20 Ιουλίου 1974: Το τίμημα της προδοσίας

Όπως κάθε χρόνο έτσι και σήμερα οι σειρήνες σε ολόκληρη την ελεύθερη Κύπρο ήχησαν στις 5:30 τα ξημερώματα, προκαλώντας την ίδια ανατριχίλα που προκαλεί κάθε ξημέρωμα 20ης Ιουλίου από το 1974 και σήμερα.

Η 46η επέτειος της τουρκικής εισβολής θα γιορταστεί με παρελάσεις και φανφάρες στα κατεχόμενα και με πολλαπλές παραβιάσεις του εναέριου και θαλάσσιου χώρου της Κυπριακής Δημοκρατίας από το τουρκικό ναυτικό και την αεροπορία.
Στις ελεύθερες περιοχές μνημόσυνα και δάκρυα, με όσες μανάδες αγνοουμένων ζουν ακόμα να ζητούν να μάθουν για τα παιδιά τους.
Θα μπορούσε να μην γίνει
Οι μνήμες εκείνης της μέρας θα συνεχίσουν να μας στοιχειώνουν για όσο το Κυπριακό παραμένει άλυτο. Η εισβολή δεν ήταν αναπόφευκτη, όπως θέλουν να πιστεύουν κάποιοι. Θα μπορούσε να αποτραπεί αν το πραξικόπημα δεν λειτουργούσε ως το μήνυμα προς την Άγκυρα για να ξεκινήσει ο Αττίλας. Όμως ακόμα και μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος η κατάσταση θα μπορούσε να είναι διαφορετική αν οι πραξικοπηματίες δεν συγκέντρωναν τις επίλεκτες μονάδες στη Λευκωσία για να στηρίξουν τον γραφικό και επικίνδυνο Νίκο Σαμψών τον οποίο επέλεξε η χούντα του Ιωαννίδη ως τον εκλεκτό της.
Είναι χαρακτηριστικό αυτό που έγραψε στα απομνημονεύματά του ο Τούρκος στρατηγός Μπεντρεντίν Ντεμιρέλ, ο οποίος ήταν ο διοικητής της 39ης Μεραρχίας Πεζικού που αποτέλεσε το πρώτο κύμα της απόβασης στις ακτές της Κερύνειας:
«Αναρωτιέμαι σήμερα αν τότε εκείνη η ακτή είχε εμπόδια ή ήταν ναρκοθετημένη! Τι θα κάναμε; Ποια άλλη ακτή θα επιλέγαμε και θα ερευνούσαμε; Ήταν ποτέ δυνατόν αφού η επιχείρηση στην Κύπρο θα άρχιζε το πρωί της 20ης Ιουλίου, να ψάχναμε άλλη ακτή και να την ερευνούσαμε κιόλας; Υπήρχε επαρκής χρόνος;».
Είναι προφανές ότι από τη μία οι Τούρκοι δεν είχαν προβεί σε επαρκή προπαρασκευή και από την άλλη οι ελληνικές δυνάμεις αν και ανέμεναν μια τουρκική κίνηση δεν είχαν προετοιμάσει την άμυνα.
Στην περιοχή που οι Τούρκοι έκαναν την απόβαση υπήρχαν δύο κυπριακά τάγματα πεζικού. Κανένα από τα δύο δεν κινητοποιήθηκε για να αντισταθεί στην απόβαση (αποβίβαση) των Τούρκων. Το 281 Τάγμα Πεζικού είχε σταλεί να κυνηγήσει τον Μακάριο που είχε διαφύγει από την επίθεση των πραξικοπηματιών στο Προεδρικό Μέγαρο και το άλλο είχε λάβει οδηγίες να μην κάνει απολύτως τίποτα.
Παρά το ότι υπήρχε πλήρης αποδιοργάνωση, το 251 Τάγμα Πεζικού υπό τον αντισυνταγματάρχη Π. Κουρουπή που ακόμα είναι αγνοούμενος, άρχισε να χτυπάει τα τουρκικά στρατεύματα με ό,τι οπλισμό διέθετε. Την ίδια ώρα χωρίς εντολές από το Γενικό Επιτελείο από τα υψώματα του Πενταδάκτυλου άρχισαν και οι βολές πυροβολικού με προσωπική πρωτοβουλία του τότε υπολοχαγού Αντωνακόπουλου (αργότερα αρχηγός ΓΕΣ και ΓΕΕΘΑ). Είναι αξιοσημείωτο ότι στην περιοχή βρισκόντουσαν και κάποιες άλλες ελληνοκυπριακές δυνάμεις οι οποίες δεν αντέδρασαν γιατί δεν είχαν εντολές από το Γενικό Επιτελείο!
Εισβολή οπερέτα
Παρά τη σχεδόν ανύπαρκτη αντίσταση οι Τούρκοι καθυστέρησαν για ώρες να δημιουργήσουν προγεφύρωμα και να προχωρήσουν στην κατάληψη της Κερύνειας που βρισκόταν 8 χιλιόμετρα μακριά από την ακτή Πέντε Μίλι που έγινε η απόβαση. Αν υπήρχε στοιχειώδης αντίσταση είναι πολύ σίγουρο ότι οι απώλειές τους θα ήταν τεράστιες και ενδεχομένως το εγχείρημα να έπαιρνε άλλη τροπή.
