(Το αρχικό αρχικό άρθρο γράφτηκε τον Ιανουάριο του 2010)
Κείμενο: Χρήστος Καραστέργιος
Όταν αναφέρεται κάποιος στη συμβολή της Ιερισσού και γενικότερατης περιοχής στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, το μυαλό όλωνπηγαίνει στον περίφημο Καπετάν Γιαγλή. Ο Γεώργιος Γιαγλής ήΚαπετάν Γιαγλής, όπως είναι ευρύτερα γνωστός, γεννήθηκε στηνΙερισσό το 1869 και εκοιμήθη με το όνομα Γαβριήλ,το 1944. Ελάχιστοιόμως είναι αυτοί που γνωρίζουν πως ο Καπετάν Γιαγλής δεν είναιπαρά μόνο η κορυφή του παγόβουνου από μια πλειάδα συμπατριωτώνμας που έδωσαν δυναμικά το παρόν στους αγώνες για την ελευθερίατου υπόδουλου γένους γενικά και της ιδιαίτερης πατρίδας μαςειδικότερα, από τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης του 1821.
Το μικρό αυτό άρθρο εκτός από την απότιση φόρου τιμής στους΄΄ξεχασμένους΄΄ συμπατριώτες μας, προσδοκά να αποτελέσει τηναφορμή για την έναρξη μιας δημόσιας συζήτησης αρχικά και αν τοεπιτρέψουν οι συνθήκες μιας εκτενέστερης και πιο εμπεριστατωμένηςέρευνας στη συνέχεια, για τη συμμετοχή των Ιερισσιωτών καιγενικότερα των Χαλκιδικιωτών στους αγώνες για την ελευθερία τηςπατρίδας.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Στις 23 Μαρτίου του 1821 την ίδια ώρα που οι σπίθες τηςεπανάστασης ξεπετάγονται σε κάθε γωνιά που ζουν υπόδουλοιΈλληνες,ο Εμμανουήλ Παπάς αποβιβάζεται στο Άγιο Όρος για τηνετοιμασία της εξέγερσης. Ο μουτεσελίμης (αναπληρωτής του Πασά), Σερίφ Σιντίκ Γιουσούφ μπέης, πληροφορείται την άφιξη του Ε. Παπάστη χερσόνησο του Άθω και πηγαίνει ο ίδιος με μεγάλες δυνάμειςστην Ιερισσό με σκοπό να εισβάλει στο Άγιο Όρος. Επειδή δεν έχεισαφή στοιχεία για την προετοιμασία της επανάστασης, αφήνειφρουρά για να αφοπλίσει τους κατοίκους που,από ό,τι γνωρίζουμεήταν πολύ καλά οπλισμένοι.(dr Hunt 1801). Η καταπίεση των κατοίκωναπό τη φρουρά ήταν μεγάλη και αναγκάστηκαν πολλοί να καταφύγουνστα γύρω βουνά.
Στις 8 Μαΐου άρχισαν οι πρώτες συγκρούσεις στην Κασσάνδρα καιστις 17 Μαΐου, κάτω από την έντονη πίεση των Τούρκων ξεσηκώθηκε οΠολύγυρος και ακολούθησαν, η μία μετά την άλλη, και άλλες περιοχέςτης Χαλκιδικής.
Έχουμε στη συνέχεια την επίσημη κήρυξη της επανάστασης από τονΕμμανουήλ Παπά στις 31 Μαΐου στο Άγιο Όρος και την 1η Ιουνίου οεπαναστατικός στρατός συγκρούεται και νικά την τουρκική φρουράπου έμεινε στην περιοχή της Ιερισσού.
Τα γεγονότα ήταν ραγδαία, μετά την διάλυση του σώματος τωνεπαναστατών στη Ρεντίνα και την κατάληψη της Κασσάνδρας καιέχουν ως αποτέλεσμα τον περίφημο ‘Χαλασμό’, και τον ξεριζωμό τωνκατοίκων.
Κατά τον Pouqueville, έφυγαν τότε από την χερσόνησο του Άθω, όπουείχαν καταφύγει,5000 – 6000 γυναικόπαιδα.
Το μεγαλύτερο βάρος των προσφύγων το δέχεται η Σκόπελος, αλλάυπάρχουν και άλλοι που βρίσκουν καταφύγιο στη Σκιάθο, στην Κέα καιτα Ψαρά.
Σε εργασία του Γ.Χ. Χιονίδη, βρίσκουμε στη Σκόπελο το 1829 τρεις οικογένειες που δηλώνουν καταγωγή από την Ιερισσό, μία από ταΣτάγιρα και σαράντα τρείς οικογένειες που δηλώνονται με το γενικόόρο ΄΄Μαντεμοχωρίτες΄΄. Οι οικογένειες που δηλώνουν καταγωγή απότην Ιερισσό είναι οι οικογένειες του Γαρόφαλου Νικόλαου (έμπορου), του Καραθανάση (γεωργού) και η οικογένεια του Ιωάννη Ιερισσιώτη,που δηλώνει στρατιώτης.
Στους Μαντεμοχωρίτες βρίσκουμε μεταξύ άλλων την οικογένεια τουΒ. Αποστολάρα από το Γομάτι, που δηλώνει χιλίαρχος, την οικογένειατου Ταμπάκη Δήμου, του Ι. Αθανασίου και πολλές άλλες.
