Του Μάνου Κιλημάντζου απο το arxeion-politismou.gr
…Σαν να ξύπνησε απο έναν βαθύ ύπνο και αμέσως ανάκτησε την συνείδησή του.
Τι ήταν αυτό; Μία ανάσταση;;; Ήταν χιλιάδες χρόνια πεθαμένος! Αυτό ήταν ξεκάθαρο στο μυαλό του. Τι τον “ξύπνησε”; Μία ανάμνηση στο μέλλον;
Και τον “ξύπνησε” ακριβώς την χειρότερη ώρα. Τις τελευταίες στιγμές της ζωής του.
Ήταν στο πλοίο του, μακρύ και στενό. Καλλίγραμμο και αξιόπλοο, φορτωμένο με την οικογένειά του, και ο τρομακτικός κρότος απο το ηφαίστειο είχε συγκλονίσει τα πάντα. Το έβλεπαν μέρες τώρα να αδημονεί και να γεμίζει καυτή λάσπη τα πάντα. Καμμιά δέηση, καμμιά θυσία δεν στάθηκε ικανή να χορτάσει την μανία του.
Το είχαν δει και είχαν προλάβει όλοι στην πόλη να μπουν στα πλοία για να σωθούν..
Μάταια! Το ηφαίστειο ήθελε ψυχές! Και αφού δεν μπόρεσε να τις πάρει με την φωτιά, έστειλε το κύμα! Μία έκρηξη! Μία έκρηξη που άνθρωπος δεν είχε ξαναδεί ποτέ! Φωτιά και στάχτη το νησί του.
Και αμέσως μετά την έκρηξη…στην άκρη του ορίζοντα κάτι σάλευε…. Και ήταν μεγάλο! Όσο πλησίαζε έδειχνε καθαρά τον όγκο του, κάπου 30 μ. ψηλό … και γρήγορο!
Και χτύπησε τον στολίσκο των φυγάδων με τρομερή ορμή διαλύοντας και καταπίνοντας τα πάντα στο διάβα του.
Συνέχισε την πορεία του και σχεδόν έσβησε τον λαμπρό Μινωικό πολιτισμό, δίνοντας την ευκαιρία στους Μυκηναίους να επικρατήσουν σαν η νέα κυριαρχούσα δύναμη. Η Τεφρα έφτασε μέχρι τους Πόλους της Γης και προκάλεσε έναν “Χειμώνα” που κράτησε δυο χρόνια. Αυτά βέβαια ο μακρυνός πρόγονος δεν τα βίωσε. Δεν πρόλαβε να τα βιώσει. Το “κύμα” τον πρόλαβε!
Λίγο πριν σβήσουν τα πάντα απο τα μάτια του, πέρασε απο το μυαλό του ο αγαπημένος τόπος.
Η τρανή πολιτεία με τα μεγάλα δίπατα και τρίπατα σπίτια, τις φαρδιές σκάλες, τις υπέροχες τοιχογραφίες, τους χαρούμενους ανθρώπους…
Τις σεβάσμιες αρχόντισσες κυράδες και πρώτη απ όλες την Μεγάλη Ιέρεια.
Τα ταξίδια σε μεγάλες θάλασσες, την συντυχιά με “αλλόθροους” (που μιλάνε αλλοιώτικα) ανθρώπους. Τις συναλλαγές μαζί τους, τους άλλους θεούς τους, τον πλούτο που αυτά τα ταξίδια έφεραν.
Ενα χαμόγελο γεννήθηκε στην άυλη πλέον μορφή του, όταν θυμήθηκε τις γαλάζιες μαϊμούδες που είχαν φέρει απο κάποιο ταξίδι στον Νότο, μετά απο συνάντηση με παράξενους, σκουρόχρωμους ανθρώπους.