Είναι σημαντικό το γεγονός ότι το πρώτο βράδυ της 20ης Ιουλίου οι τουρκικές αποβατικές δυνάμεις βρισκόντουσαν καθηλωμένες σε μια ακτίνα 400 μέτρων στις ακτές και δεν υπήρξε καμία αντεπίθεση. Αντιθέτως οι δυνάμεις της ΕΦ χτυπούσαν άλλους στόχους και κατά τις μετακινήσεις τους αντιμετώπιζαν την τουρκική αεροπορία, η οποία κυριαρχούσε πάνω από την Κύπρο χωρίς καμία ελληνική παρουσία.
Ακόμα και τα δύο υποβρύχια που είχε στείλει το ελληνικό Γενικό Επιτελείο Ναυτικού διατάχθηκαν να αλλάξουν πορεία και αντί να χτυπήσουν τον τουρκικό στόλο επέστρεψαν στην Ελλάδα. Η ελληνική αεροπορία η οποία είχε προμηθευτεί προσφάτως αεροσκάφη Phantoms, δεν έδωσε άδεια απογείωσης και εμπλοκής. Δηλαδή έγιναν όλα όσα έπρεπε για να διευκολυνθεί η τουρκική εισβολή σε μια εποχή που σε Αθήνα και Κύπρο τα ηνία τα κρατούσαν οι στρατιωτικοί.
Θυσίες χωρίς αντίκρισμα
Παρά την εικόνα διάλυσης στις μάχες που έγιναν υπήρξαν παραδείγματα πραγματικού ηρωισμού και θυσίας που δυστυχώς δεν ήταν ικανά να ανατρέψουν την τραγωδία.
Οι πρώτοι νεκροί ήταν ο υποπλοίαρχος Ε. Τσομάκης και οι ναύτες και οι αξιωματικοί δυο παλιών τορπιλακάτων που βγήκαν στα ανοικτά της Κερύνειας για να αντιμετωπίσουν τον τουρκικό αποβατικό στόλο. Ήταν μια αποστολή αυτοκτονίας και όμως την εκτέλεσαν.
Η Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) με τεράστιες απώλειες άντεξε στην πρώτη φάση της εισβολής καταφέρνοντας να δημιουργήσει σημαντικό κόστος στις τουρκικές δυνάμεις. Ακόμα και όταν κατά την περίοδο της εκεχειρίας οι Τούρκοι επιχείρησαν να καταλάβουν το στρατόπεδο, το Γενικό Επιτελείο ζητούσε να μην υπάρξει απάντηση και να τηρηθεί η κατάπαυση του πυρός, κάτι που δεν τήρησαν αυτοβούλως οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες βλέποντας τις τουρκικές δυνάμεις να πλησιάζουν σε απόσταση αναπνοής.
Ακολούθησε ο δεύτερος γύρος της εισβολής ο οποίος ήταν καθοριστικός. Η ΕΛΔΥΚ έδωσε άνιση μάχη και αποδεκατίστηκε αφού αφέθηκε χωρίς αεροπορική κάλυψη και κάλυψη πυροβολικού να αντιμετωπίσει μια επίθεση στην οποία οι Τούρκοι έριξαν τις καλύτερες δυνάμεις τους. Ακόμα και σε αυτή τη χαμένη μάχη της ΕΛΔΥΚ βρέθηκαν άνθρωποι όπως ο λοχαγός Σταυριανάκος που με νύχια και με δόντια πολέμησαν ακόμα και με ένα πιστόλι εναντίον αρμάτων. Στο αεροδρόμιο Λευκωσίας οι καταδρομείς που έφτασαν με τα αεροσκάφη ΝΟΡΑΤΛΑΣ από την Κρήτη, βρέθηκαν πριν ακόμα προσγειωθούν στο στόχαστρο των δυνάμεων της ΕΦ που νόμιζαν πως τα αεροσκάφη ήταν τουρκικά.
Την ίδια ώρα στην Πάφο, ο πλωτάρχης Ε. Χανδρινός παρά το ότι δεν είχε διαταγές κανονιοβόλησε τον τουρκικό θύλακα και στη συνέχεια παραπλάνησε την τουρκική αεροπορία η οποία αναζητώντας το αρματαγωγό Λέσβος βύθισε δύο τουρκικά αντιτορπιλικά.
Στιγμές ηρωισμού θυμούνται σήμερα οι κάτοικοι της Λευκωσίας η οποία μπόρεσε να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων. Ο τότε ταγματάρχης Δ. Αλευρομάγειρος με το 336 Τάγμα Πεζικού μπόρεσε να κρατήσει τις γραμμές και να καθηλώσει τους Τούρκους στα σημεία που βρισκόντουσαν και πριν την εισβολή (Πράσινη Γραμμή).
Στα υψώματα του Πενταδάκτυλου οι Μοίρες Καταδρομών κρατούσαν τις θέσεις τους και προωθήθηκαν πολλές φορές καταλαμβάνοντας το στρατηγικής σημασίας κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα που δεσπόζει της Κερύνειας. Σε μια από τις μάχες ο διοικητής της 33ης Μοίρας Καταδρομών ταγματάρχης Κατσάνης άκουσε να τον φωνάζουν με το όνομά του και νόμισε ότι επρόκειτο για Έλληνες. Μόλις σηκώθηκε να δει τι συμβαίνει τον θέρισε μια ριπή και έμεινε νεκρός στα βράχια.
Οι Τούρκοι γνώριζαν τα ονόματα όλων των Ελλήνων αξιωματικών και μάλιστα τα φώναζαν τυχαία σε μάχες που οι αντίπαλες δυνάμεις βρισκόντουσαν κοντά.
ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΛΑΤΖΗΣ