Θυμίζουν στρατιώτες που γυρίζουν από τον πόλεμο ηττημένοι. Κι ας έδωσαν την ψυχή τους, κάθε ικμάδα της δύναμής τους, για να αντιμετωπίσουν τον εχθρό: την πύρινη λαίλαπα, που σάρωσε τη βόρεια Εύβοια. Είναι οι ντόπιοι πυροσβέστες που συναντήσαμε να περιπολούν στο καμένο δάσος, στην περιοχή της Λίμνης. Πρόσωπα μαυρισμένα ακόμη από την καπνιά κι ας πέρασαν μέρες πολλές από τότε που η τεράστια πυρκαγιά τέθηκε υπό έλεγχο.
Από τον Μιχάλη Ψύλο
Στο βλέμμα τους διακρίνεις κάτι απόκοσμο. Σαν τους πολεμιστές που περιδιαβαίνουν αμίλητοι, τσακισμένοι το πεδίο της μάχης, μέσα σε νεκρούς και τραυματίες. Στη δική τους περίπτωση τα «θύματα» είναι γύρω τους και είναι εκατομμύρια καμένα δέντρα, πεύκα και έλατα! «Εχω καεί μέσα στις φωτιές επί επτά ημέρες και ντρέπομαι να αντικρίσω στα μάτια τους γείτονές μου, τους κατοίκους της περιοχής, τους φίλους μου, μετά την τραγωδία με τη φωτιά» λέει περίλυπος στη «δημοκρατία» ένας πυροσβέστης από χωριό της Λίμνης. Είναι πρόθυμος να μας πει το όνομά του. Τον προτρέπω να μην το κάνει. Είναι όμως στη διάθεση της «δημοκρατίας». Και της Δικαιοσύνης, αν θελήσει να ρίξει φως στην τραγωδία της βόρειας Εύβοιας.
«Ντρέπομαι να αντικρίσω ανθρώπους που κάηκαν τα σπίτια τους, οι στάβλοι, οι αποθήκες, τα ζώα τους. Νιώθουμε σαν να φταίμε κι εμείς, κι ας δώσαμε μια τιτάνια μάχη ενάντια στις φλόγες. Δεν καταφέραμε να σώσουμε τη βόρεια Εύβοια από αυτή την απίστευτη τραγωδία που βιώνουμε σήμερα. Και ξέρετε γιατί μας νίκησε η φωτιά; Γιατί τα τεχνικά μέσα με τα οποία έπρεπε να την αντιμετωπίσουμε είναι απαρχαιωμένα».
Με καθαρή ματιά και σκέψη πλέον, μετά την αναμέτρηση με τις φλόγες, οι Λιμνιώτες πυροσβέστες -οι «πολεμιστές της φωτιάς»- αποκαλύπτουν στη «δημοκρατία» τους λόγους που χάθηκε η μάχη! Τα στοιχεία που μας παραθέτουν είναι συντριπτικά και αδιαμφισβήτητα: «Η Πυροσβεστική Υπηρεσία στη Λίμνη έχει εφτά αυτοκίνητα. Από αυτά τα δύο είναι Unimog 30 χρονών, ένα άλλο μεγάλο όχημα που παίρνει 10 τόνους νερό είναι… 40 χρονών, το οποίο δεν έχει καν φρένα. Το πιο καινούργιο που έχουμε είναι 13 ετών και παίρνει πεντέμισι τόνους νερό. Ξεκινούσαμε το πρωί να πάμε για δουλειά και το άγχος μας ήταν ποιο πυροσβεστικό όχημα θα κληθούμε να οδηγήσουμε… Είχαμε ζητήσει επανειλημμένα να μας φέρουν ένα καινούργιο πυροσβεστικό όχημα, που να κινείται γρήγορα. Αποτέλεσμα; Μας έφεραν αρχικά φέτος ένα αυτοκίνητο ηλικίας 50 ετών – του 1974. Τους είπαμε ότι το αυτοκίνητο αυτό δεν κάνει, είναι αργό, δεν έχει φρένα. Το πήραν και μας έφεραν ένα… ίδιο, επίσης ερείπιο, που δεν μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα. Τους λέγαμε συνεχώς: “Πάρτε τουλάχιστον ένα καινούργιο πυροσβεστικό, μονοκάμπινο, 4×4”. Ενα τέτοιο όχημα μπορεί να μεταφέρει έναν τόνο νερό και να κινηθεί πολύ γρήγορα και, αν χρειαστεί να μπει σε έναν στενό δασικό δρόμο, μπορεί να το κάνει. Μας αγνοούσαν… Οι περισσότεροι αξιωματικοί έχουν όμως καινούργια τζιπάκια και οι απλοί πυροσβέστες παιδεύονται με τα ερείπια… Μου έδωσαν να οδηγήσω πυροσβεστικό που δεν είχε χειρόφρενο ούτε φρένα… Τους το είπα. Ποια ήταν η απάντηση; “Να πηγαίνεις σιγά”».
