Διατηρώντας την ειρήνη στην πυρηνική εποχή

Γιατί η Ουάσιγκτον και η Μόσχα πρέπει να επεκτείνουν την Συνθήκη New START

Ο τερματισμός της New START θα έστελνε ένα τρομερό μήνυμα σε μια διεθνή κοινότητα που παραπατά από την πανδημία. Η προβλεψιμότητα στις στρατιωτικές υποθέσεις έχει ιδιαίτερη σημασία αυτή την στιγμή. Τώρα περισσότερο από ποτέ, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι ένας πυρηνικός πόλεμος που δεν μπορεί να κερδηθεί δεν θα διεξαχθεί ποτέ.
Πριν από δέκα χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία υπέγραψαν την συνθήκη New START -μια συμφωνία ελέγχου πυρηνικών όπλων για την οποία εμείς, ως οι επικεφαλής των αντίστοιχων αντιπροσωπειών των κυβερνήσεών μας, βοηθήσαμε στην διαπραγμάτευσή της. Έκτοτε, η New START διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο [1] στην διατήρηση της ειρήνης και στην αποτροπή μιας επικίνδυνης κούρσας εξοπλισμών μεταξύ των δύο χωρών που μαζί κατέχουν το 90% των παγκόσμιων πυρηνικών όπλων.
Τώρα, ωστόσο, η New START αντιμετωπίζει προβλήματα [2]: Χωρίς κάποια δράση για να επεκταθεί [χρονικά], η συνθήκη θα λήξει τον Φεβρουάριο του 2021. Ο τερματισμός της θα είχε ανησυχητικές συνέπειες για την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας και του κόσμου. Θα μπορούσε να φέρει μια επιστροφή στον πυρηνικό ανταγωνισμό και να προκαλέσει αμοιβαίες υποψίες που θα ωθούσαν τον κόσμο σε ένα επίπεδο πυρηνικού κινδύνου που δεν είχε παρατηρηθεί για δεκαετίες.
Η πανδημία του νέου κορωνοϊού θα πρέπει να χρησιμεύσει ως μια ισχυρή υπενθύμιση της ευθραυστότητας του διεθνούς συστήματος. Αυτή είναι ακριβώς η λάθος στιγμή να υπονομεύσουμε ή να αποδυναμώσουμε άλλα βασικά στοιχεία αυτού του συστήματος, ειδικά στην πυρηνική σφαίρα. Η επέκταση της New START θα δείξει ότι οι παγκόσμιες δυνάμεις είναι σε θέση να συνεργαστούν για τη μείωση των κοινών απειλών. Το να εγκαταλειφθεί θα ήταν ένα ανατριχιαστικό σημάδι για το πόσο επικίνδυνος έχει γίνει ο κόσμος.
Ο ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ
Η Συνθήκη για τα Μέτρα για την Περαιτέρω Μείωση και τον Περιορισμό των Στρατηγικών Επιθετικών Όπλων (Treaty on Measures for the Further Reduction and Limitation of Strategic Offensive Arms), όπως έχει επισήμως ονομαστεί, είναι γνωστή ως New START επειδή αντικατέστησε την START (Strategic Arms Reduction Treaty), την πρώτη Συνθήκη Μείωσης Στρατηγικών Όπλων μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας, η οποία υπεγράφη το 1991 και βγήκε εκτός ισχύος το 2009. (Τα διηπειρωτικής εμβέλειας πυρηνικά όπλα και οι συνθήκες που τα περιορίζουν ονομάζονται «στρατηγικά» επειδή με τέτοια όπλα, κάθε πλευρά μπορεί να θέσει σε άμεσο κίνδυνο τα εδάφη της άλλης, απειλώντας την ίδια την ύπαρξή της). Μετά από περισσότερο από ένα χρόνο εντατικών διαπραγματεύσεων, η New START υπογράφηκε τον Απρίλιο του 2010 [3] και τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2011. Προσφέρει έναν λογικό πολιτικο-στρατιωτικό συμβιβασμό που ικανοποιεί τα συμφέροντα όχι μόνο των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας αλλά και της διεθνούς κοινότητας στο σύνολό της.
