Η 14η Μαΐου 1920 μέσα από τα ντοκουμέντα

Η ιστορία δεν είναι μόνο η αντικειμενική καταγραφή τετελεσμένων γεγονότων αλλά και η ανάδειξη των γραπτών και προφορικών τεκμηρίων τα οποία συνθέτουν και επαληθεύουν την κοινά παραδεδεγμένη ερμηνεία του παρελθόντος.

Με αφορμή την φετινή επέτειο της απελευθέρωσης της Αλεξανδρούπολης παραθέτουμε με την ορθογραφία του πρωτοτύπου πλην του πολυτονικού διάφορα δημοσιεύματα του Ελληνικού και ξένου τύπου της εποχής που σχετίζονται με την 14η Μαΐου 1920.
(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο φύλλο 270 Ιούνιος 2011 της εφημερίδας ‘ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ’)
Στην εφημερίδα «ΦΩΣ» της Θεσσαλονίκης, στις 17-5-1920 δημοσιεύθηκε ένα άρθρο που υπογράφει κάποιος Σ. Χριστοδούλου και αναφέρεται στις εντυπώσεις του που επισκέφτηκε την πόλη μας την παραμονή της 14ης Μαΐου 1920! Η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη, ο στρατός έτοιμος να καταλάβει τη Δυτική Θράκη και οι κάτοικοι της με αγωνία αναμένουν τον ερχομό του στρατού:
«ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΤΑΞΕΙΔΙΟΥ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ-ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ
Φεύγουμε απ΄τη Θεσσαλονίκη με το εξπρές στας 7 το βράδυ και φθάνουμε στη Ξάνθη στας 5 το πρωί. Το ταξείδι μας ήτο ευχάριστο.
Στη Ξάνθη μείναμε περίπου 2 ώρας για την επιθεώρηση των διαβατηρίων.
Ο Σταθμός είναι γεμάτος από οικογενείας ρακενδύτους, αίτινες ανέμενον την άφιξιν του τραίνου μας … Ερωτώμεν παρατυχόντα υπάλληλον τι ήσαν ούτοι, μας απήντησεν εις παρεφθαρμένην ελληνικήν ότι ήσαν οικογένειαι βουλγαρικαί των γύρω χωρίων αίτινες κατά την ομολογία των έφευγον από τον … ελληνικόν ζυγόν.
Άμα τελείωσε η αποβίβασις των, φεύγομεν προς το Δεδεαγατς. Μεσ΄το τραίνο συναντούμεν μίαν βουλγαρικήν οικογένειαν, ήτις ωμιλούσε κάλλιστα την Ελληνικήν, εις ερώτησιν μας δε που πηγαίνουν ο ανήρ μας απήντησεν ότι τυγχάνει δημόσιος υπάλληλος και κατ΄αναγκην φεύγει κατόπιν ανωτέρας διαταγής της Κυβερνήσεως του. Ερωτώμεν αυτόν διατί τόσοι πρόσφυγες φεύγουν ενώ γνωρίζουν κάλλιστα ότι οι Έλληνες ουδέποτε υπήρξαν βάρβαροι προς τους εχθρούς των, ούτος με σιγανήν φωνήν μου είπε συνιστών με μυστικότητα ότι κατά τας τελευταίας ημέρας, ένα βουλγαρικό κομιτάτο περιέρχεται όλα τα χωριά που κατοικούν Βούλγαροι και τους παρωτρύνει να φύγουν για τη Βουλγαρία όπου τους περιμένουν εκεί και θα εύρουν … καλυτέραν τύχην και θα έχωσιν όλα τα … καλά, εν περιπτώσει δε αρνήσεως των τους φοβερίζουν ότι όσοι θα μείνουν υπό ελληνικόν καθεστώς θα κακοποιηθούν και θα ανατινάξωσι τα σπήτια των οι κομιτατζήδες που μένουν στα βουνά και περιμένουν.

Περνούμε αλληλοδιαδόχως όλους τους σταθμούς είς του οποίους το αυτό οικτρό θέαμα παρουσιάζουν παντού ρακένδυτοι και εις ελεεινήν κατάστασιν πρόσφυγες. Βούλγαροι περιμένουν την άφιξιν του τραίνου, σ΄όλους τους Σταθμούς μέχρι του Ναρλίκιοϊ, τους δρόμους και τα βουνά πλημμυρίζουν τα Ελληνικά στρατεύματα.
Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός του Ναρλίκιοϊ, είνε ο τελευταίος Σταθμός που κατέχουν τα Ελληνικά στρατεύματα και η συγκέντρωσις των Μεραρχιών των προοριζομένων διά την κατάληψιν της Θράκης. Μεγάλαι προετοιμασίαι διά την προέλασιν στέλονται διαταγαι δεξια και αριστερά.
Μόλις η αμαξοστοιχία μας εισέρχεται εις τον Σταθμόν, κατέρχεται ο Στρατηγός κ.Ζυμβρακάκης μετά του Επιτελείου του, και των αξιωματικών της Χωροφυλακής και των προοριζομένων διά την φρούρησιν των καταλαμβανομένων εδαφών. Η εμφάνισις του κ.Ζυμβρακάκη χαιρετίζεται διά ζητωκραυγών υπό της…μεραρχίας ήτις ζητωκραυγάζει υπέρ της Ελλάδος και του Στρατηγού, μέσα δε εις αυτόν τον δαίδαλον των φωνών μια φωνή ακούεται.
Και στη Πόλι Στρατηγέ μου, άλλο πανδαιμόνιον, ο Στρατηγός χαμογελά και ευχαριστεί τους άνδρας διά Στρατιωτικού χαιρετισμού.
Φεύγομεν διηρχόμεθα αλληλοδιαδόχως τους Σταθμούς, Γκιουμουλτζίνας, Δεμιρμπεϊλή, Κιουσέμετσικ, Τσιρκάκιοϊ, Βάνδομα και φθάνουμε στο Δεδεαγατς το βράδυ στας 7 1)2 στας 13 του μηνός.
Στο δρόμο μας δεν συναντώμεν ψυχή εκτός από μερικούς Σενεγαλέζους που φυλάγουν τας γεφύρας, άπαντες οι Σταθμοί έχουν εγκαταλειφθή από τους Βουλγάρους Σιδηροδρομικούς, για την αυτή αιτίαν του φόβου της κακοποιήσεως των υπό των…κομιτατζήδων, στους σταθμούς, άλλοι πρόσφυγες περιμένουν, φωναί απειλαί ύβρεις και από όλα αυτά μια φράση ακούεται πάντοτε.
Γκρίνσκι ίντεν ούτρε-δηλαδή οι Έλληνες έρχονται αύριον.
Στο τραίνο μας έχουν προστεθή περί τα 15 φορτηγά βαγόνια διά να επαρκέσουν για την μεταφορά των προσφύγων.
Φθάνουμαι στο Δεδεαγατς στο σταθμό συναντούμεν ένα όμιλον από καμμιά δεκαπενταρια άτομα, τους πλησιάζουμεν και τους ερωτώμεν πόσο απέχει η πόλις, αφού δέ μας επληροφόρησεν εις καθαιροτάτην Ελληνικήν, ένας από αυτούς μας ερωτά φοβισμένα εάν είμεθα Ελληνες, εις καταφατίκην μας απάντησιν πλησιάζει περισσοτέρον και πιο σιγανά μας λέγει.

Ξεύρετε πότε έρχονται οι δικοί μας;
Του απαντώ ότι αύριον εξάπαντος ο Ελληνικός στρατός θα καταλάβη όλην την περιοχήν του Δεδεαγατς.
Μόλις ακούει αυτή τη φράσι με κυτάζει καλύτερα θέλων φαίνεται και εκ της όψεως μου να βεβαιωθή καλλίτερα εάν είναι αλήθεια, και αίφνης ωσάν να ηλεκτρίσθη τρέχει εις την παρέα του και με δυο λόγια που τους είπε ήρχισαν όλοι να φιλιούνται και δρομαίως έφυγον προς το Δεδέαγατς να προετοιμασθούν όπως μας είπον δια την υποδοχήν του Στρατού μας. Σ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ»
Επιτέλους η πολυπόθητη ημέρα ξημέρωσε και ο Ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στην πόλη μας. Ας δούμε ποιο ήταν το επίσημο ανακοινωθέν του στρατού όπως δημοσιεύτηκε σε δυο Ελληνικές εφημερίδες της εποχής:
«ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΙΕΣΤΗΡΙΟΥ
ΧΑΡΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ!
