Ο Νίκος Τοπούζης, ο άνθρωπος που πρώτος επεσήμανε την σημασία της σύρραξης στην Λιβύη και αποκρυπτογράφησε τις αντιμαχόμενες δυνάμεις, κάνει μια ανάλυση – βόμβα της τρέχουσας κατάστασης.
Ο τίτλος είναι σκληρός. Αναφέρεται στην Ελλάδα ως προς την αντιμετώπιση της κρίσης στη Λιβύη. Η πολυγνωμία και απραγία για την κατάσταση στα νότια θαλάσσια σύνορα μας, οδηγεί την πατρίδα μας σε επικίνδυνα μονοπάτια. Η διαδρομή σε όλα αυτά τα μονοπάτια καταλήγει σε οδυνηρή στρατηγική ήττα και πρωτοφανείς υποχωρήσεις κυριαρχίας.
Οι ¨παίκτες¨ στο γεωπολιτικό πόκερ της Λιβύης πολλοί. Η κατάσταση εξελίχθηκε σε major multinational proxies war. Πολλές και με διαφορετικά συμφέροντα οι εμπλεκόμενες χώρες. Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να θέσω την κατάσταση όσο πιο απλά μπορώ. Δεκάδες ¨αναλυτές¨ έχουν γράψει για τη Λιβύη τελευταία. Οι περισσότεροι πραγματικά με εξέπληξαν με την άγνοια τους. Ως ο πρώτος Έλληνας που έγραψε υπέρ του στρατάρχη Χαφτάρ, ελπίζω η πένα μου να σας βοηθήσει να κατανοήσετε την κατάσταση.
Αυτό που πρέπει να κατανοήσει ο αναγνώστης είναι πως η σύγκρουση στη Λιβύη, όπως και στη Συρία, έχει (διπλωματικά και στρατηγικά) επεκταθεί πολύ περισσότερο από τη γεωπολιτική αξία της ίδιας της χώρας. Το διακύβεβμα πλέον είναι τεράστιο για ολόκληρο το σύστημα γεωστρατηγικής ασφάλειας της Β.Αφρικής και της Μεσογείου. Η μεγέθυνση του προβλήματος φυσικά δίνει πλεονέκτημα στον συσχετισμό δυνάμεων με τη μεγαλύτερη γεωπολιτική χωρητικότητα.
ΤΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ
Τα στρατόπεδα που έχουν διαμορφωθεί στη πολύπαθη (πλέον) Λιβύη είναι τρία. Τη «διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση» GNA, την κουστωδία που ηγείται ο κ.Σάρατζ δηλαδή, στηρίζουν έντονα η Νεοθωμανική Τουρκία, το Κατάρ και η Ιταλία. Για την Ιταλία θα γίνει ιδιαίτερη εκτενής αναφορά.
Τον στρατάρχη Χαφτάρ, LNA (πρόσφατα τα περισσότερα μέλη του Κοινοβουλίου της Λιβύης τάχθηκαν στο πλευρό του) στηρίζουν έντονα η Γαλλία, η Αίγυπτος και τα Η.Α.Ε.
Υπάρχει και ένα τρίτο στρατόπεδο που επιθυμεί κάποια ισορροπία στη Λιβύη. Σχηματισμό Κυβέρνησης συνεργασίας και επούλωσης των πληγών των συγκρούσεων. Σε αυτό εντάσσεται η Γερμανία (με πολλές χώρες της Ε.Ε), οι ΗΠΑ που έχουν βρεθεί σε δύσκολη κατάσταση (θα εξηγήσω αργότερα), και η Ρωσία.
Μοναδική παραφωνία, ακόμη μια φορά, η Ελλάδα… δεν ανήκει σε κανένα στρατόπεδο. Θα μιλήσουμε και για την χώρα μας αναλυτικά παρακάτω.