Οι Ιερισσιώτες καθ’όλη τη διάρκεια του αγώνα πολέμησαν γενναία μετην προτροπή του ιεράρχη και κατόπιν εθνομάρτυρα επισκόπουΙερισσού και Αγίου Όρους, Ιγνατίου.
Η επανάσταση των συμπατριωτών μας είχε ως αποτέλεσμα νακαθυστερήσουν τα
τουρκικά στρατεύματα που κατευθυνόταν στην Πελοπόννησο υπό τουΛουμπούτ πασά και να επέλθει η άλωση της Τριπολιτσάς. Έτσιπαγιώθηκε η Ελληνική επανάσταση .
Οι περισσότεροι από τους Χαλκιδικιώτες μαζί με τους Ολυμπίους αγωνιστές συνέχισαν τον αγώνα τους στη νότια Ελλάδα όπουδιακρίθηκαν για τη μαχητικότητα και τον ηρωισμό τους.
Πολλοί από αυτούς πολέμησαν στο Μεσολόγγι και μαζί με τουςΡουμελιώτες, αποτέλεσαν τη λεγόμενη ΄΄Αθάνατη Φρουρά΄΄.Κατά τηνηρωική τους έξοδο, ανάμεσα στους άλλους έπεσε ο Πολυγυρινόςαγωνιστής και φιλικός Γιαννάκης Παπαγεωργάκης. Οι συμπατριώτεςμας πολέμησαν επίσης με αυταπάρνηση στην εποποιία των Ψαρών καιυπό τον γέρο Καρατάσο αγωνίστηκαν ηρωικά εναντίον του Ιμπραήμστο Νεόκαστρο, στην πολιορκία της Αθήνας και σε άλλες μικρές ήμεγάλες μάχες της επαναστατικής περιόδου.
Οι Ιερισσιώτες Αγωνιστές
Ανάμεσα στους πολλούς ήρωες αγωνιστές από τον τόπο μας αξίζει νααναφερθεί η οικογένεια των Βλαχομιχαλέων με προεξάρχουσα μορφήτον:
ΒΛΑΧΟΜΙΧΑΛΗ Αθανάσιο από την Ιερισσό, γεννημένος το 1805 [λοχαγός]
Το 1821 υπηρέτησε υπό την ηγεσία του πατέρα του, ΟλύμπιουΒλαχομιχάλη, στην μάχη της Κασσάνδρας και στη μάχη του ΑγίουΌρους κατά του Λουμπούτ Πασά. Το 1822 συνέχισε τον αγώνα στηνΠελοπόννησο εναντίον του Δράμαλη. Το 1823 υπό την αρχηγία τουπατρός του και του γέρου Καρατάσου πολέμησε στα Βρυσάκια τουΕυρίπου και κατόπιν στο Τρίκερι κατά του Τοπούλ Πασά. Παραβρέθηκεστη φύλαξη της Ύδρας, αγωνίστηκε ηρωικά στο Νεόκαστρο, στοΣκινόλακα εναντίον των Τουρκοαιγυπτίων και ξανά στην Ύδρα. Το1826 πολέμησε στην Αταλάντη και για δεύτερη φορά το 1827 στοΤρίκερι υπό τον γέρο Καρατάσο. Το 1828 κατατάχτηκε ως υπολοχαγόςστη χιλιαρχία Καρατάσου και το 1831 προβιβάστηκε σε λοχαγό. Μετάτο θάνατο του γέρο Καρατάσου, έμεινε υπό τις οδηγίες του ΤσαμήΚαρατάσου και κατόπιν στη φάλαγγα υπό τον Νότη Πανουργιά.
Κατοίκησε με την οικογένεια του στην Νέα Πέλη Αταλάντης καιπροικοδοτήθηκε για τις υπηρεσίες του στην πατρίδα ως λοχαγός με6.480 γρόσια. Κατετάγη στην πέμπτη τάξη των αξιωματικών. Παρασημοφορήθηκε και έλαβε αριστείο από την πατρίδα για τις θυσίεςτου.
Όμως, αν και η νιότη του είχε περάσει, πιστός στο όνειρο τηςελευθερίας της ιδιαίτερης πατρίδας του, συμμετείχε με τον ΤσάμηΚαρατάσο στην επανάσταση του 1854 στην Χαλκιδική ως υπαρχηγόςτου.
Ο Τσάμης με τους Μακεδόνες αγωνιστές έμεινε να αντιμετωπίσειτους Τούρκους στην Ορμύλια, στέλνοντας στις 13 Απρίλιου τονΑθανάσιο Βλαχομιχάλη με 50 άντρες στον Πολύγυρο, όπου τονυποδέχονται ως ελευθερωτή. Ενισχύουν το σώμα του πάνω από 100 παλικάρια του Πολυγύρου και μαζί κατατροπώνουν τους Τούρκους στο ύψωμα Καβρόλακας. Οι Τούρκοι χάνουν 65 άντρες και επέστρεψανστη Γαλάτιστα.