Η ΓΚΙΟΥΜΟΥΛΤΖΙΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ ΚΑΤΕΛΗΦΘΗΣΑΝ

ΘΕΣ/ΝΙΚΗ μεσημβρία Πέμπτης (τηλεφώνημα του ανταποκριτού μας) Επίσημον ανακοινωθέν του Γεν.Στρατηγείου αγγέλλει τα εξής :
«Από πρωίας σήμερον ήρχισεν η προέλασις του στρατού μας εκ του τριγώνου της Ξάνθης προς κατάληψιν της Γκιουμουλτζίνας, ήτις ήδη θα έχη συντελεσθή.
Το αυτό επίσημον ανακοινωθέν του Στρατηγείου αγγέλλει, ότι το Δεδεαγάτς κατελήφθη την 6ην πρωινήν ώραν δι΄αποβάσεως των στρατευμάτων μας.
Εις τον στρατόν μας έγινεν ενθουσιώδης υποδοχή εκ μέρους των Ελλήνων και Τούρκων κατοίκων.
Οι Γάλλοι παρέσχον μεγάλας ευκολίας εις τον στρατόν μας κατά την απόβασιν και κατά την κατάληψιν της πόλεως.
Επί τη επισήμω αναγγελία του ευφροσύνου γεγονότος συνεκροτήθη ογκώδης διαδήλωσις υπό του ενθουσιώντος λαού ενταύθα.
Η πόλις πανηγυρίζει. Οι κώδωνες όλων των ναών σημαίνουν χαρμοσύνως.
Ως είναι φυσικόν ο στρατός μας προελαύνει.» (ΕΘΝΟΣ 14-5-1920)

«Η ΚΑΤΑΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ
Έτερον τηλεγράφημα εκ Θεσσαλονίκης αγγέλει, ότι ολίγον μ.μ. εξεδόθη υπό του Αρχηγείου του Στρατού της Θράκης και νεώτερον ανακοινωθέν αγγέλλον την κατάληψιν του Δεδεαγάτς, έχον ούτω :
«Η πόλις του Δεδεαγάτς κατελήφθη την 6 πρωινήν σήμερον δι΄αποβάσεως τμημάτων του Στρατού μας.
«Ουδέν απολύτως επεισόδιον εσημειώθη, δεν ερρίφθη δε ουδέ εις πυροβολισμός. Ο ενθουσιασμός σύμπαντος του πληθυσμού της πολεως είνε απερίγραπτος. Έλληνες και Τούρκοι υποδέχονται μετά χαράς τον στρατόν μας, εκδηλούντες την ανακούφισιν των και εκφράζοντες την πεποίθησιν των περί της εξασφαλίσεως της ευημερίας των υπό την Ελληνικήν διοίκησιν.
«Οι Γάλλοι παρέσχον πάσαν δυνατήν ευκολίαν διά την απόβασιν των Ελληνικών στρατευμάτων και την κατάληψιν της πόλεως.»
Μετά την κατάληψιν του Δεδεαγάτς ισχυρά τμήματα ήρχισαν προχωρούντα προς βορράν προς κατάληψιν του Φερετζικ, του Σουφλίου, του Διδυμοτείχου και άλλων σημείων ΒΑ.» (ΕΣΤΙΑ 15-5-1920)
Ένας φρέσκος άνεμος ελευθερίας έπνεε στην πόλη. Το όνειρο των Ελλήνων κατοίκων αυτής γινόταν πραγματικότητα και άρχιζε μια νέα σελίδα στην ιστορία της. Ας αφήσουμε όμως και τους πρωταγωνιστές της ιστορίας αυτής να αφηγηθούν τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν: τον ελληνικό στρατό. Για την αποβίβαση του Ελληνικού στρατού στην πόλη μας λίγο πολύ είναι γνωστά τα γεγονότα, ας δούμε λοιπόν και την χερσαία προώθηση του στρατού μας από την Ξάνθη μέσα από το επίσημο ημερολόγιο του πρώτου τμήματος που επιφορτίστηκε με την κατάληψη της Δυτικής Θράκης και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΦΩΣ» της 1-6-1920, που αναδημοσιεύουμε με την ορθογραφία του πρωτοτύπου πλην του πολυτονικού:
«ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΙΝ ΤΗΣ Δ.ΘΡΑΚΗΣ
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ
(Από το ημερολόγιο του …Τάγματος του … Συν/τος)
13 Μαΐου : Ευρισκόμεθα κατηυλισμένοι Δυτικώς της Ξάνθης από ημερών αναμένοντες την διαταγήν να προελάσωμεν διά την καταληψιν της Θράκης.
Η μετά τόσης αδημονίας αναμενόμενη διαταγή εδόθη ήδη από της πρωίας της σήμερον.