Η ΤΑΚΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Πριν αρκετούς μήνες, ο στρατάρχης Χαφτάρ (LNA) αποφάσισε να κτυπήσει αποφασιστικά την Κυβέρνηση Σαράτζ (GNA) καταλαμβάνοντας την Τρίπολη. Μια κίνηση που δέχθηκε επικρίσεις ακόμη και από χώρες φιλικά διακείμενες προς τον ίδιο (λόγω συμφερόντων βέβαια) όπως η Ρωσία και η Γαλλία. Συνεχείς διασκέψεις στη Μόσχα και το Βερολίνο είχαν ως αντικείμενο τον συμβιβασμό μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών.
Το στρατηγικό σφάλμα του κ.Χαφτάρ ήταν να μην εισακούσει τις παραινέσεις του ίδιου του ΥΠΕΞ της Ρωσίας κ.Λαβρόφ για αυτοσυκράτηση. Είναι γεγονός ότι αν οι δυνάμεις του είχαν την ίδια υποστήριξη σε οπλικά συστήματα/μισθοφόρους(Wagner)/στρατιωτικούς συμβούλους από τη Μόσχα, όπως τα προηγούμενα έτη, η μάχη της Τρίπολης θα είχε διαφορετική κατάληξη.
Όμως ο καλύτερος μαθητής του Μακιαβέλλι στην εποχή μας, ο κ.Πούτιν, θέλει (όπως πάντα) να επιτύχει το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος καταναλώνοντας πάντοτε τις μικρότερες δυνατές στρατηγικές δυνάμεις. Μια Κυβέρνηση εθνικής ενότητας με τους κ.κ. Χαφτάρ / Σαλέχ(πρόεδρος Κοινοβουλίου) στο τιμόνι, εξυπηρετεί απόλυτα τους στόχους του Κρεμλίνου στη Β.Αφρική. Ως προς υπεράσπιση του κ.Χαφτάρ έχω να πω ότι όντως οι όροι στις παραπάνω διασκέψεις θα μπορούσαν να είναι πολύ καλύτεροι για τον ίδιο, όντας θριαμβευτής (τότε) του πολέμου.
Τόσο η Ρωσία, όσο και η Αίγυπτος δεν ήθελαν να έρθουν σε ευθεία σύγκρουση με το δίδυμο Ιταλίας/Τουρκίας που έχουν στρατηγικά συμφέροντα στο πρόσωπο του κ.Σαράτζ. Οι απέλπιδες, μα πετυχημένες, προσπάθειες των δύο ανωτέρω δυνάμεων να «σώσουν» την Τρίπολη πέτυχαν χάρις την τεράστια αερογέφυρα μαχητών/εξοπλισμού μεταξύ Ερντογάν/Σαράτζ και τη μαζική προσέλευση πολεμικών πλοίων που παρείχαν αντι-αεροπορική κάλυψη στην πρωτεύουσα.
Ο κ.Σαράτζ επιβίωσε και έχει ασφαλίσει, προς το παρόν, την Τρίπολη και τα περίχωρα της. Η ρωσική μισθοφορική εταιρεία Wagner οπισθοχώρησε και οχυρώθηκε στην Σύρτη, εξασφαλίζοντας πως οι «επιτυχίες» του GNA σταματούν στα όρια της δυτικής Λιβύης, ούτε μέτρο ανατολικότερα. Στη Λιβύη αυτή τη στιγμή έχουμε μια Πύρρειο Νίκη του LNA που αναγκάζει και τους δύο αντιμαχόμενους ηγέτες να καθίσουν ξανά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
ΤΟΥΡΚΙΑ
Η εικόνα της Νεοθωμανικής Τουρκίας είναι ξεκάθαρη. Η ξεκάθαρη στροφή στη γεωθρησκευτική θεώρηση των μουσουλμανικών χωρών, έχει δώσει ένα ασύγκριτο πλεονέκτημα στην Άγκυρα έναντι όλων. Παρά την υπερεξάπλωση, τις ήττες στη Συρία, τη διαλυμένη οικονομία, ο κ.Ερντογάν καταφέρνει και έχει πάντα τον πρώτο λόγο σε όλες τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή. Από τον Περσικό κόλπο, μέχρι τη Δυτική Αφρική, τη Κεντρική Ασία και τη Μεσόγειο, η θεωρία του Νεοθωμανισμού έχει βρει εκατομμύρια θαυμαστές και φανατικούς υποστηρικτές.