Ξαναζησε και τα πολλά εργαστήρια με τα υπέροχα κεραμικά δημιουργήματα περιζήτητα σε όλες τις ακτές που άραξε το πλοίο του. Τις γνωριμίες με τους γείτονες, τους υπηκόους του βασιλιά Μίνωα.
Τα ψαρέματα, τα αθλήματα, τις θυσίες στην Μεγάλη Μητέρα, τις γιορτές..
Τα ξανάζησε όλα αυτά λες και ήταν η πρώτη φορά. Ήταν ένα τελευταίο ταξίδι ψυχής σε όλα όσα σαν άνθρωπος αγάπησε και που είχαν σβήσει χιλιάδες χρόνια πριν.
Κι όμως, λίγο πριν ξαναπεράσει οριστικά πλέον στην λήθη, βρήκε τον χρόνο να ευχαριστήσει άλλη μία τελευταία φορά την Μεγάλη Μητέρα! Την Πότνια θηρών! Την Μητέρα όλων των ζωντανών!
Την ευχαρίστησε γι αυτήν την τελευταία ευκαιρία του αποχαιρετισμού.
“Σ’ ευχαριστώ μάνα, για την ευκαιρία! Τώρα σταματάει πια η περιπλάνηση της ψυχής μου και πάει να αναπαυτεί στο μεγάλο τσουκάλι του κόσμου που φυλάς τις ψυχές”.
Και μετά χτύπησε (για άλλη μία φορά) το Κύμα…..
Παράξενο πράγμα αυτός ο Χρόνος. Σε ταξιδεύει σε μονοπάτια περίεργα, αλλοπρόσαλλα, έχει τον απόλυτο, τον μόνο έλεγχο!
Ευτυχώς είναι φιλαράκι ο γερο Χρόνος και με αγαπάει. Μου φέρεται όμορφα. Μου δανείζει ακόμη και τις κόρες του, τις Στιγμές, για να ταξιδεύω μαζί τους.
Μου το είχε τάξει το ταξίδι και κράτησε τον λόγο του!
Μπαίνω μέσα στον (σκεπασμένο) οικισμό που ένας απο τους γίγαντες της αρχαιολογίας, ο Σπύρος Μαρινάτος, ανέσκαψε και ξανάφερε στο φως. Στην είσοδο, η προτομή του (έχω την εντύπωση πως εκεί είναι και το μνήμα του) μας καλωσορίζει. Γειά σου άρχοντα! …και ευχαριστώ!
Ο χώρος είναι φωτεινός. Πως θα μπορούσε άλλως τε να είναι διαφορετικά;
Απλώνεται μακρυά (και φαντάσου πως είναι ένα ελάχιστο μόνο τμήμα της τρανής πόλης που εχει ανασκαφεί). Δεν μπορώ να χωθώ. Πρέπει να ακολουθήσω την καθορισμένη διαδρομή. Η ψυχή μου όμως δεν έχει περιορισμούς. Μπαίνει παντού! Ανεβαίνει τα σκαλιά που πάνω απο πέντε χιλιάδες χρόνια πριν την εποχή μας, ανέβαινε η πομπή των ανδρών. Και αυτά ήταν απο την τελευταία πόλη, αφού ο χώρος κατοικήθηκε κάπου δυο χιλιάδες χρόνια πριν απο αυτήν. Μιλάμε δηλαδή για 7 χιλιάδες χρόνια απο σήμερα. Όλα αυτά τα χρόνια δέχτηκε την μανία της Φύσης με σεισμούς και ηφαιστειακές εκρήξεις και σαν Φοίνικας ξαναγεννιόταν απο τις στάχτες.
Να και η “Ξεστή 4”. Τριώροφη (τουλάχιστον) κατοικία που θα ζήλευε ακόμη και κάποιος σύγχρονος κατασκευαστής! Να επιτρέπει την διέλευση άπλετου φωτός απο τα πολλά παράθυρα, να εχει πολλαπλά κλιμακοστάσια, να έχει την μεγάλη βεράντα του απ όπου μπορούσες να δεις την Κρήτη στον Νότο.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΘΗΡΑ, ΕΔΩ.
Μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε και την τουαλέτα, με το εξελιγμένο σύστημα αποχέτευσης που οδηγούσε τα λύματα στον υπόνομο και στο πλήρως ανεπτυγμένο αποχετευτικό σύστημα και μάλιστα με τέτοιον τρόπο ώστε να αποκλείεται η δυσοσμία.
Συστήματα που οι σημερινοί πολιτισμένοι χρειάστηκαν 5 χιλιάδες χρόνια για να ανακαλύψουν και να εφαρμόσουν….
Διάδρομοι, συγκροτήματα κατοικιών και εργαστηρίων, μία ρυμοτομία που δείχνει σχεδιασμό και τυχαία διαρρύθμιση.
Να και η πλατεία των διπλών κεράτων (απο λαξευτά κέρατα που βρέθηκαν επι τόπου) και σε ένα κτίριο που έχει ερευνηθεί αρκούντως βρέθηκε και η “τοιχογραφία της Άνοιξης” με τα υπέροχα χελιδόνια (που εκτίθενται μαζί με όλες τις άλλες τοιχογραφίες, αλλά και πολλά άλλα ευρήματα, στο μουσείο προϊστορικής Θήρας, στα Φηρά.
Στο ίδιο μουσείο είδαμε και εκμαγεία απο ξύλινα έπιπλα εξαιρετικής τέχνης και διακόσμησης. Οι διάφοροι “Λουδοβίκοι” θα χλώμιαζαν απο ζήλεια βλέποντάς τα! Η σχεδόν κρύα πλέον ηφαιστειακή λάσπη πλημμύρισε τα πάντα με σχετικά αργό ρυθμό, χωρίς να τα καταστρέψει. Ήταν κι αυτό ένας παράγοντας που διατήρησε σε σχετικά καλή κατάσταση όλον τον οικισμό, παρα την καταστροφή!
Η λάσπη ξεράθηκε, το ξύλο αποσυντέθηκε και οι αρχαιολόγοι έριξαν γύψο στο κενό παίρνοντας εκμαγεία των επίπλων.
Συνεχίζουμε και συναντάμε συνεχώς κτίρια, πόρτες και παράθυρα. Είναι χαρακτηριστικό οτι οι κάτοικοι λάτρευαν το φως και το ήθελαν κοντά τους μεσα απο τα πολυάριθμα παράθυρα στα σπίτια τους.
Πηγαίνοντας προς το βόρειο τμήμα του οικισμού (όσου έχει ανασκαφεί..) φτάνουμε και στην πλατεία του κενοταφίου. Τύμβος, κτερίσματα προς τιμήν των νεκρών προγόνων, γιατι αυτός ο τόπος πάντα τιμούσε τους προγόνους. Στους προγόνους πάταγε για να προχωρήσει! Αυτό ήταν πάντα ένα απο τα μυστικά της ακμής και επιτυχίας του!
Συνεχίζοντας βρίσκουμε την αποθήκη των πιθαριών!
Μεγάλα πιθάρια, όμορφα ζωγραφισμένα, φύλαγαν τα αγαθά των ανθρώπων, όπως λάδι, κρασί, σιτηρά κλπ. Φανερή η φροντίδα της φύλαξης αλλά και της σωστής διατήρησης τους. Μία εντυπωσιακή γωνιά! Και όχι μόνον, αφού στον επάνω όροφο (που δεν υπάρχει πια) βρίσκονταν πολλά βαρίδια υφαντικής που βρέθηκαν στο πάτωμα της αποθήκης. Ενα εργαστήριο υφαντικής και απο κάτω αποθήκη για τα γεννήματα. Συγκροτημένη ζωή! Μία κοινωνία σε πλήρη οργάνωση!