Το κλίμα όμως δεν ήταν ευνοϊκό για τους επαναστάτες. Έτσι οΚαρατάσος υποχώρησε προς την Κομίτσα και κάλεσε να επιστρέψει οΒλαχομιχάλης. Στην υποχώρησή του πληροφορήθηκε από βοσκούςτην ύπαρξη 800 Τούρκων στρατιωτών στα Βράσταμα. Παρόλη τηναριθμητική υπεροχή των Τούρκων, ο γενναίος αυτός πατριώτηςαποφασίζει να αναμετρηθεί μαζί τους. Χώρισε τους 150 άντρες του σετρεις ομάδες και κύκλωσε το χωριό. Το αποτέλεσμα του αιφνιδιασμούτου ήταν πάνω από 100 νεκροί Τούρκοι και κανείς από τους Έλληνες !
Δυστυχώς ακολούθησε η σφαγή των προκρίτων του Πολυγύρου και ηαποχώρηση του σώματος του Καρατάσου στην ελεύθερη Ελλάδακατόπιν πιέσεων των ξένων δυνάμεων.
Τον Αθανάσιο Βλαχομιχάλη τον βρίσκουμε σε μια σειρά εγγράφων ναπιστοποιεί με άλλους αξιωματικούς τη δράση των αγωνιστών. Ηπατρίδα τον τίμησε με αργυρό μετάλλιο για τους αγώνες του. Απεβίωσε στην Αταλάντη.
Το 1915 βρίσκουμε στους εκλογικούς καταλόγους της Αταλάντης, τογιό του, Βλαχομιχάλη Χρήστο σε ηλικία 65χρόνων, που ακολούθησε κιαυτός τη στρατιωτική καριέρα.Το Αργυρό Αριστείο του Αθανάσιου Βλαχομιχάλη
ΒΛΑΧΟΜΙΧΑΛΗΣ Ολύμπιος (Ιερισσιώτης) ή γέρο-Βλάχος [λοχαγός]
Ημερ.γενν. το 1778
Αγωνιστής του 1821 από την Ιερισσό, από τους πρωτεργάτες τηςεπανάστασης του Αγίου Όρους και της Χαλκιδικής το Μάιο του1821,στην οποία διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο οι γιοι του Αθανάσιοςκαι Κωνσταντίνος. Μετά την καταστολή του αγώνα στην περιοχή, κατέφυγε στη Νότια Ελλάδα και έλαβε μέρος σε μάχες στην Εύβοιακαι την Πελοπόννησο. Διακρίθηκε στη μάχη στα Βρυσάκια της Εύβοιαςτον Ιούνιο τού 1822,συμπολεμώντας με το Νικόλαο Κριεζώτη και στησυνέχεια εναντίον του Δράμαλη υπό τον Ηλία Κατσάκο Μαυρομιχάλη.Κατά την εισβολή του Ιμπραήμ πήρε μέρος στις μάχες τουΝεόκαστρου και του Σχινόλακκα, καθώς και στην Αταλάντη εναντίοντου Πασόμπεη.
Βρίσκουμε επιστολές του στο αρχείο τού Ι. Κωλέττη.
Για τούς αγώνες του έλαβε μετάλλιο και αριστείο.
Κατετάγη στην πέμπτη τάξη των αξιωματικών. Απεβίωσε στην ΣκάλαΑταλάντης το 1845.
– Ο δήμος Αταλάντης τίμησε την Ιερισσιώτικη αυτή οικογένειαδίνοντας σε οδό της πόλης το όνομα του γερο Βλαχομιχάλη.
ΒΛΑΧΟΜΙΧΑΛΗΣ Κωνσταντίνος [εκατόνταρχος]
Γιος του Ολύμπιου Βλαχομιχάλη και αδελφός του Αθανάσιου.Πολέμησε στη μάχη της Κασσάνδρας και συνέχισε τον αγώνα στηνότια Ελλάδα, όπου αγωνίστηκε το 1822 στις μάχες που έγιναν σταΒρυσάκια και στο Τρίκερι. Το 1823 πολέμησε στη Σκιάθο, στο χαλασμότου Οθωμανικού στόλου, το 1824 στη διαφύλαξη της Ύδρας και το1825 στο Νεόκαστρο, όπου οι Μακεδόνες νίκησαν μόνοι τους τηνεμπροσθοφυλακή του Ιμπραήμ. Αυτή θα είναι και η μόνη νίκη τωνΕλλήνων εναντίων του σύγχρονου στρατού των τουρκοαιγυπτίων. Τονίδιο χρόνο υπερασπίστηκε για δεύτερη φορά την Ύδρα. Το 1826 πολεμάει στην Αταλάντη και το 1827 ξανά στη μάχη του Τρίκερι. Το1828 συμμετείχε στην 7η χιλιαρχία του Καρατάσου, με το βαθμό τουλοχία. Το 1832 πήρε το βαθμό του εκατόνταρχου. Στη συνέχεια τονβρίσκουμε στο Ταξιαρχικό σώμα στη Ναύπακτο και στο ΙΔ¨ τάγμα τουΤσάμη Καρατάσου.
Τέλος με διαταγή της κυβέρνησης υπηρέτησε στην πολιτοφυλακή τηςΣκοπέλου και Σκιάθου.