Είχαμε την τύχη να δούμε ένα τέτοιο «πυροσβεστικό» όχημα σε ένα συνεργείο της περιοχής. Πραγματικό ερείπιο, που μόνο σε ιστορικό μουσείο έχει θέση! «Μου το έφεραν να το φτιάξω» λέει στη «δημοκρατία» ο 60χρονος ιδιοκτήτης του συνεργείου. «Μόνο που το πυροσβεστικό που βλέπετε είναι πιο μεγάλο από έμενα» λέει ο μάστορας και σκάει στα γέλια. Κι όμως! Για την Πυροσβεστική Υπηρεσία το ερείπιο αυτό είναι ακόμη μάχιμο, για να προστατεύει τους πολίτες, τις περιουσίες τους και τα δάση. Ντροπή, μόνο ντροπή και θλίψη μπορεί να αισθάνεται κανείς…
«Ανέκδοτο ο συντονισμός, κορόιδευαν τον κόσμο! Για χάρη της Χαλκίδας έκοψαν τη δύναμη στα δύο»
Οι πυροσβέστες έχουν πολλά να πουν, όμως, και για τις αιτίες που χάθηκε η μάχη με τη φωτιά από την πρώτη ώρα που οι φλόγες ξεπήδησαν στο χωριό Δάφνη, εκείνη την αποφράδα Τρίτη. «Την ημέρα που ξέσπασε η πυρκαγιά στο χωριό Δάφνη και στη συνέχεια έκαψε όλη τη βόρεια Εύβοια, ενώ υπήρχε καύσωνας και αέρας στην περιοχή, φυλάγαμε ολόκληρη την περιοχή της Λίμνης τέσσερις πυροσβέστες, με δύο οχήματα και τέσσερις τόνους νερό. Και ξαφνικά πήραμε διαταγή το πυροσβεστικό όχημα που είναι σχετικά πιο καινούργιο και παίρνει πεντέμισι τόνους νερό να φύγει για τη Χαλκίδα! Ακούμε από τον ασύρματο τη διαταγή στις 16.00, “το συγκεκριμένο πυροσβεστικό να πάρει πορεία για Χαλκίδα. Να κατευθυνθεί στην περιοχή του Πισσώνα για να κάνει καραούλι, γιατί είχε ξεσπάσει μια μικρή φωτιά”. Φεύγοντας το όχημα αυτό μαζί με άλλο ένα από το Μαντούδι για τη Χαλκίδα ξεσπά φωτιά στο Προκόπι. Τα δύο οχήματα σβήνουν τη φωτιά και ακούμε τους πυροσβέστες που επέβαιναν να ρωτούν: “Γυρίζουμε στη βάση μας ή συνεχίζουμε για Χαλκίδα”. Η διαταγή ήταν σαφής και πάλι: “Συνεχίστε για Χαλκίδα”». Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Πυροσβεστική της Λίμνης είχε γίνει έρμαιο της Χαλκίδας. Με το παραμικρό έφευγαν τα αυτοκίνητα από τη Λίμνη και πήγαιναν στην Κάρυστο…
Η αφήγηση είναι καταπέλτης: «Οταν ξέσπασε εκείνη την ώρα η φωτιά στη Δάφνη, ένα πυροσβεστικό που ήταν στην περιοχή με δύο τόνους νερό προσπάθησε να τη σβήσει, αλλά στάθηκε αδύνατο γιατί είχε δυνατό αέρα. Και πολύ γρήγορα τελειώσανε και οι δύο τόνοι νερό, με αποτέλεσμα η φωτιά να φύγει προς τη Λίμνη. Ο προϊστάμενος του τοπικού κλιμακίου της Πυροσβεστικής ζήτησε αμέσως να έρθουν αεροπλάνα. Δεν ήρθαν ούτε την πρώτη ούτε τη δεύτερη μέρα, με αποτέλεσμα η φωτιά να γιγαντωθεί. Αλλά και τη δεύτερη ημέρα, αν είχαν έρθει αεροπλάνα, η φωτιά θα είχε σβήσει».