Και ακολουθεί η “οικία των γυναικών”. Το όνομά της το πήρε απο τις σχετικές τοιχογραφίες (εκτίθενται στο μουσείο Θήρας). Τριώροφη! Με μεγάλα δωμάτια, όμορφες τοιχογραφίες (μαζι και η περίφημη τοιχογραφία των παπύρων και εκείνη του ψαρά), χώροι ενδιαίτησης, κλιμακοστάσια, αλλά και αποθήκη τροφίμων και άλλων σκευών στο ισόγειο.
Εχεις την εντύπωση πως απο κάπου θα εμφανιστούν οι κύριοι του σπιτιού, να δίνουν εντολές στους τεχνήτες για τις απαραίτητες επισκευές για να εγκατασταθούν πάλι τα πνεύματα στο σπίτι τους και να συνεχίσουν τις ζωές τους σαν να μην έγινε ποτέ κάποια καταστροφή. Είμαι σίγουρος! Η Μεγάλη Μητέρα φροντίζει τα παιδιά της! Ναι, κάπου σε κάποια διάσταση, η ζωή συνεχίζεται! Φωτεινή, γεμάτη χαρά και δίψα για νέα επιτεύγματα!
Τα σημεία που αναφέρονται δεν είναι τα μόνα. Ενδιάμεσα υπάρχουν πάρα πολλά κτίσματα, σπίτια, αποθήκες, εργαστήρια και άλλες κατασκευές! Μία πλήρης, πυκνοκατοικημένη, δραστήρια πολιτεία!
Τελειώνει σιγά σιγά η περιήγηση (αν μπορεί ποτέ να τελειώσει ένα ταξίδι ψυχής…) με την άφιξη στην “Τριγωνική πλατεία”. Εκεί που στο ανασκαμμένο σπίτι βρίσκονταν οι τοιχογραφίες των ψαράδων, αλλά και των πλεούμενων και των κολυμβητών (μουσείο Θήρας). Εκεί βρέθηκε και ο λουτροκαμπινές με το τέλειο αποχετευτικό σύστημα που ανέφερα πιο πριν.
Συμπληρώνουμε με την πλατεία του Μυλωνά (η Μυλώνος) απο την εύρεση μύλου. Εκεί υπήρξαν και οι τοιχογραφίες των πυγμαχούντων παιδιών, αλλά και αυτή των κυανοπιθήκων.
Τελειώσαμε την περιήγηση. Μαγεμένοι, κι εγω και η Κατερίνα!
Βγαίνεις στο φως του Ελληνικού Ήλιου αλλοπαρμένος.
Αδυνατείς να επανέλθεις στην πραγματικότητα!
Αυτό το διέγνωσαν και οι (ευγενικότατες) αρχαιοφύλακες που μου έπιασαν κουβέντα βλέποντας την αφοσίωση και την περιέργεια που επεξεργαζόμουν και την παραμικρή λεπτομέρεια…
Η μετάβαση στα Φηρά για να επισκεφθούμε το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας ήταν ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ κομμάτι της εξόρμησης. Δεν μπορούσε να αναβληθεί για άλλη μέρα. Δεν έπρεπε να ξεθωριάσουν (αν είναι δυνατόν να ξεθωριάσουν…) οι εντυπώσεις. Μπήκαμε και ξαναβρεθήκαμε στον οικισμό με την φαντασία μας.
“Κούμπωσαν” όλα!
Ναι! Το ταξείδι στις διαστάσεις του Χρόνου τωρα τελείωσε.
Τελείωσε;;; Μπορεί κανείς να βάλει τέλος στον Χρόνο;;; Ποτέ!
Ο προϊστορικός οικισμός του Ακρωτηρίου, ΕΔΩ.
Το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, ΕΔΩ.
ΠΗΓΗ: «ΣΑΛΑΜΙΝΙΩΝ ΒΗΜΑ», ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 4.7.2021.