Για τους αγώνες του, βεβαίωσαν οι οπλαρχηγοί Αν. Χυμευτός, Θαν. Σαραφιανός, Α.Ν Χαλκιώτης και Ι. Καρπούζης Τιμήθηκε από τηνπατρίδα, όπως και ο αδελφός του, με το αργυρό Αριστείο και μετάλλιο.
Κατετάγη ως υπαξιωματικός στην πρώτη τάξη.
ΠΕΤΡΟΥ Αστέριος [υπαξ/κός]
Με την έκρηξη της επανάστασης το 1821 στη Χαλκιδική πολέμησε ωςοπλαρχηγός υπό τις διαταγές του Εμμανουήλ Παππά. Το 1822 πολέμησε στο Τρίκερι και στη Σκιάθο υπό τον Καρατάσο. Το 1823-24 πήρε μέρος στην ηρωική μάχη των Ψαρών, επικεφαλής 30 στρατιωτώναπό τους οποίους 7 σκοτώθηκαν και 12 τραυματίστηκαν. Συμμετείχεστη φύλαξη της Ύδρας. Το 1825 αγωνίστηκε στο Νεόκαστρο υπό τονΚαρατάσο, όπου τρεις συγγενείς του από την Ιερισσό έπεσαν ηρωικάμαχόμενοι κατά του τακτικού στρατού του Ιμπραήμ πασά. Μετάεπανήλθε για την υπεράσπιση της Ύδρας. Το 1826 πολέμησε στη μάχητης Αταλάντης και το 1827 στο Τρίκερι υπό τους Γάτσο και Καρατάσο. Πρόσφερε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για τη συντήρηση τωνστρατιωτών του. Αναφέρει ότι στην Ιερισσό είχε σπίτια, αμπέλια, χωράφια και κτήματα. Κατετάγη στη δεύτερη τάξη των υπαξιωματικών.
Η πατρίδα τον τίμησε με αργυρό αριστείο και παράσημο, αναγνωρίζοντας τις θυσίες του.
Στη Νέα Πέλη έχαιρε μεγάλης εκτίμησης από τους συμπολίτες του, οιοποίοι τον εξέλεξαν ως δημαρχιακό Πάρεδρο.
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Μανώλης [εκατόνταρχος]
Γεννήθηκε το 1800 στην Ιερισσό της Χαλ/κης.
Πολέμησε στη Χαλκιδική υπό τον Ε. Παππά. Το 1822 υπό το γέροΚαρατάσο στη Σκιάθο κατά του Τοπούλ πασά και αργότερα στο Τρίκεριόπου και πληγώθηκε. Πολέμησε επίσης στο Χόρτο του Παγασητικού, στην Ορμύλια Χαλκιδικής και στο Σχοινόλακα εναντίον του Ιμπραήμ.
Υπό τον Ι. Τσατσαρώνη από τον Παρθενώνα Χαλκιδικής πήρε μέροςστην ηρωική μάχη των Ψαρών και στην πολιορκία της Θάσου.
Υπηρέτησε ως εικοσιπένταρχος στο Εύζωνο πεζικό του ΤσάμηΚαρατάσου.
Του απονεμήθηκαν δύο φορές αριστεία το 1840 χάλκινο και το1844 αργυρό λόγω της συμμετοχής του στον Αγώνα ως «τοπικόςπρούχοντας επικεφαλής στρατιωτικού σώματος τωνσυμπατριωτών του».
Κατετάγη με το βαθμό του υπαξιωματικού Α Τάξης.
Εγκαταστάθηκε στη Σκόπελο, όπου έγινε δημότης.
Γεωργίου Στέριος
Γεννήθηκε γύρω στο 1793 στην Ιερισσό. Μετά την αποτυχία τηςεπανάστασης στη Χαλκιδική κατέφυγε στη νότια Ελλάδα. Δενσώζονται στοιχεία για πιθανή συμμετοχή του στην επανάσταση. Το1828 κατατάχθηκε ως στρατιώτης στην Θ ́ εκατονταρχία της Ζ ́ χιλιαρχίας υπό τον Κ. Δρίζογλου. Το 1829 μετατέθηκε στην Δ ́ εκατονταρχία της Β ́ πεντακοσιαρχίας υπό τον Αποστολάρα. (Απόέρευνα του συνεργάτη & φίλου Ν. Παπαοικονόμου)
ΘΕΟΛΟΓΟΥ Ιωάννης (Ιερισσιώτης) [εικοσιπένταρχος & λοχίας]
Γεννήθηκε το 1793 στην Ιερισσό της Χαλκιδικής.
Πολέμησε το 1821 στη Κασσάνδρα, το 1822 στα Βρυσάκια και μετά στοΤρίκερι. Το 1823 στη Σκιάθο κατά του Τοπούλ πασά και το 1824 στηδιαφύλαξη της Ύδρας. Το 1825 στο Νεόκαστρο και στο Σχοινόλακακατά του Ιμπραήμ.Το 1826 στην Αταλάντη. Το 1827 πάλι στο Τρίκερι. Το1828 υπηρέτησε στην 7η χιλιαρχία υπό τον Καρατάσο με το βαθμό τουπεντάρχου.
Αργότερα κατετάγη στο τάγμα του Ιερισσιώτη ΑθανάσιουΒλαχομιχάλη.
Κατά την άφιξη του Όθωνα διορίστηκε στο αρχηγείο του Θ. Γρίβα.
Κατετάγη στην τάξη των στρατιωτών.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Γεώργιος ή Κοτρώνης (Ιερισσιώτης)
Γεννημένος το 1793 στην Ιερισσό της Χαλ/κης.
Τον βρίσκουμε στο τάγμα του Αποστολάρα ως Ιερισσιώτη .Υπήρχανδυο Μαντεμοχωρίτες στην τάξη των στρατιωτών που έχουν τοονοματεπώνυμο αυτό. Από την πορεία του μπορούμε να τονταυτίσουμε με τον Δημητρίου, που φέρει το προσωνύμιο Κοτρώνης.
Πολέμησε στη μάχη των Μαντεμοχωρίων και αργότερα στη μάχη τηςΚασσάνδρας. Συνέχισε τον αγώνα, στη μάχη της Νάουσας και στημάχη στο Κομπότι. Βρέθηκε ανάμεσα στους «Ελεύθερουςπολιορκημένους» του Μεσολογγίου. Πολέμησε στο Τρίκερι, στηΣκιάθο και στα Βρυσάκια της Εύβοιας. Το 1828 υπηρέτησε στηχιλιαρχία του γέρου Καρατάσου κ.α..
Δημητρίου Κωνσταντίνος (Ιερισσιώτης)
Ίσως πρόκειται για αδελφό του Σίμου Δημητρίου. Συμμετείχε στηνεπανάσταση της Χαλκιδικής και στη συνέχεια, μετά την πτώση τηςΚασσάνδρας, ακολούθησε τα μακεδονικά στρατεύματα στιςΒόρειες Σποράδες και στη νότια Ελλάδα. Το 1824 πήρε μέροςυπό τους οπλαρ- χηγούς Θεόδ. και Σ. Ζαχαρόπουλο στη διαφύλαξητης Ύδρας και των Σπετσών1996. Το 1825 πολέμησε στηνΠελοπόννησο υπό τον Χατζηχρήστο με τη «μάγκα» του καπετάνΑργύρη Στυλιδιώτη. Μετά την απελευθέρωση το 1830 κατατάχθηκε ως δεκανέας στο ιππικό σώμα του Χατζηχρήστου. Τον Δεκέμβριο του 1831 μετατέθηκε ως λοχίας στο νεοσύστατοτάγμα του Χαρίση Νικολάου. (Από έρευνα του συνεργάτη & φίλου Ν.Παπαοικονόμου)
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Χριστόδουλος (Ιερισσιώτης)
Στα Γενικά αρχεία του κράτους,στις 6 Μαΐου του 1839 βρίσκουμε τηναίτηση του Χριστόδουλου Γεωργίου προς τον δήμαρχο της Χαλκίδας, για χορήγηση αριστείου σε αναγνώριση των θυσιών του υπέρ τουιερού αγώνα. Στην αίτηση δηλώνεται ως ΄΄Ειρεσιώτης΄΄ από τηΜακεδονία. Απο αυτήν επίσης φαίνεται ότι πολέμησε υπό τις διαταγέςτου γερο-Καρατάσου και του σώματος του Ι. Βελέντζα. Η πατρίδα τοντίμησε με σιδερένιο μετάλλιο και Αριστείο.
ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΣ ή Μπόικο Αθανάσιος (Ιερισσιώτης) [πένταρχος]
Γεννημένος το 1783 στην Ιερισσό Χαλ/κης
Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους,επί κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια/Γραμματεία των στρατιωτικών και ναυτικών (1828-1831)/φάκελο 12, βρίσκουμε τη μισθοδοσία του αγωνιστή από την Ερισό (Ιερισσό), Καραθανάση Μπόικου. Πιθανόν να είναι ο Καραθανάσης που δηλώνειΙερισσιώτης στην Σκόπελο το 1829. Στην χιλιαρχία του Καρατάσουβρίσκουμε τον πένταρχο από την Ιερισσό Αθανάσιο Βόσκου πουπιστεύουμε ότι πρόκειται για τον ίδιο συμπατριώτη μας. Το 1826 παντρεύτηκε την Γιαννούλα Αβραάμ. Η πατρίδα τον τίμησε με τοσιδερένιο Αριστείο και παράσημο για τους αγώνες του.
Κωνσταντίνου Αλέξης (Ιερισσιώτης)
Μετά την πτώση της Κασσάνδρας το 1821 κατέφυγε στη Σκόπελο.Δεν σώζονται στοιχεία για πιθανή συμμετοχή του στηνεπανάσταση. Τον Φεβρουάριο του 1829 κατατάχθηκε στηνστρατιωτική δύναμη του Γενικού Φροντιστηρίου που έδρευε στονησί. Στη θέση αυτή υπηρέτησε έως και το 1830. (Από έρευνα τουσυνεργάτη & φίλου Ν. Παπαοικονόμου)
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Στέριος (Ιερισσιώτης)
Γεννημένος το 1793 στην Ιερισσό της Χαλ/κης
Το 1828 στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, βρίσκουμε στην χιλιαρχία τουΚαρατάσου τον στρατιώτη Στέργιο Γεωργίου 35 ετών από την Ιερισσό.