Οσο για τον επίγειο συντονισμό; Ανέκδοτο! «Δεν υπήρχε κανένας συντονισμός. Κορόιδευαν τον κόσμο. Ουδείς γνώριζε πού πρέπει να πάει. Μας είπε ο κ. Χαρδαλιάς ότι έστειλαν αεροπλάνα στην Εύβοια αλλά είχε πολύ καπνό και δεν μπορούσαν να κάνουν ρίψεις νερού. Ναι, αλλά στις άλλες περιοχές που καίγονταν δεν υπήρχε νέφος. Θα μπορούσαν να σβήσουν τα άλλα μέτωπα. Απλά δεν έστειλαν αεροπλάνα ή τα έστελναν συμβολικά να κάνουν κάποιες ρίψεις για τα μάτια του κόσμου. Επειτα από τέσσερις ημέρες που ήρθαν πυροσβεστικά οχήματα από άλλες περιοχές, και κάποια ελικόπτερα, δεν είχε καμία ουσία. Η καταστροφή είχε γίνει…»
«Να επέμβει τώρα ο εισαγγελέας, θα τα πούμε όλα επωνύμως»
Οι πυροσβέστες δεν κρύβονται. «Ας έρθει εισαγγελέας να μας καλέσει. Θα τα πούμε όλα επωνύμως!» «Είναι δυνατόν να πολεμάμε με αυτοκίνητα του 1974; Η τραγωδία της βόρειας Εύβοιας είναι θέμα ανικανότητας και αμέλειας, γιατί έχουν απαξιώσει εδώ και καιρό την περιοχή. Δεν τους ένοιαζε η βόρεια Εύβοια. Πείτε μου ένα μεγάλο έργο που έχει γίνει στην περιοχή… Αλλά και τόσα χρόνια όλες οι κυβερνήσεις που περάσανε δεν μας φώναξαν εμάς τους πυροσβέστες έπειτα από κάποια φωτιά, να συζητήσουν μαζί μας -με αξιωματικούς και πυροσβέστες- για τις επιτυχίες και τις αποτυχίες στην κατάσβεση. Για τις ελλείψεις και τα λάθη. Ωστε να τα διορθώσουμε, να βγούμε πιο σοφοί και έμπειροι για την επόμενη πυρκαγιά».
Μια σημαντική διάσταση που οδήγησε στη μεγάλη καταστροφή είναι επίσης η αποδυνάμωση εδώ και χρόνια των δασικών συνεταιρισμών. Της δύναμης που προστάτευε το δάσος «σε καιρό ειρήνης». Οι δασικοί συνεταιρισμοί είχαν συμβάλει άλλωστε και στο γεγονός ότι πενήντα ολόκληρα χρόνια είχε να ξεσπάσει τέτοια φωτιά στη βόρεια Εύβοια. «Τις φωτιές τις αντιμετώπιζαν αμέσως οι δασικοί συνεταιρισμοί. Φώναζαν την Πυροσβεστική και τους βοηθούσαμε» μας λένε οι πυροσβέστες.
«Ομως η Πολιτεία αποδυνάμωσε εδώ και χρόνια τους δασικούς συνεταιρισμούς, αποκλείοντας τα νέα παιδιά που δεν ήταν κατ’ αποκλειστικότητα εργαζόμενοι στο δάσος. Υπήρχαν νέα παιδιά που κόλλαγαν λίγα ένσημα, δουλεύοντας περιστασιακά στο δάσος, αλλά κάνοντας παράλληλα άλλοι ως οικοδόμοι ή ως γκαρσόνια. Ηταν γραμμένα τα παιδιά αυτά στον συνεταιρισμό και τους έδιωξαν, με αποτέλεσμα να χάσει τη δύναμή του. Το Δασαρχείο το ήξερε αυτό, γνώριζε ότι τα παιδιά αυτά δεν μπορούσαν να κολλάνε 150 ένσημα κάθε χρόνο, μόνο από το δάσος. Αυτά τα παιδιά όμως, όταν ξεσπούσε μια πυρκαγιά, συντεταγμένα, ως μέλη του δασικού συνεταιρισμού, πήγαιναν και βοηθούσαν στην κατάσβεσή της μαζί με τους πυροσβέστες. Και δεν ήταν αμελητέα ποσότητα. Ηταν τα μισά μέλη του συνεταιρισμού. Αλλά δυστυχώς τους έδιωξαν… Με ελάχιστα μέλη πλέον οι δασικοί συνεταιρισμοί ξεδοντιάστηκαν. Δεν μπορούσαν να παίξουν τον ρόλο τους για τον καθαρισμό των δασών πριν από την αντιπυρική περίοδο. Τα δάση λοιπόν αφέθηκαν στην τύχη τους. Ζαβώσανε, όπως λένε στην Εύβοια».
Η αποκαλυπτική συζήτηση με τους πυροσβέστες φτάνει στο τέλος της. Τους ρωτώ αν θέλουν να πουν μια τελευταία λέξη προς όλους: Πολιτεία και πολίτες. «Είμαστε 20 πυροσβέστες στο κλιμάκιο της Λίμνης, δουλέψαμε σαν τα σκυλιά ενάντια στις φλόγες, καήκαμε κι εμείς για να σώσουμε την περιοχή μας. Δεν μας βοήθησε κανείς. Μας άφησαν στο έλεος του Θεού. Νικηθήκαμε γιατί οι “πολέμαρχοι” μας εγκατέλειψαν στην τύχη μας. Και πριν από τη μάχη, αλλά και στην κορύφωσή της»…