληψή του στις 22/5/73 πριν εκδηλωθεί το Κίνημα του Ναυτικού, γίνεται έξω από το σπίτι του, στο Παγκράτι. Ο «περίπατος» ήταν στην Ασφάλεια αρχικά, στην ΕΑΤ–ΕΣΑ
αργότερα και τέλος στο 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο.
Στην ΕΑΤ–ΕΣΑ διαπράχθηκε το ειδεχθέστερο έγκλημα από αξιωματικούς, σε έναν αξιωματικό, επειδή τήρησε τον όρκο του. Δεν ήταν βασανιστήριο. Ήταν μια ανεξέλεγκτη βία, που έφτασε στο σημείο να του προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στην άνω δεξιά καρωτίδα και τον άφησε για πάντα ανάπηρο. Χωρίς κίνηση, χωρίς ομιλία. Ξέπνοο. Μόνο με τα μάτια και άναρθρες κραυγές μπορούσε να «πει» τα ανείπωτα…
Η Χριστίνα Δημητρακάκη-Μουστακλή έψαξε σχολαστικά να μάθει τι ακριβώς συνέβη. Την ενέπαιζαν για 48 και πλέον ημέρες. Παραλάμβαναν τάχατες τα ρούχα που άφηνε για τον άντρα της και δεν της έδιναν ποτέ τα άπλυτα δικά του ρούχα. Της έλεγαν ότι είναι στην Ασφάλεια, ενώ ήταν στην ΕΑΤ–ΕΣΑ. Μετά της έλεγαν ότι είναι στην ΕΑΤ–ΕΣΑ, ενώ ήταν στο νοσοκομείο. Η ίδια, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να καταλάβει, ψάχνοντας, έπεσε επάνω σε μία ακτινογραφία και φευγαλέα διάβασε την ημερομηνία 27 Μαΐου 1973. Μέρα Μαγιού μου μίσεψες…
Οι γιατροί της έλεγαν θρασύτατα ότι επρόκειτο για ασθένεια που δήθεν είχε ο Σπύρος Μουστακλής και δεν το ήξερε. Αρτηριοσκλήρωση. Αλλά η Χριστίνα Μουστακλή, επιστήμων ούσα, τους έλεγε ότι ο άντρας της δεν είχε αρρωστήσει ποτέ. Δεν είχε αρτηριοσκλήρωση.
Μπορεί η Δικαιοσύνη να μην έκανε το καθήκον της. Μπορεί η Πολιτεία να έριξε στα μαλακά μερικούς βασανιστές. Αλλά η Χριστίνα Μουστακλή, έκανε το καθήκον της. Απέδειξε ότι όλο αυτό ήταν ένα έγκλημα κατά της Δημοκρατίας, κατά της κοινωνίας και κατά του δημοσίου ήθους.
Βασανιστές του Μουστακλή ήταν το τρίδυμο Σπανός – Χατζηζήσης – Θεοφιλογιαννάκος. Αλλά βασανιστές ήταν και ο Παπαδόπουλος, και ο Ιωαννίδης. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος βασάνισε τον στρατιώτη Ματάτη, για να «ομολογήσει» το δήθεν σαμποτάζ σε τεθωρακισμένα στον Έβρο και τον χτυπούσε με γροθιές και με το δαχτυλίδι του στο πρόσωπο, ανάσκελα κρεμασμένο πάνω από έναν βόθρο.
Ο έτερος αρχισυνωμότης κυνικά παραδέχτηκε στην «Καθημερινή», στις 19/1/1975:
«Ξέρω μεθόδους να κάνω να μιλήσουν κι αυτοί που δεν θέλουν να μιλήσουν».
Η Χριστίνα Μουστακλή, με προβλεπτική επιμονή και ετοιμότητα, συνέλλεξε αυτό το απίστευτο υλικό από εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνα, τηλεοράσεις. Από μαρτυρίες πρωταγωνιστών εκείνης της εποχής. Από απόρρητα έγγραφα στρατιωτικά και ιατρικά.
Για να βελτιώσει την υγεία του συζύγου της, ταξίδεψε στα πέρατα της γης. Στα πιο μεγάλα και σημαντικά Ινστιτούτα. Στα πιο μεγάλα κέντρα αποκατάστασης.
Στο Λονδίνο, στη Μόσχα, στην Ουάσινγκτον. Εκεί βρήκε πρόθυμο πλέον ακροατήριο, γιατί ο Μουστακλής ήταν ήδη ένα σύμβολο. Ένα πρόσωπο που θυσιάστηκε για να σωθεί η τιμή ολόκληρης της χώρας. Αυτό που όλοι δήθεν επιδιώκουν παντού στον κόσμο: τη Δημοκρατία.
Ο Σπύρος Μουστακλής μαζί με τον Αλέκο Παναγούλη, τον Τάσο Μήνη, τον Λεωνίδα Βασιλικόπουλο, τον Νίκο Στάπα, το Δημήτρη Οπρόπουλο κ.ά. ήταν από τους κορυφαίους αντιστασιακούς. Όμως, η δική του περίπτωση είναι ξεχωριστή, γιατί ο Μουστακλής δεν ήταν ταγμένος πουθενά. Ήταν ένας Ελεύθερος Πολιορκημένος πάντα. Πολιτικά άστεγος. Στρατιωτικά άψογος. Στέγη του ήταν το ιδανικό της Ελευθερίας. Από εκεί πήγαζε η αμείλικτη αντίθεσή του με οτιδήποτε τυραννικό. Ο ίδιος έλεγε για τον εαυτό του: «Απετάχθην ως δημοκρατικός, συνελήφθην ως δεξιός και εξορίζομαι ως κομμουνιστής»
Η τελευταία έκφραση του χρέους, απέναντι σε μια πατρίδα, είναι η θυσία γι’ αυτήν την πατρίδα. Ο Σπύρος Μουστακλής έζησε 12 χρόνια μετά το μαρτύριό του, μέσα στην απέραντη αγάπη και το μεγάλο σεβασμό του ελληνικού λαού. Όπου κι αν πήγαινε, ένας αέρας λεβεντιάς τον ακολουθούσε, μέχρι την τελευταία του πνοή. Έφυγε στις 28 Απριλίου του 1986. Σε πάνδημο εθνικό πένθος, με την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία παρούσες και με το λαό μας να κλαίει σιωπηλά.
Από εδώ κι εμπρός, θα μας το θυμίζει αυτό το υπέροχο βιβλίο, γραμμένο με υποδειγματικό τρόπο, από την σιωπηλή μάρτυρα, τη Χριστίνα Δημητρακάκη- Μουστακλή.
Επέτειος Πολυτεχνείου 1975 (αρχείο Αρ. Σαρρηκώστα)