Η Τουρκία όπως τη γνωρίζαμε δεν υφίσταται πλέον. Φαίνεται πως το κίνημα των Νεότουρκων και η ίδρυση της σύγχρονης Τουρκίας ήταν ένα δημιούργημα / τέχνασμα στον 20ο αιώνα ώστε η Οθωμανική ελίτ να διατηρήσει τα προνόμια της. Η νέα αυτή δυναμική, που ακούει στο όνομα Νεοθωμανισμός, έχει ένα μειονέκτημα όμως. Για να διατηρηθεί ζωντανή πρέπει να επεκτείνεται! Έτσι οι επιτελείς στην Άγκυρα πρέπει να βρίσκουν, ή να δημιουργούν, εστίες έντασης και να ρίχνουν τις δυνάμεις τους εκεί. Με την επερχόμενη απελευθέρωση του Ιντλίμπ της Συρίας από τον Πρόεδρο Άσσαντ, ο κ.Ερντογάν χρειάζεται οπωσδήποτε μια νίκη ώστε να μη μειωθεί το κύρος του Νεοθωμανισμού και χάσει τη στήριξη που απολαμβάνει στον μουσουλμανικό κόσμο.
Η Άγκυρα επίσης χρησιμοποιεί τη Λιβύη για να σπάσει το τετράπτυχο Αίγυπτος–Ελλάδα-Ισραήλ-Κύπρος στην ανατολική Μεσόγειο και να πάρει (μεγάλο) μερίδιο από τα προσδοκόμενα κέρδη άντλησης φυσικού αερίου. Γνωρίζει πως όλα όσα λέει και πράττει τους τελευταίους μήνες δε μπορεί να τα επιτύχει. Προβάλλοντας όμως μαξιμαλιστικούς στόχους, πιστεύει πως θα κερδίσει τα μέγιστα δυνατά οφέλη από το διαμερισμό των κοιτασμάτων στη λεκάνη της Μεσογείου. Εκβιάζοντας άλλωστε κέρδισε τόσα πολλά έναντι της Ελλάδος και της Κύπρου…..
Η Ντόχα από την άλλη μεριά, απλά στηρίζει την οικονομία της Τουρκίας στις περιπέτειες του κ.Ερντογάν. Η στρατιωτική βάση της Άγκυρας στην χώρα του Κόλπου έπαιξε καίριο ρόλο στη μη-εισβολή της Σαουδικής Αραβίας στο Κατάρ, γεγονός που αναγνωρίζει ο εμίρης Αλ-Θανί. Μια μικρή στρατηγική επένδυση της Τουρκίας που απέδωσε πολλαπλάσια οφέλη.
ΙΤΑΛΙΑ
Με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε δημιουργήθηκε ένα μεγάλο γεωπολιτικό κενό εντός της Ευρώπης. Και όπως κάθε κενό, η φύση φροντίζει να το καλύψει. Ισπανία, Πολωνία αλλά κυρίως Γαλλία και Ιταλία επιθυμούν να λάβουν κομμάτι από την πίτα που περισσεύει εντός της Ε.Ε.
Η Ιταλία φημίζεται, μετά την παταγώδη της αποτυχία στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, για την τυχωδιοκτική πολιτική της. Εξηγώ… Σε 3 περιπτώσεις προσπάθησε να αναβιώσει μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ή τουλάχιστον αυτή ήταν η προπαγάνδα της φασιστικής παράταξης της χώρας.
