Έκθεση ιδεών στη γενιά της εικόνας και της τεχνολογίας

H Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία είναι το μάθημα στο οποίο εξετάζονται όλοι οι υποψήφιοι των πανελλήνιων εξετάσεων, ανεξαρτήτως προσανατολισμού.

Από τη Δρ. Ελένη Παπαδοπούλου*
«δημοκρατία»
Μία εκ των ερωτήσεων είναι η παραγωγή γραπτού λόγου σε κείμενο μικρής έκτασης. Τη φετινή χρονιά το θέμα ανάπτυξης αφορούσε τη σχέση του μαθητή με την ανάγνωση βιβλίων.
Εκ πρώτης όψεως, θα έλεγα ότι το θέμα ήταν εύκολο, ειδικά για ένα παιδί που διαβάζει. Όμως η αλήθεια είναι ότι οι νέοι σήμερα, ειδικά στην Ελλάδα, δεν διαβάζουν. Καθώς δεν υπάρχουν σχολικές βιβλιοθήκες και το σχολικό ωρολόγιο πρόγραμμα δεν περιλαμβάνει την ανάγνωση και την ανάλυση ολόκληρων βιβλίων, αλλά περιορίζεται κυρίως σε αποσπάσματα νεοελληνικής λογοτεχνίας, η κουλτούρα της ανάγνωσης δεν καλλιεργείται στις νέες γενιές. Την κατάσταση επιδεινώνει η επικοινωνία της νέας γενιάς με σύντομα μηνύματα σε ακατάληπτη πολλές φορές διάλεκτο.
Η γενιά αυτή, επίσης, είναι η γενιά της εικόνας και της τεχνολογίας. Τα πάντα κυλούν γρήγορα μπροστά στα μάτια της. Δεν θα κάτσει εύκολα να διαβάσει πυκνογραμμένες σελίδες χωρίς εικόνες. Για τους λόγους αυτούς το φαινομενικά εύκολο θέμα τελικά ήταν δύσκολο. Και όπως συμβαίνει με όλα τα θέματα της έκθεσης ιδεών, όπως λέγαμε παλιότερα, ο μαθητής θα ανατρέξει στις καλουπωμένες ιδέες του φροντιστηρίου για να γράψει ένα απλό κείμενο 300 λέξεων.
Το μάθημα της έκθεσης για τις πανελλήνιες εξετάσεις είναι μάθημα καταστροφικό για τον εγκέφαλο. Γιατί σε μαθαίνει να αναμασάς σχεδιαγράμματα, ιδέες άλλων, τσιτάτα, βαρύγδουπες εκφράσεις, που θα χρησιμοποιήσεις ως δικά σου όταν θα γράψεις ένα κείμενο. Κοινώς, σε μαθαίνει να αντιγράφεις, να αναδιατυπώνεις, αλλά να μη σκέφτεσαι.
Tα αποτελέσματα πολλές φορές είναι τραγελαφικά. Άλλα θέλουν να πουν οι υποψήφιοι και άλλα λένε, γιατί η δόκιμη λέξη που χρησιμοποίησαν είναι άσχετη με την πρόταση. Διαβάζεις προλόγους-κονσέρβα, συνεχίζεις με προτάσεις γεμάτες τσιτάτα ή λυρισμό στα όρια της γελοιότητας ή κενολογίες και καταλήγεις στον επίλογο ότι «τη σημερινή εποχή ο ρυθμός ζωής έχει αλλοτριώσει τον άνθρωπο και τον έχει απομακρύνει από το βιβλίο / τη φύση / τον συνάνθρωπο» – συμπληρώνετε ό,τι θέλετε, ανάλογα με το θέμα.
Υποθέτω ότι στις φετινές πανελλήνιες σχεδόν όλα τα παιδιά απάντησαν ότι έχουν εξαιρετική σχέση με το βιβλίο, αλλά οι υποχρεώσεις τους δεν τους επιτρέπουν να διαβάζουν πολύ. Η αλήθεια είναι ότι ελάχιστα παιδιά διαβάζουν, γιατί ελάχιστα παιδιά βρίσκουν κάποιο ενδιαφέρον στην ανάγνωση βιβλίων. Ο Καζαντζάκης, ο Ζολά, δεν συζητώ καν για ποιητές, δεν θα γίνουν ποτέ κτήμα της μελλοντικής σπουδάζουσας νεολαίας μας. Θα γίνουν όμως τα σχεδιαγράμματα-κονσέρβα της έκθεσης. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη γλώσσα, τη σκέψη, τις αξίες.
*Διδάκτωρ Διδακτικής Γλωσσών και Πολιτισμών του Πανεπιστημίου Paris III – Sorbonne Nouvelle