Πρόκειται το Τάγμα να προηγηθή σιδηροδρομικώς να καταλάβη την σιδηροδρομική γραμμήν και εξασφαλίση είτα την δίοδον των άλλων στρατιωτικών αμαξοστοιχιών.
Η δοθείσα διαταγή είνε εμπιστευτική επομένως εις τους άνδρας κοινοποιείται μόνον ότι πρέπει να ώσιν έτοιμοι. Δεν καθορίζεται το μέρος εις ο πρόκειται να μεταβώσι καθ ΄όσον ευρισκόμεθα μεταξύ Τούρκων και κατασκόπων Βουλγάρων οίτινες περιμένουν να αναγγείλωσι πάσαν μετακίνησιν δια να παρασκευασωσι τας ενέργειας των οι κομιτατζήδες.
Διά να τηρηθή μυστική η προπαρασκευαζόμενη αυτή ενέργεια εκρίθη σκόπιμον να μη μετασταθμεύση το Τάγμα παρά τον σιδηροδρομικόν σταθμόν καίτοι ευρίσκετο τούτο περί την μίαν ώραν μακράν του σιδηροδρομικού σταθμού Ξάνθης και η επιβίβασις έμελλε να γίνη την νύκτα. Προαποστέλλεται μόνον είς Λοχαγός ίνα αναγνωρίση τον σταθμόν, αλλ΄ είνε η 17 ώρα και ο συρμός δεν έχει έτι καταρτισθή. Τα βαγόνια είνε πλήρη αλεύρων και ορύζης ο δε αποσταλείς παρά το Σ.Σ.Ε. Αμύνης ως αξιωματικός επί της εκκινήσεως Λοχαγός Ραζής καταβάλλει προσπαθείας ίνα διατεθή παρά του συντάγματος Ευζώνων ανάλογος αγγαρία προς εκφόρτωσιν αυτών.

ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΟΝ.- Εν άκρα σιγή εγείρονται του ύπνου οι άνδρες και προετοιμάζονται διά την αναχώρησιν.
Εν μια στιγμή οι άνδρες λύουσι τα αντίσκηνα, συντάσσονται οι λόχοι και το τάγμα είνε έτοιμον προς αναχώρησιν.
14η Μαΐου : Ημέρα ήτις θα μείνη και αύτη ιστορική. Εκεί υπό το φέγγος της σελήνης εκκινά υπό τας διαταγάς του ταγματάρχου Εξαρχάκη Ν. το 3ο τάγμα όπερ πρώτον προώρισται να μεταφέρη την ελευθερίαν εις τους αδερφούς Θράκας. Διέρχεται την Δ.παρυφήν της Ξάνθης : ησυχάζει ως επί το πλείστον η πόλις. Ενιαχού μόνον ακούνται κρότοι τυμπάνων, οι Τούρκοι εορτάζουν το Ραμαζάνι τους ανύποπτοι.
Προχωρούντες συναντώμεν τους Ευζώνους της 9ης Μεραρχίας οίτινες επιστρέφουσιν εκ του σταθμού. Ειργάσθησαν καθ΄όλην την νύκτα ίνα εκφορτώσωσι τα βαγόνια όπως ο συρμός είνε έτοιμος. Υπερήφανοι και αισθανόμενοι την σημασίαν της νυκτερινής των εργασίας εύχονται εις τους φαντάρους «σας ετοιμάσαμε τα βαγόνια, ώρα καλή και νικηταί». Η καλυτέρα ευχή που ήτο δυνατόν να δοθή. Το τάγμα γαλβανίζεται από ενθουσιασμόν, θέλει να εκδηλώση αυτόν αλλά το εμπιστευτικόν της διαταγής το συγκρατεί. Η ενέργεια του τάγματος πρέπει να μείνη μυστική και οι γενναίοι φαντάροι μας συγκρατούν τον ενθουσιασμόν τους στα στήθη. Φθάνουμαι τέλος περί την 3 πρωίας εις τον σταθμόν Ξάνθης.
Προηγείται ταχεία αναγνώρησις υπό του λοχαγού κ.Ψιάρρη του συρμού όστις προ ολίγου είχε καταρτισθή καθορίζονται τα έναντι του κρηπιδώματος βαγόνια δια τα μεταγωγικά του Λόχου Πολυβόλων και άρχεται αμέσως η επιβίβασις. Αύτη έχει λήξη την 5 ½ της πρωϊας, την δε 6η εκκινά η αμαξοστοιχία.
