Η προσπάθεια του «σουλτάνου» να προστατέψει την καρέκλα του, η νέα του αγάπη για τους επενδυτές και ο τρόμος για την «αμαρτωλή» Halkbank
του Μιχάλη Ψύλου
«δημοκρατία»
Αυτό κι αν είναι λεηλασία! Οθωμανικό πλιάτσικο! Ενενήντα χιλιάδες τόνους ελαιολάδου που παρήχθησαν στην κατεχόμενη από την Τουρκία πόλη Αφρίν, στη βόρεια Συρία, διαπραγματεύεται η Αγκυρα να το πουλήσει ως… τουρκικό στις Ηνωμένες Πολιτείες. Την απίστευτη είδηση δημοσιεύει το ειδησεογραφικό πρακτορείο Rudaw των Κούρδων του Ιράκ. «Εκπρόσωποι της Ενωσης Τουρκικών Αγροτικών Συνεταιρισμών (TKK) επισκέφτηκαν τις Ηνωμένες Πολιτείες για να εμπορευθούν περίπου 90.000 τόνους ελαιολάδου από τη βόρεια Συρία» ανέφερε. Την είδηση επιβεβαίωσε και ο Αλνάλ Τσεβικέζ, αντιπρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού κόμματος -της αξιωματικής αντιπολίτευσης- στην Τουρκία. Κανονικά, δεν θα έπρεπε βέβαια να εκπλαγούμε, γιατί και πέρυσι ο Σουηδός βουλευτής Μπέρναρντ Γκιουλ είχε καταγγείλει ότι, μετά την τουρκική στρατιωτική επέμβαση στη βόρεια Συρία, η Τουρκία «επιτέθηκε» και στις ελιές στην κουρδική πόλη Αφρίν και εμπορεύτηκε το ελαιόλαδο στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου ισχυρίστηκε πάντως ότι «τα έσοδα επέστρεψαν στους ιδιοκτήτες των ελαιώνων», αλλά οι Κούρδοι της Συρίας εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις. Ερευνα των Ηνωμένων Εθνών πέρυσι κατέγραψε εκτενείς παραβιάσεις στις κατεχόμενες περιοχές της βόρειας Συρίας, μεταξύ των οποίων και «λεηλασία» της συγκομιδής ελιάς από ένοπλες ομάδες, υποστηριζόμενες από την Αγκυρα. Αλλωστε, οι τουρκικές εξαγωγές εγχώριου ελαιολάδου μειώθηκαν από 120 εκατομμύρια δολάρια το 2018 σε 28 εκατομμύρια δολάρια πέρυσι, κι έτσι το λάδι που προέρχεται από τη Συρία βοήθησε τους Τούρκους εξαγωγείς να διατηρήσουν μέρος των εσόδων τους.
Μ’ αυτά και μ’ αυτά προσπαθεί η Αγκυρα να ενισχύσει την οικονομία της, που παραπαίει παρά τις εναγώνιες κινήσεις του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να δείξει ότι βάζει τέλος στις παλιές συνταγές και πως «ακούει» πλέον τις οικονομικές συμβουλές της Δύσης για τη διάσωση της λίρας, με την άνοδο των επιτοκίων και τη μείωση του πληθωρισμού, ο οποίος «τρέχει» όμως με διψήφια νούμερα, εξανεμίζοντας τα εισοδήματα των πολιτών. Ο Ερντογάν, άλλωστε, μιλώντας χθες σε οικονομικό συνέδριο στην Αγκυρα παραδέχτηκε ότι «δεν είναι δυνατόν να επενδύσουμε με πραγματικούς όρους, να δημιουργήσουμε απασχόληση και να παράγουμε με υψηλά επιτόκια. Ο κύριος στόχος μας είναι να μειώσουμε τον πληθωρισμό σε μονοψήφια ποσοστά το συντομότερο δυνατόν και να διασφαλίσουμε ότι τα επιτόκια θα μειωθούν ανάλογα». Γιατί όμως η τουρκική κεντρική τράπεζα αύξησε το επιτόκιο κατά 475 μονάδες βάσης ή κατά 15%; Γιατί όχι κατά 450 ή 500, αλλά 475; Επειδή το πρακτορείο Reuters ρώτησε για τις προσδοκίες των ξένων επενδυτών πριν από δύο ημέρες και ο μέσος όρος των απαντήσεων ήταν 475. Σύμφωνα με τον Ερντογάν, η προσδοκία του «λόμπι των επιτοκίων» ήταν 475. «Αυτό ακριβώς συνέβη» γράφει η τουρκική ιστοσελίδα Yetkinreport.
H γερμανική «Handelsblatt» προσθέτει ότι, ενώ ο Ερντογάν μιλούσε μέχρι πρόσφατα για έναν «οικονομικό πόλεμο» των κερδοσκόπων εναντίον της Τουρκίας, τώρα ακολουθεί ένα μίγμα πολιτικής που θα πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στις προσδοκίες των διεθνών επενδυτών.
Μόνο που πρώτα ο Τούρκος πρόεδρος «οδήγησε την τουρκική οικονομία σε αδιέξοδο», γράφει η «Handelsblatt», και τώρα «η κατάσταση είναι αναμφίβολα η πιο ευάλωτη», όπως εκτιμά ο οικονομολόγος Σινάν Ουλγκέν. «Ο πληθωρισμός είναι στο 12%, ο υψηλότερος μεταξύ των αναδυόμενων χωρών, εκτός της Αργεντινής. Η Τουρκία βιώνει τη δεύτερη ύφεση σε δύο χρόνια, με μείωση του ΑΕΠ τουλάχιστον κατά 4% φέτος και με το 1/6 του οικονομικά ενεργού πληθυσμού άνεργο» τονίζει η «Handelsblatt».
Και τι κάνει ο Ερντογάν; Απλά προσπαθεί να φορέσει «νέα ιστορικά ρούχα», τονίζει η γαλλική «Le Monde». «Κάνοντας μια οικονομική στροφή προς τη Δύση, ο κυβερνήτης της Τουρκίας ξεκινά να γράψει ένα νέο εθνικό μυθιστόρημα» γράφει.
O διακεκριμένος δημοσιογράφος και πρώην διευθυντής της αγγλόφωνης «Hurriyet» Μουράτ Γετκίν το λέει πολύ καθαρά: «Ο,τι κι αν λέτε, είναι σαφές ότι το μεγαλύτερο ταλέντο του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν στην πολιτική είναι ότι παραμένει ο μάστορας της επιβίωσης. Ακόμα και στις πιο δύσκολες καταστάσεις ήξερε ποιον και τι έπρεπε να θυσιάσει για να επιβιώσει. Επειδή έχει μόνο έναν στόχο στην πολιτική, και εφόσον δεν αποκλίνει από αυτόν όλα τα άλλα είναι λεπτομέρειες: Αυτός ο στόχος είναι να προστατεύσει την καρέκλα του με κάθε κόστος και να μην εγκαταλείψει την εξουσία. Αλλά αυτή τη φορά το χάος είναι πολύ μεγάλο και το έργο του Ερντογάν δεν φαίνεται εύκολο».
Μόνο που η χώρα είναι στην «εντατική», όπως εύστοχα γράφει στην «Cumhurriyet» ο γνωστός Τούρκος δημοσιογράφος Τουντσάι Μολαβεΐσογλου με αφορμή και την πανδημία. «Οι άνθρωποι φοβούνται, καθώς δεν ξέρουν ποια είναι η πραγματική εικόνα για την πανδημία. Και το να παίζουν οι Αρχές με τους αριθμούς στη δημόσια υγεία δεν είναι σαν να παίζουν με ποσοστά του πληθωρισμού… Τα μέτρα της κυβέρνησης κατά της πανδημίας χρεοκόπησαν» τονίζει ο Τούρκος δημοσιογράφος και προσθέτει: «Και τι κάνει το παλάτι με τα χρήματα του έθνους; Δημιουργία στόλου αεροπλάνων, διαχείριση της φτώχειας και ενίσχυση της πολυτέλειας των μεγιστάνων του πλούτου».
«Η αλλαγή στην οικονομική διαχείριση από τον Τούρκο πρόεδρο έχει να κάνει και με την εξωτερική πολιτική» εκτιμά η γερμανική «Handelsblatt». Ακολουθώντας τις εντολές των δυτικών επενδυτών, ο Ερντογάν δεν εξασφαλίζει μόνο ψήφους στο εσωτερικό, αλλά ελπίζει και στην… επιείκειά τους -κυρίως των Αμερικανών στην εξωτερική πολιτική-, με δεδομένο ότι η οικονομική ανεξαρτησία έχει γίνει ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία της τουρκικής γεωπολιτικής στρατηγικής.
Οι φιλοδυτικές οικονομικές κινήσεις του Ερντογάν συνδέονται βέβαια και με την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο. «Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τούρκος πρόεδρος άρχισε να αλλάζει τις… καρέκλες όταν η νίκη του Μπάιντεν ήταν σίγουρη» γράφει η «Frankfurter Rundschau». Ο πρώτος που έδιωξε ο Ερντογάν μετά την ανακοίνωση της νίκης του Μπάιντεν ήταν ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας Μουράτ Ουισάλ, που είχε διατελέσει και αντιπρόεδρος της «αμαρτωλής» τουρκικής τράπεζας Halkbank. Και μετά τον γαμπρό του και τέως υπουργό Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ, που και αυτός φέρεται ότι είχε δοσοληψίες με τη Halkbank. Ο λόγος; Η τουρκική τράπεζα τελεί υπό ποινική έρευνα στις Ηνωμένες Πολιτείες, με την κατηγορία ότι παραβίασε το καθεστώς των κυρώσεων που έχει επιβάλει η Ουάσινγκτον στο Ιράν, διοχετεύοντας δισεκατομμύρια δολάρια χρυσού και μετρητών στην Τεχεράνη.
Για μήνες, ο Ερντογάν πίεζε τον απερχόμενο πρόεδρο Τραμπ να τερματίσει την έρευνα κατά της Halkbank, καθώς δεν απειλείτο μόνο η τράπεζα, αλλά και μέλη της οικογένειας του Τούρκου προέδρου. Και τώρα, με τον Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο, ο Ερντογάν τρέμει πιθανές αποκαλύψεις…