ΣΤΕΡΙΑΝΟΥ (Διενής) (Ιερισσιώτης)
Γεννημένος το 1794
Το όνομα του δυσδιάκριτο. Κατετάγη στην χιλιαρχία του Καρατάσουως στρατιώτης το 1828 μαζί με άλλους συμπατριώτες μας.
Χριστοδούλου ή Γραφίδης Γεώργιος (Ιερισσιώτης)
Ήταν αδελφός του Παναγιώτη Χριστοδούλου Γραφίδη. Συμμετείχεστην επανάσταση της Χαλκιδικής. Μετά τη λήξη των πολεμικώνεπιχειρήσεων της πατρίδας του βρήκε καταφύγιο στις ΒόρειεςΣποράδες. Χωρίς να σταματήσει τον Αγώνα στη νότια Ελλάδα,ακολούθησε τα στρατεύματα των Μακεδόνων Αγωνιστών.Πολέμησε με τον Φαβιέρο και με άλλους οπλαρχηγούς σεδιάφορες μάχες. Σκοτώθηκε στη μάχη της Καρύστου το 1826.
Χριστοδούλου ή Γραφίδης Παναγιώτης
Έλαβε μέρος στην επανάσταση έως τη λήξη τουαπελευθερωτικού Αγώνα στη Χαλκιδική, κατόπιν μετέβη στη νότιαΕλλάδα πολεμώντας υπό την οδηγία του Καρατάσου, τουΦαβιέρου, του Καραϊσκάκη και άλλων οπλαρχηγών. Συμ- μετείχεστην εκστρατεία της Χίου, της Καρύστου, της Μαγνησίας, επίσηςπο- λέμησε στο Τρίκερι, στην Αράχοβα και στην Αθήνα. ΤονΔεκέμβριο του 1829 υπηρετούσε ως στρατιώτης στην ΕκτελεστικήΔύναμη των Ανατολικών Σποράδων, στο Βαθύ της Σάμου. Το 1844 τιμήθηκε με χάλκινο αριστείο. Μετά την αποστράτευσή τουεγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Νικολάου Γαρόφαλλος
Πήρε μέρος στην επανάσταση του 1821, ωστόσο δεν γνωρίζουμελεπτομέρειες για τη δράση του. Μετά την αποστράτευσή τουεγκαταστάθηκε μόνιμα στη Σκόπελο, όπου άσκησε το επάγγελματου εμπόρου. Το 1829 αναφέρεται ως συνδρομητής για τηνκατασκευή σχολείων στη Σκόπελο.. Το 1847 προτάθηκε για χάλκινοαριστείο . (Από έρευνα του συνεργάτη & φίλου Ν. Παπαοικονόμου)
Στάθη ή Ευσταθίου Δημήτριος
Γεννήθηκε το 1801στην Ιερισσό. Ήταν και αυτός ένας από τουςπρόσφυγες Χαλκιδικιώτες του 1821 στα νησιά των ΒορείωνΣποράδων. Μετά την απελευθέρωση κατατάχθηκε στον τακτικόστρατό. Τον Σεπτέμβριο του 1828 τον συναντούμε στις πηγές ναταξιδεύει ως στρατιώτης από τη Σκόπελο στη Ζαγορά του Πηλίου. Το 1829 υπηρετούσε στην Γ ́ χιλιαρχία του Ι. Στράτου, στηνεκατονταρχία του Γ. Ζορμπά στην περιοχή του Μεσολογγίου. Το1829 κατατάχθηκε στον Α ́ λόχο του Ζ ́ τάγματος υπό τον Κ.Χορμόβα, στη συγκεκριμένη θέση υπηρέτησε έως και το 1832. Το1836 κατατάχθηκε στο Α ́ τάγμα Εθνοφυλακής Καλλιδρόμου. Τοίδιο έτος τιμήθηκε με σιδερένιο αριστείο. Μετά τηναποστράτευσή του εγκαταστάθηκε στο Καινούργιο Φθιώτιδας. (Από έρευνα του συνεργάτη & φίλου Ν. Παπαοικονόμου)
Πολλοί συμπατριώτες μας χάθηκαν στην Ρεντίνα, στην μάχη τηςΚασσάνδρας, στην άγνωστη μάχη της Κομίτσας και σε πολλές από τιςμάχες που συμμετείχαν στην Νότια Ελλάδα. Όπως οι Ιερισσιώτες πουχάθηκαν στα Ψαρρά και στην μάχη της Σχινόλακκας και τους αναφέρειο Αστέριος Πέτρου. Δυστυχώς τα ονόματα τους δεν έφτασαν ως εμάς.Η μνήμη τους όμως τιμάτε κάθε χρόνο στο γνωστό πάνδημο έθιμο του«Μαυρο Νιού τ΄Αλώνι» στην ιδιαίτερη πατρίδα τους την Ιερισσό. Όλη ηιεροτελεστία του εθίμου είναι μια ανάκληση της συλλογικής μνήμηςστους νεκρούς του πολέμου και στη συμμετοχή της Χαλκιδικής στηνεπανάσταση του 1821 με την τραγική της κατάληξη.