Μέχρι Δεδέαγατς η κατάστασις δεν είναι και τόσον επικίνδυνος. Τμήματα του 2 Συν/τος ευρίσκονται εγκατεσπαρμένα. Προς Γκιουμουλτζίναν βαδίζει το Συ/γμα με το Στρατηγείον της Μεραρχίας Σερρών.
Από Δεδέαγατς όμως και προς Βορράν η σιδηροδρομική γραμμή είνε αφύλακτος και εις την διάθεσιν των κομιτατζήδων. Προ του αγνώστου αυτού ο Διοικητής του τάγματος απεφάσισε να λάβη τα αναγκαιούντα προφυλακτικά μέτρα. Δύο πολυβόλα τίθενται εντός του βαγονίου της υπηρεσίας. Ετέρα δύο οπίσω της ατμομηχανής επί του βαγονίου εν ω έχει εναποθηκευθή ο προοριζόμενος διά την ατμομηχανήν γαιανθραξ.
Οι πολυβοληταί εις θέσιν βολής έτοιμοι εις πρώτον ύποπτον σημείον ν΄αποδώσωσι τα ίσα εις τυχόν τολμητίας κομιτατζήδες οίτινες θα επεχείρουν να προσβάλωσι την αμαξοστοιχίαν.
Ο κ. Λοχαγός … κρατών πίνακα των τεχνικών έργων άτινα ευρίσκονται κατά μήκος της Σιδηροδρομικής γραμμής επιβαίνει της ατμομηχανής παραπλεύρως του μηχανοδηγού εις ον υποδεικνύει ίνα σταματά 200 τουλάχιστον βήματα πρό εκάστου τεχνικού έργου. Κατήρχετο της ατμομηχανής ενήργει ταχείαν αναγνώρισιν εκάστης γεφύρας, μήπως υπονομευθή αύτη, αφίετο υπό του τάγματος ανάλογος φρουρά και η αμαξοστοιχία εξηκολούθει την προς Βορράν πορείαν της ίνα επαναληφθή το αυτό και εις έτερον τεχνικόν έργον το οποίον θα συναντήσωσιν. Είνε η 7η εσπερινή ώρα, όποτε ραγδαία βροχή διαρκέσασα επί μιαν ώραν δυσχεραίνει την εργασίαν. Μετ΄ολιγον επέρχεται το σκότος ίνα νέα δυσχέρεια προστέθη. Το έργον όμως εξακολουθεί βραδέως μεν αλλ΄ασφαλώς.
Τον κ.Λοχαγόν Ψ… εις το δυσχερές τούτο έργον προσέρχεται ίνα βοηθήση και ο κ.Υπολοχαγός Β…
Αι αναγνωρίσεις των τεχνικών έργων εις το σκότος της νυκτός ενεργούνται επιμελέστερον. Η ευθύνη ότι ολόκληρον τάγμα εξηρτάτο από μίαν καλήν ή κακήν αναγνώρισιν ενός τεχνικού έργου το οποίον εάν έχει υπονομευθή θα επιφέρη τον όλεθρον είς τόσας ψυχάς και θα ματαιώση την αποστολήν του Τάγματος καθιστά τους δύο γενναίους αξιωματικούς πλέον αγρύπνους, πλέον προσεκτικούς.
Είνε 11η νυκτερινή οπότε ο συρμός πλησιάζει εις Σουφλί. Μακρόθεν παρατηρείται συγκέντρωσις και φώτα προ του σταθμού. Οι ενθουσιώδεις κάτοικοι του Σουφλίου αναμένουσιν από της 6ης μεταμεσημβρινής ώρας την άφιξιν του συρμού εκσπώσιν εις ουρανομήκεις ζητωκραυγάς υπέρ του ελληνικού στρατού.
Εις Σουφλί συμφώνως με την διαταγήν αποβιβάζεται μόνον η έδρα του 10ου Λόχου ενώ το Τάγμα εξακολουθεί κατά τον αυτόν τρόπον προς Βορράν την πορείαν του μέχρι Κούλελι Μπουργάζ προς αποπεράτωσιν της εντολής του. Η Σιδηροδρομική γραμμή έχει καταληφθή πλέον υπό του Τάγματος εις τα κυριώτερα τεχνικά έργα αυτής, έχει εγκατασταθή ανάλογος φρουρά και επομένως έχει εξασφαλισθή πλέον η Σιδηροδρομική συγκοινωνία ώστε την επαύριον 14 στρατιωτικοί συρμοί να είνε εις θέσιν να κινηθώσι προς Βορράν ελευθέρως προς μεταφοράν της … Μεραρχίας.