Μετά από μια δεκαετία εφαρμογής, ο εποικοδομητικός ρόλος που παίζει η New START στην διατήρηση της διμερούς πυρηνικής ισορροπίας είναι ξεκάθαρος. Το τελικό έγγραφο -που δικαίως αναφέρεται ως ο «χρυσός κανόνας» (“gold standard”) των συνθηκών αφοπλισμού- έχει επιζήσει κάθε άλλης διμερούς συμφωνίας ελέγχου όπλων. Στην πραγματικότητα, σήμερα είναι το μοναδικό νομικό μέσο που απομακρύνει μια νέα κούρσα εξοπλισμών στρατηγικών πυρηνικών όπλων.
Η New START επέφερε επαληθεύσιμες και διαφανείς μειώσεις στα πυρηνικά όπλα. Μέχρι το 2018, ο συνολικός αριθμός [πυρηνικών πολεμικών] κεφαλών είχε μειωθεί κατά το ένα τρίτο και ο αριθμός των οχημάτων παράδοσης (delivery vehicles) –δηλαδή, των πυραύλων και των βομβαρδιστικών που μεταφέρουν κεφαλές προς τους στόχους τους- κατά περισσότερο από το ήμισυ. Η συνθήκη επιτρέπει σε κάθε πλευρά να κρατά έως και 700 οχήματα παράδοσης και 1.550 κεφαλές. Δεν εμποδίζει τις δύο χώρες από το να εκσυγχρονίσουν τα στρατηγικά πυρηνικά οπλικά συστήματά τους, αλλά ο συνολικός αριθμός πρέπει να διατηρηθεί εντός αυτών των ορίων. Διατηρεί έτσι την στρατηγική ισορροπία: Καμία πλευρά δεν έχει περισσότερα όπλα με τα οποία να μπορεί να απειλήσει άμεσα την εθνική επικράτεια της άλλης. Και επιτυγχάνει αυτόν τον στόχο χωρίς να υπονομεύει την ικανότητα αμφότερων των πλευρών να διατηρήσουν την πυρηνική αποτροπή στο μέλλον.
Η New START παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της αμοιβαίας διαφάνειας και της προβλεψιμότητας, καθώς ενσωματώσαμε στην συνθήκη αρχές της ισότητας και μια ισορροπία συμφερόντων. Το καθεστώς επαλήθευσής της είναι αμοιβαίο και εξαιρετικά αποτελεσματικό. Μέχρι τα τέλη Μαρτίου 2020, ομάδες από τις ΗΠΑ και την Ρωσία είχαν πραγματοποιήσει 328 επιτόπιες επιθεωρήσεις, επισκεπτόμενες βάσεις πυραύλων, υποβρυχίων και βομβαρδιστικών. Οι δύο πλευρές αντάλλαξαν επίσης 19.815 ειδοποιήσεις (notifications) σχετικά με την κατάσταση των οπλικών συστημάτων. (Εάν, για παράδειγμα, ένας πύραυλος πηγαίνει σε εγκατάσταση συντήρησης, αποστέλλεται μια ειδοποίηση). Έτσι, κάθε πλευρά κατανοεί την καθημερινή κατάσταση των στρατηγικών πυρηνικών δυνάμεων της άλλης.
Ως έναν έλεγχο επί αυτών των τακτικών ειδοποιήσεων, δύο φορές το χρόνο οι δύο χώρες ανταλλάσσουν πλήρη στοιχεία σχετικά με τις στρατηγικές πυρηνικές δυνάμεις τους, αναφέροντας λεπτομερώς τον αριθμό των πυραύλων και των κεφαλών που είναι αναπτυγμένοι σε αυτές τις καθορισμένες ημερομηνίες. Ανταλλάσσουν επίσης τηλεμετρία από μια επιλογή πυραύλων που εκτοξεύονται σε ετήσια βάση, προκειμένου να παρέχουν διαφάνεια στα προγράμματα δοκιμών πυραύλων. Και όποτε η Ουάσιγκτον και η Μόσχα έχουν διαφωνήσει σχετικά με ζητήματα κατά την εφαρμογή της Συνθήκης, υπάρχει μια Διμερής Συμβουλευτική Επιτροπή στην οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτές οι διαφωνίες.
Συνολικά, η New START έχει αποδειχθεί ουσιαστικό εργαλείο για την ενίσχυση της στρατηγικής σταθερότητας και εμπιστοσύνης. Και πέρα από τους στόχους της εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ και της Ρωσίας, σηματοδοτεί στον κόσμο ότι οι δύο χώρες είναι αποφασισμένες να ενισχύσουν την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια και να υποστηρίξουν σταθερά έναν ζωτικό διεθνή θεσμό, το καθεστώς της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών όπλων (Nuclear Non-Proliferation Treaty). Αυτή η υποστήριξη μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για περαιτέρω πυρηνικές μειώσεις σύμφωνα με την δέσμευση των χωρών στον πυρηνικό αφοπλισμό βάσει του άρθρου VI της συνθήκης.