Οι αγωνιστές αυτοί τίμησαν την Ιερισσό, τιμήθηκαν από το Ελληνικόκράτος, αλλά έμειναν ξεχασμένοι από την ιδιαίτερη πατρίδα τους.Οφείλουμε ως συμπολίτες τους, να τους τιμήσουμε.
Το ΚΥΤΤΑΡΟ, ως ελάχιστο χρέος, έφερε από την Αθήνα τουςφακέλους αυτών των αγωνιστών.
Θεωρώ σημαντικό να αναφέρουμε εδώ και έναν κοντοχωριανό μαςπου διακρίθηκε στον αγώνα και η πατρίδα τον τίμησε με τομεγαλύτερο στρατιωτικό βαθμό από όλους τους Χαλκιδικιώτες.
Πρόκειται για το
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Απόστολο ή ΑΠΟΣΤΟΛΑΡΑ από το Γομάτι,
μία από τις σημαντικότερες μακεδονικές μορφές της επανάστασης.Γεννήθηκε στο Γομάτι το 1801. Πολέμησε υπό τον Ε. Παπά στηνεπανάσταση της Χαλκιδικής. Μετά το χαλασμό κατέφυγε στη Σκόπελο. Ως οπλαρχηγός πήρε μέρος σε ιστορικές μάχες όπως στο Τρίκερι, σταΒρυσάκια της Εύβοιας,στην Σχινόλακα, στο Νεόκαστρο και στηνΑταλάντη. Το 1825 επικεφαλής 114 ανδρών μετείχε στη φύλαξη τηςΎδρας. Το 1828 επί Καποδίστρια του ανατίθεται η διοίκηση του 16ουτάγματος.
Το 1833 συμμετέχει με τον Κολοκοτρώνη στο κίνημα κατά τηςαντιβασιλείας. Φυλακίζεται στο Ναύπλιο δίπλα στο γέρο του Μοριά καιπεθαίνει το ίδιο έτος.
Τον αναφέρει ο στρατηγός Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του.
Ήταν ο μόνος Χαλκιδικιώτης που έφερε το βαθμό του ταγματάρχη καιαργότερα του χιλίαρχου.
Άλλοι αγωνιστές του 1821 από την περιοχή μας είναι από το Γομάτι οΜιχάλης Νικόλαου,ο Παπαδημητρίου Στεριανός,και ο ΓιοβάνηςΔημητρίου. Από τη Χωρούδα1 ο Παπαδημητρίου Παναγιώτης, ο ΜιχαήλΘεοχάρης και ο Μιχαήλ Ελευθέριος. Από την Αρναία ο ΕλευθέριοςΙωάννου, ο Δημήτριος Νικολάου και ο Ευθυμίου Χατζη- Κωνσταντίνος. Από το Παλαιοχώρι ο Διαμαντής Νικολάου, και ο ΧριστοδούλουΚωνσταντίνος. Από την Μεγάλη Παναγία ο Θεόδωρος Αγγέλου και οΤριανταφύλλου Πασχάλης. Από το Νεοχώρι ο Δημήτριος Λάμπρου. ΑπόΒαρβάρα, ο Αστερίου Γεώργιος. Από την Στρατονίκη ο ΚωνσταντίνοςΣτεριανός και οι σημαντικοί λόγιοι της επανάστασης Αθανάσιος καιΔημήτριος Σταγειρίτης, και από τον Πολύγυρο ο Αποστόλου Ιωάννης.
Επίσης βρίσκουμε πολλούς αγωνιστές που δηλώνουνΜαντεμοχωρίτες, όπως ο Στυλούδης Δημήτριος, ο ΠολυχρόνηςΙωάννης, ο Πολύζος Ιωάννης, ο Πέτρου Παναγιώτης, ο Πέτρου Παύλος,ο Νικόλαος Πολύζος, ο Υψηλάντης Κων/νος, ο Εμμανουήλ Αθανάσιος, ο Αργύρης Δημήτριος, ο Λουκά Σαρλή Στέριος{πολέμησε υπό τονΑθ.Βλαχομιχαλη} και αρκετοί άλλοι για τους οποίους δεν έχω βρειακόμα κάποιο στοιχείο για την ταυτοποίηση των χωριών τους.
Οι Χαλκιδικιώτες και γενικά οι Μακεδόνες επαναστάτες, πολεμούσανγια την απελευθέρωση της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Πίστευαν ότι ηώρα αυτή ήταν κοντά. Το βρίσκουμε αυτό στη διαθήκη του μεγάλουευεργέτη Κ.Μπέλιου, καθώς και στην παραγγελία του γέρουΚαρατάσου στο γιο του Τσάμη τις τελευταίες του στιγμές. Ακομη στηνπροσπάθεια του πατριώτη μας Αθ. Βλαχομιχάλη-αν και ευρισκόμενοςσε μεγάλη ηλικία- να ελευθερώσει τη γενέτειρα του. Η προσπάθειααυτή του Τσάμη Καρατάσου και του Αθανάσιου Βλαχομιχάλη θυμίζειέντονα το ποίημα του Α. Σούτσου, ΄΄Ο θάνατος του ετερόχθονοςαγωνιστού΄΄.