Αλλ΄ανάγκη και πάλιν να επανέλθωμεν εις Σουφλί ίνα περιγράψωμεν τον ενθουσιασμόν των κατοίκων, απαιτούντα όμως χείλη ποιητού ίνα περιγραφή ούτος. Οι συνήθεις εκφράσεις αδυνατούν να περιγράψουν αυτόν.
Ο συμπαθής λοχαγός Ψιάρης, το τμήμα του γίνεται αντικείμενον των πλέον ενθουσιωδών εκδηλώσεων. Και δικαίως είνε ο πρώτος Έλλην αξιωματικός και το πρώτον τμήμα του Ελληνικού στρατού το οποίον εισέρχεται εις Σουφλίον. Μόνον την 3ην πρωινήν ώραν κατορθώθη να παύση η εκδήλωσις του ενθουσιασμού ώστε να δυνηθώσιν οι στρατιώται να αναπαυθώσιν.

Πρέπει να αναπαυθώσι διότι την πρωίαν εκτός της συνεχίσεως της εντολής την οποίαν έχουσι πρόκειται να υψωθή η Ελληνική Σημαία αντί της μέχρι σήμερον Γαλλικής. Την μεσημβρίαν ακριβώς της 15ης Μαΐου μια διμοιρία του … Λόχου υπό τον κ.ανθυπολοχαγόν Δημητρακαρέαν μετά των Σαπλιγκτών παρατεταγμένη εις επέκτασιν διμοιρίας Σενεγαλέζων πρό του Διοικητηρίου της πόλεως αποδίδει τας τιμάς κατά την υποστολήν της Γαλλικής Σημαίας και ανύψωσιν της Ελληνικής.
Ο κ.λοχαγός Ψιάρης δέχεται τα συγχαρητήρια των Γάλλων αξιωματικών, του Υποδιοικητού κ.Στέλλιου και του Δημάρχου της πόλεως κ.Μπρίκα και όλων των προκρίτων.
Οι Σουφλιώται προ του πρωτοφανούς γεγονότος εκσπώσιν εις ενθουσιώδεις ζητωκραυγάς, αντιλαμβάνονται πλέον πραγματικώς ότι ανήκουσιν εις την Μητέρα Ελλάδα. ΒΡΥΧΩΝ»
Για το τέλος αφήσαμε πως είδαν οι ξένοι την 14η Μαΐου 1920. Στην εφημερίδα «The New York Times» δημοσιεύθηκε στις 30-5-1920 η ακόλουθη είδηση σε μετάφραση:
«ΑΝΑΦΟΡΑ ΟΤΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΑΝΟΙΞΑΝ ΠΥΡ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ-Πυροβολισμοί αντηλλάγησαν καθώς Ελληνικά στρατεύματα μετακινήθηκαν μετά το Δεδεαγατς-Οι Γάλλοι ακόμα κρατούν τη Θράκη.
Κων/πολη, 28 Μαΐου (Associated Press). Ελληνικά στρατεύματα επιχειρώντας στο Δεδεαγατς, στις ακτές του Αιγαίου, αναφέρθηκε ότι πυροβολήθηκαν από Βουλγαρικό πυροβολικό, δίπλα στο Αξιλαρ (Akchilar). Οι αναφορές σημειώνουν ότι μόνο μερικές βολές αντηλλάγησαν. Οι Έλληνες δεν έχουν ακόμα εισβάλλει στην Τουρκική Θράκη και δεν αναμένονται εδώ πριν αποφασίσουν οι Τούρκοι αν θα υπογράψουν τη συνθήκη Ειρήνης.
Οι Γάλλοι έχουν κατεβάσει τη Γαλλική σημαία απ’όλους τους σιδηροδρομικούς σταθμούς στην Βουλγαρική και Τουρκική Θράκη και έχουν ανακοινώσει ότι θα συνεχίσουν να λειτουργούν τους σιδηροδρόμους.»
ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ
ΠΗΓΕΣ:
1. Εφημερίδες «ΦΩΣ», «ΈΘΝΟΣ», «ΠΑΤΡΙΣ», «ΕΣΤΙΑ» και «The New York Times»
2. Φωτοαρχείο : Γεωργίου Π. Αλεπάκου , ΕΛΙΑ
πηγή