Η πρώτη ήταν η δημιουργία της Αλβανίας μετά τον Α’Βαλκανικό Πόλεμο. Συντασσόμενη με την Αυστρο-Ουγγαρία, έδωσε αγώνα για να μην αποκτήσει η Σερβία λιμάνι στην Αδριατική. Αιτιολογία και των δύο ήταν η απαγόρευση τυχόν δημιουργίας Ρωσικού ναυστάθμου στην περιοχή. Αγγλία και Γαλλία πείστηκαν και έτσι δημιουργήθηκε το κράτος της Αλβανίας με καταστροφικές συνέπειες για τα Βαλκάνια (Β’Βαλκανικός Πόλεμος, φασιστικό προγεφύρωμα στον Β’Παγκόσμιο).
Η δεύτερη τυχοδιωκτική της στρατηγική ήταν η άκρως επιθετική πολιτική εναντίον της Ελλάδος στη Μικρασιατική εκστρατεία. Πραγματοποιήθηκαν εκατοντάδες επιδρομές ατάκτων του Κεμάλ εναντίον απελευθερωμένων περιοχών με ορμητήριο τον Ιταλικό τόμεα ευθύνης. Δωδεκάνησα και η απέναντι ακτή τους ήταν το πολυπόθητο έπαθλο για την Ιταλία. Μια σταθερή βάση στην Ανατολική Μεσόγειο.
Τρίτη ήταν η στυγνή αποικιοκρατική της πολιτική, στα όρια της εθνοκάθαρσης, απέναντι στην ίδια τη Λιβύη. Περιγραφές ιστορικών της εποχής προκαλούν οργή και θλίψη. Ακόμη μια περιπέτεια της Ιταλίας, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό εμπλοκής, που κατέληξε με την ήττα του Ρόμελ στη Β.Αφρική και τη συντριβή του Άξονα στον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι «φίλοι και σύμμαχοι» Ιταλοί αυτή τη φορά επαναλαμβάνουν το εγχείρημα της Λιβύης με διαφορετικό τρόπο. Συμβόλαια σε πετρελαϊκές και κατασκευαστικές εταιρείες. Ως αντάλλαγμα βοηθούν την Τουρκία να επιτύχει τους στρατηγικούς της στόχους στη Β.Αφρική. Ακόμη η Ρώμη δεν έμαθε πως με οπορτουνισμό δεν κτίζεις Υψηλή Στρατηγική…
ΑΙΓΥΠΤΟΣ
Δεν υπάρχει χώρα αυτή τη στιγμή που να «καίγεται» να λήξει η σύρραξη της Λιβύης προς όφελος της περισσότερο από την Αίγυπτο. Δεν είναι μόνο η στρατηγική επέκταση των Νεοθωμανών στη Μεσόγειο, είναι και η ενδεχόμενη επικράτηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας (Μ.Α) σε γειτονική (με χαώδη χερσαία σύνορα) χώρα.
Ο Πρόεδρος Αλ Σίσι έχει ταχθεί, όπως ήταν αναμενόμενο, υπέρ του στρατάρχη Χαφτάρ χωρίς όμως να επιθυμεί την ολοκληρωτική καταστροφή του GNA και του κ.Σαράτζ. Μια ρεαλιστική προσέγγιση καθώς η επόμενη μέρα στη Λιβύη πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα εμπλεκόμενα μερη. Η Αίγυπτος προμήθευσε το LNA κυρίως με διπλωματικό και στρατηγικό κεφάλαιο, καθώς και τα απαραίτητα logistics για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Δεν υπάρχει ακόμη ευθεία παρέμβαση του Αιγυπτιακού στρατού στη σύγκρουση. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί ο LNA κατάφερε και επιβλήθηκε στην ανατολική Λιβύη, ασφαλίζοντας τα σύνορα. Ο Αλ Σίσι δεν θέλει να υπερβεί τα όρια και να προκαλέσει στρατιωτική αντιπαράθεση με την Τουρκία, καθώς (ακόμη και μετά την αποτυχία Χαφτάρ στην Τρίπολη) όλοι του οι στόχοι έχουν σχεδόν επιτευχθεί.