Ο μαυροντυμένος Μακεδών με βήμα λυπημένο,
με το μακρύ τουφέκι του στον ώμον κρεμασμένο
εις το γεφύρι έφτασε του Μάντζαρη πλησίον
πλησίον των ελληνικών και τουρκικών ορίων.
Και πριν σφάξει και σφαχθεί το ύστερο φιλί του
ο ετερόχθων έδιδεν εις το μικρό παιδί του…..
………..
Πηγαίνω καθώς το νερό αυτό το θολωμένο…
Μας πήραν την πατρίδα μας.…..
…..
Κι εκείνος με γυμνό σπαθί κραυγάζει:- Αφού ξένος
και εις αυτό απέμεινα το ιδικό μου Γένος,
αφού, πατρίς μου άθλια, πατρίς Μακεδονία,
παντοτεινή το στήθος σου βαρύνει τυραννία,
ανδρεία καθώς έζησα με μένει ν΄αποθάνω.
και εις των Τούρκων έπεσε την Φυλακήν επάνω…
Πηγές
– Γ.Α.Κ, Φάκελοι Αγωνιστών.
– Γ.Α.Κ, Αριστεία.
-Ε.Β.Ε,Αρχείο Αγωνιστών
– Ακαδημία Αθηνών, Αρχείο Κωλέττη.
– Μάνθου Χριστοφόρου, ΄΄Η Οπούντια Λοκρίδα και η Αταλάντη΄΄, Αθήνα1991.
– Ιω.Ν.Φραγκούλα, ΄΄Αγωνισταί του 1821 εκ της νήσου Σκοπέλου΄΄.
– Γεω.Χιονίδη, ΄΄Σχεδίασμα περί του γέρου Καρατάσου και τηςοικογενείας του΄΄
.- Γεωργίου Χ Χιονιδη, Οι εις τα μητρώα των αγωνιστών του 1821 αναγραφόμενοι Μακεδόνες.
– Γεωργίου Χ Χιονίδη, ΄΄Οι Μακεδόνες πρόσφυγες της Σκοπέλου στα1829΄΄.
– Ι.Κ.Βασδραβέλλη, ΄΄Η Μακεδονική Λεγεών κατά το 1821΄΄.
– Ι.Κ.Βασδραβέλλη, ΄΄Οι Μακεδόνες εις τους υπέρ ανεξαρτησίαςαγώνας 1793-1832΄΄.
– Ιωαν.Μαμαλάκη, ΄΄Η επανάσταση στη Χαλκιδική΄΄, Χ.Τ.Χ.
– Ιωαν.Μαμαλάκη, ΄΄Η εκστρατεία του Δ.Τσάμη Καρατάσου στηΧαλκιδική΄΄, Χ.Τ.Χ 1963.
– Α.Βακαλόπουλος, ΄΄Η Μακεδονία και οι Μακεδόνες μετά την λήξη τωναγώνων τους΄΄ ,Θεσσαλονίκη 1992.
-Πάπυρος-Λάρους-Μπριτάννικα ,τόμος 14,σελ.425
– Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΒ΄.
– Δημ.Ζαγκλή, Χαλκιδική-
-Ερατώ Ζέλιου Μαστροκώστα, ΄΄Χαλκιδική, επαναστάσεις κατά τηνΤουρκοκρατία΄΄.
– Αλέξανδρος Σούτσος, ποιήματα.
– Κ.Σιμόπουλου, ΄΄Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα΄΄, σελ.115.
– Αρχιμ. Χρυσόστ.Μαιδωνη Ο Εθνομάρτυς Επίσκοπος ΙερισσούΙγνάτιος.
Θέλω να ευχαριστήσω τον αγαπητό μου φίλο, κ. ΝίκοΠαπαοικονόμου, από τα Δουμπιά της Χαλκιδικής.
Ευχαριστώ επίσης τον κ. Ηλία Σχοινή, από την Αταλάντη Λοκρίδας,που με φιλοτιμία έστειλε σημαντικά αρχεία και πληροφορίες,μέροςτων οποίων χρησιμοποιήθηκε για τη συγγραφή αυτού του άρθρου.
Τέλος ευχαριστώ τους εργαζόμενους στην Εθνική Βιβλιοθήκη τηςΕλλάδος και ιδιαίτερα την κυρία Ευαγγελία Πάνου που με περισσήφιλοπονία και σπάνια ευγένεια μας δώρισε αντίγραφα αρχείωνσημαντικά για την ευρύτερη περιοχή της Β. Χαλκιδικής.
Οι Αταλαντινοί φίλοι μας, ιδιαίτερα της Νέας Πέλης, αισθάνονται ότιαποτελούν μέρος της ιστορίας μας. Άλλωστε έχουμε κοινή παράδοσηκαι κοινούς προγόνους.
Σημείωση:
1)Η Χωρούδα υπήρξε ένα από τα βασικά χωριά των Μαντεμοχωρίων. Βρισκόταν κοντά στη Στρατονίκη στη μεριά του Κάκαβου.Καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1821.Από τότε οι κάτοικοι, όσοισώθηκαν, διασκορπίστηκαν στα γύρω χωριά Σήμερα σώζεται μόνο ηεκκλησία του χωριού.