ΕΝΑ ΤΡΟΜΕΡΟ ΜΗΝΥΜΑ
Σύμφωνα με τους όρους της New START, μπορεί να επεκταθεί για έως και πέντε χρόνια, έως το 2026. Αυτό το βήμα μπορεί να γίνει εύκολα -στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα δεν απαιτηθεί η αποστολή της συνθήκης στην Γερουσία για ακόμα μια διαδικασία επικύρωσης. Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, έχει δηλώσει ότι η ρωσική πλευρά είναι έτοιμη να επεκτείνει τη New START χωρίς προϋποθέσεις. Δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να ανακοινώσει αμέσως το ίδιο.
Όπως κάθε συνθήκη, η New START δεν μπορεί να επιλύσει κάθε πρόβλημα που σχετίζεται με την στρατηγική σταθερότητα. Δεν ήταν αυτός ο σκοπός της. Θα απαιτηθούν άλλες διαπραγματεύσεις για την προσαρμογή του καθεστώτος ελέγχου των όπλων στις σύγχρονες στρατιωτικο-πολιτικές και τεχνολογικές πραγματικότητες. Η επέκταση της New START θα δημιουργούσε χρόνο και χώρο για να εξελιχθούν αυτές οι διαπραγματεύσεις.
Εάν η New START δεν επεκταθεί, το 2021 θα σηματοδοτήσει την έναρξη μιας περιόδου μη προβλεψιμότητας. Κατά συνέπεια, η κατανόηση κάθε πλευράς για το στρατηγικό πυρηνικό οπλοστάσιο της άλλης θα μειωθεί, και ένα έλλειμμα εμπιστοσύνης θα αυξηθεί γρήγορα. Καθώς κάθε πλευρά θα καταλαβαίνει λιγότερα, οι δύο δυνάμεις θα αναγκαστούν σε έναν σχεδιασμό με βάση τις χειρότερες υποθέσεις. Καθώς οι πυρηνικοί αριθμοί θα αυξάνονται ενώ οι γραμμές επικοινωνίας και η διαφάνεια θα εξασθενούν, ο κίνδυνος μιας τυχαίας πυρηνικής χρήσης θα αυξηθεί, όπως και η πιθανότητα μιας κρίσης να κλιμακωθεί γρήγορα σε πυρηνική σύγκρουση.
Ο τερματισμός της New START θα έστελνε επίσης ένα τρομερό μήνυμα σε μια διεθνή κοινότητα που παραπατά από την πανδημία. Η προβλεψιμότητα στις στρατιωτικές υποθέσεις έχει ιδιαίτερη σημασία αυτή την στιγμή. Ως οι μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου, αυτές οι δύο χώρες έχουν ηγηθεί στην οδό προς τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων και της τεχνολογίας επί πέντε δεκαετίες. Τώρα περισσότερο από ποτέ, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι ένας πυρηνικός πόλεμος που δεν μπορεί να κερδηθεί δεν θα διεξαχθεί ποτέ. Σε μια εποχή που ο κόσμος χρειάζεται δύναμη, αυτοπεποίθηση και πνεύμα συνεργασίας για να ανακάμψει από μια πανδημία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία μπορούν να βοηθήσουν ηγούμενες. Δεν θα υπήρχε καλύτερος τρόπος μετάδοσης αυτού του μηνύματος από την επέκταση της New START.
Ο ANATOLY ANTONOV είναι πρέσβυς της Ρωσίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Διετέλεσε αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας από το 2016 έως το 2017 και αναπληρωτής υπουργός Άμυνας από το 2011 έως το 2016.
Η ROSE GOTTEMOELLER είναι διακεκριμένη λέκτορας στην έδρα Payne στο Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών Freeman Spogli του Πανεπιστημίου Στάνφορντ. Υπηρέτησε ως αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ από το 2016 έως το 2019 και πριν από αυτό ως υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για τον έλεγχο των όπλων και την διεθνή ασφάλεια.
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.state.gov/new-start/
[2] https://www.forbes.com/sites/hanskristensen/2019/12/10/the-new-start-tre…
[3] https://www.cfr.org/in-brief/new-start-future-us-russia-nuclear-arms-con…
foreignaffairs.gr