Αν η κολοσσιαία παρέμβαση της Τουρκίας καταφέρει και ανατρέψει τα δεδομένα, και το GNA προελάσει ανατολικότερα (εξαιρετικά δύσκολο να συμβεί), τότε μόνο θα δούμε Αιγυπτιακές δυνάμεις εντός Λιβυκού εδάφους. Και η παρέμβαση τους τότε θα είναι καθοριστική…
ΗΝΩΜΕΝΑ ΑΡΑΒΙΚΑ ΕΜΙΡΑΤΑ
Όπως έχω δηλώσει σε πολλές αναρτήσεις μου, ο ισχυρότερος εχθρός της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και του κ.Ερντογάν, είναι ο διάδοχος και de facto ηγέτης των Εμιράτων κ. Mohammed bin Zayed, γνωστός ως MBZ. Είναι ο άνθρωπος στην αραβική χερσόνησο με τις περισσότερες διασυνδέσεις στην Ουάσινγκτον. Ταυτόχρονα τα Εμιράτα διατηρούν μια στρατηγική σχέση ασφάλειας με τη Γαλλία, όντας ο δεύτερος καλύτερος πελάτης της γαλλικής αμυντικής βιομηχανίας και φιλοξενόντας στρατιωτική βάση του Παρισιού στο έδαφος τους.
Ο MBZ είναι ένας ρεαλιστής άνθρωπος με μεγαλόπνοο όραμα, τόσο για την πατρίδα του, όσο και για όλο τον αραβικό/μουσουλμανικό κόσμο. Απεχθάνεται τον θρησκευτικό φανατισμό και τη φιλοπόλεμη νοσταλγία πολλών γειτόνων του. Θεωρεί τη Μ.Α ως κύρια απειλή για τη χώρα του και στήριξε θερμά τον κ.Αλ Σίσι της Αιγύπτου στην ανατροπή του κ.Μόρσι και την εκδίωξη της Μ.Α από τα κέντρα εξουσίας του Καΐρου.
Το Άμπου Ντάμπι έχει προσφέρει (διακριτικά μα) απλόχερα βοήθεια στον κ.Χαφτάρ να επικρατήσει στη Λιβύη. Χρήματα, διασυνδέσεις και ό,τι χρειάζεται ένας στρατιωτικός διοικητής για να επικρατήσει σε μία σύγκρουση. Ίσως ο MBZ να ήταν ο μόνος που ενέκρινε την αποτυχημένη εκστρατεία προς την Τρίπολη.
ΓΑΛΛΙΑ
Η Γαλλία είναι ακόμη μία χώρα που επιθυμεί την επικράτηση, μέσω ενός συμβιβασμού, του κ.Χαφτάρ. Γαλλικές εταιρείς καλοβλέπουν συμβόλαια πετρελαίου και ανοικοδόμησης της χώρας, καθώς και ο ανταγωνισμός με την Ιταλία τείνει να πάρει ανεξέλεκτες διαστάσεις. Το μεγάλο διακύβευμα όμως είναι αλλού.
Η πρώην αποικιοκρατική Γαλλία πάσχει από έλλειμα εσωτερικής ασφάλειας. Οι αναρίθμητες τρομοκρατικές ενέργειες το μαρτυρούν άλλωστε. Το Παρίσι διεξάγει έναν σκληρό πόλεμο μυστικών υπηρεσιών και ειδικών δυνάμεων κατά τρομοκρατικών οργανώσων στα νότια σύνορα της ερημου Σαχάρα. Μαζί με τις ισχνές κρατικές οντότητες της περιοχής, έχει καταφέρει σημαντικά πλήγματα στη διεθνή τρομοκρατία. Αν επικρατήσει ο κ.Σάρατζ και οι σύμμαχοι του (υποτελείς του κ.Ερντογάν), όλη η σκληρή δουλειά της Γαλλίας στην περιοχή πάει χαμένη. Θα αναγκαστεί να επανασχεδιάσει ολόκληρη την πολιτική ασφάλειας της, με αβέβαια αποτελέσματα αυτή τη φορά.
Δυστυχώς η άλλοτε πανίσχυρη Ευρωπαϊκή δύναμη αποδείχθηκε ελλιποβαρής. Μπροστά στα συμφέροντα της Ιταλίας, την ανοχή της Γερμανίας (θα μιλήσουμε παρακάτω) και την αποφασιστικότητα της Τουρκίας, το Παρίσι δεν αποτέλεσε αξιόλογο αντίπαλο….
ΡΩΣΙΑ – ΗΠΑ –ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Και οι τρεις αυτές χώρες επιθυμούν κατάπαυση του πυρός στη Λιβύη, με μικρές αποκλίσεις (τουλάχιστον οι ΗΠΑ και η Ρωσία) στη τελική διαμόρφωση της επόμενης ημέρας. Η Ρωσία επιζητάει την πολιτική επικράτηση του κ.Χαφτάρ ενώ οι ΗΠΑ προσπαθούν να κρατήσουν ισορροπίες, κυρίως λόγω της στήριξης του MBZ προς το LNA
Η Γερμανία προσπαθεί προς την ειρήνευση. Χρειάζεται απεγνωσμένα να απεξαρτηθεί επιτέλους από την ενεργειακή εξάρτηση από Ρωσία. Όμως η προσέγγιση της είναι διαφορετική καθώς ο σταθερότερος σύμμαχος της, η Τουρκία, έχει επενδύσει τεράστιο στρατηγικό κεφάλαιο στη επικράτηση του κ.Σαράτζ
ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ
Πολλές ακόμη χώρες εμπλέκονται ή έχουν συμφέροντα στη Λιβύη. Αναφορικά μόνο για ονοματίσω Σ.Αραβία, Ιορδανία, Ισραήλ, Συρία, Λίβανος, Κύπρος, Μάλτα, Αλγερία, Τυνησία, Ελλάδα.
Την Ελλάδα την άφησα επίτηδες τελευταία. Δυστυχώς η πατρίδα μας δεν έχει να επιδείξει τίποτα στη τόσο κρίσιμη για την Υψηλή Στρατηγική της (ορισμός ΑΟΖ στη Μεσόγειο) ζήτημα. Πέραν της επίσκεψης Χαφτάρ (περισσότερο παρέμβαση της Αιγύπτου εξαιτίας της αναβαθμισμένης, τα τελευταία 5 χρόνια, σχέσης μας), απολύτως τίποτα…. επιτρέψαμε την υπογραφή MoU για ΑΟΖ μεταξύ των κ.κ. Ερντογάν και Σαράτζ, τη γιγαντιαία μεταφορά ανθρωπίνου δυναμικού (τζιχαντιστές οι περισσότεροι) και όπλων από την Κων/πολη στην Τρίπολη, επιτρέψαμε την τεράστια διασπορά του τουρκικού ναυτικού νότια της Κρήτης. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα είναι περικυκλωμένη…
Είμαστε στο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΤΙΠΟΤΑ
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Και οι δύο αντιμαχόμενοι θα προσπαθήσουν για τα μεγαλύτερα δυνατά εδαφικά οφέλη εν’όψει των νέων ειρηνευτικών συνομιλιών. Δυστυχώς για τον Λαό της Λιβύης, η σύγκρουση δεν τελείωσε ακόμη. Οι πιθανότητες επανάληψης του αδιεξόδου τύπου Συρίας, αυξάνονται ραγδαία. Η Ελλάδα έχει ακόμη μια ευκαιρία, ίσως τελευταία, να συμμετάσχει στις νέες αυτές Συνόδους Ειρήνης και να εξασφαλίσει τα στρατηγικά της συμφέροντα καθώς και τις απαραίτητες συμμαχίες για το δύσκολο μέλλον.
Νίκος Τοπούζης