Μουμπάρακ, ο άχρωμος Φαραώ

Για τους Αιγύπτιους ήταν ένας αυταρχικός αλλά άχρωμος κυβερνήτης. Τόσο άχρωμος, που δεν του έδωσαν παρατσούκλια, εκτός από ένα: “Φαραώ”. Και αυτό γιατί, όπως φαινόταν, ο Χόσνι Μουμπάρακ θα κυβερνούσε για πάντα την Αίγυπτο, σαν τους αυτοκράτορες του μακρινού παρελθόντος.

Ο Μουμπάρακ γεννήθηκε το 1928 σε μια μικρή πόλη της επαρχίας Αλ Μινουφίγια, στο Δέλτα του Νείλου, βόρεια του Καΐρου.
Η εκπαίδευσή του στη Στρατιωτική Ακαδημία και η γρήγορη ανέλιξη στην ιεραρχία ήταν και το διαβατήριο για την πολιτική του σταδιοδρομία.
Εγγυητής σταθερότητας στη Μ. Ανατολή
Ο ανερχόμενος Μουμπάρακ έμεινε πάντοτε πιστός στον πρόεδρο του Αιγύπτου Ανουάρ Αλ Σαντάτ κι εκείνος τον αντάμειψε με το αξίωμα του αντιπροέδρου. Όταν μιλούσε ο Σαντάτ, ο Μουμπάρακ παρέμενε δίπλα του, σιωπηλός και γελαστός. Κανείς δεν πίστευε ότι μετά από λίγα χρόνια θα γινόταν πρόεδρος.
“Ο Σαντάτ κρατούσε στο πλευρό του τον Μουμπάρακ, γιατί νόμιζε ότι δεν ήταν παρά ένας πιστός ακόλουθος, χωρίς δικές του φιλοδοξίες”, επισημαίνει ο Αμρ Ισμαήλ, πολιτικός επιστήμων στο πανεπιστήμιο του Καίρου. Μετά τη δολοφονία του Σαντάτ στη διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης, τον Οκτώβριο του 1981, ο ακόλουθος έγινε πρωταγωνιστής.
Παρέμεινε στην εξουσία επί τριάντα συναπτά έτη και κατάφερε να διατηρήσει καλές σχέσεις με το Ισραήλ, διευθετώντας παράλληλα εκκρεμότητες με τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο. Η Δύση τον εκτιμούσε για τον πραγματισμό του και τον θεωρούσε εγγυητή της σταθερότητας στην περιοχή.
“Με τον Μουμπάρακ η Αίγυπτος έγινε χώρα σταθερή, χωρίς πολεμικές περιπέτειες και ιδεολογικές διαφοροποιήσεις” λέει ο Αμρ Ισμαήλ. Μόνο που ο ίδιος ο λαός της Αιγύπτου δεν στήριξε τη συμφιλίωση με το Ισραήλ. Άλλωστε οι περισσότεροι Αιγύπτιοι αισθάνονται μέχρι σήμερα αλληλέγγυοι με τους “Άραβες Αδελφούς”, τους Παλαιστίνιους.
Βιρτουόζος της διαπλοκής
Υπό την πίεση των ΗΠΑ ο Μουμπάρακ άρχισε να ανοίγει σε έξωθεν επιρροές την αιγυπτιακή οικονομία. Ιδιαίτερα ο κλάδος του τουρισμού αναπτύχθηκε με γοργούς ρυθμούς. Επισκέψεις στις πυραμίδες, κρουαζιέρες στον Νείλο, διακοπές στη θάλασσα ήταν το “μενού” της τουριστικής Αιγύπτου. Ωστόσο, αυτοί που επωφελήθηκαν από την ταχύρυθμη ανάπτυξη ήταν κυρίως η οικογένεια Μουμπάρακ και οι φίλοι της. “Όχι μόνο έμαθε στους Αιγύπτιους τη διαφθορά, αλλά την παρουσίασε και ως αρετή”, σχολιάζει ο Αμρ Ισμαήλ.
Πολλά χρήματα κατευθύνονταν στις τσέπες των ολίγων και εκλεκτών, πολύ λίγα στα δημόσια ταμεία. Ο Μουμπάρακ δημιούργησε ένα ετοιμόρροπο σύστημα υγείας και ένα εκπαιδευτικό σύστημα της συμφοράς. Για τους νέους ανθρώπους δεν υπήρχαν δουλειές, ούτε προοπτικές. Επιπλέον, στα χρόνια του Μουμπάρακ η Αίγυπτος εξελίχθηκε σε αστυνομικό κράτος με συστηματικά βασανιστήρια και ελάχιστες ευκαιρίες δημοκρατικής συμμετοχής. Η αντιπολίτευση βρέθηκε στη φυλακή, ενώ ιδιαίτερα σκληρός ήταν ο Μουμπάρακ απέναντι στους ισλαμιστές. Μόνο η “Μουσουλμανική Αδελφότητα” διατηρούσε κάποια ελευθερία κινήσεων, ίσως για να θυμούνται οι σύμμαχοι του Μουμπάρακ στη Δύση το κρίσιμο δίλημμα: “Η αυτοί ή εγώ”.
Ένας απόμακρος πρόεδρος
Σπάνια διέρρεαν στη δημοσιότητα πληροφορίες για την ιδιωτική του ζωή. Λέγεται ότι κάποτε λάτρευε το σκουώς και αγόραζε πανάκριβα κουστούμια, ραμμένα στην Ιταλία. Για τους Αιγύπτιους ήταν ένας απόμακρος πρόεδρος. “Ποτέ δεν τον αγάπησαν πραγματικά στην Αίγυπτο. Είχε υψώσει ένα τείχος γύρω του, μακριά από τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους”, λέει ο πολιτικός επιστήμων Αμρ Ισμαήλ. Τόσο απόρθητο ήταν το τείχος, που ο Μουμπάρακ δεν αντιλαμβανόταν τη δυσαρέσκεια που θα προκαλούσε στον λαό, αλλά και στους στρατιωτικούς, η απόφασή του να χρίσει διάδοχο τον γιο του, Γκαμάλ. Ο ίδιος άργησε να αντιδράσει στα αιτήματα των διαδηλωτών στην πλατεία Ταχρίρ.
Όλοι εναντίον του Μουμπάρακ
Το 2011 οι Αιγύpτιοι έγραψαν ιστορία, απομακρύνοντας τον δεσποτικό Μουμπάρακ από την εξουσία. Εκείνες τις μέρες δεκάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας. Ο Μουμπάρακ κλήθηκε να λογοδοτήσει στη δικαιοσύνη, η δίκη του διήρκεσε σχεδόν έναν χρόνο και η ποινή φυλάκισης 25 ετών που του επιβλήθηκε ήταν μάλλον επιεικής σε σχέση με κατηγορητήριο. Δεν εξέτισε ούτε αυτή, ενώ τον Φεβρουάριο του 2017 το Ανώτατο Δικαστήριο της Αιγύπτου τον κήρυξε αθώο της κατηγορίας ότι ήταν συνυπεύθυνος για τον θάνατο 800 αντικυβερνητικών διαδηλωτών στην πλατεία Ταχρίρ.
Ο άλλοτε πιο ισχυρός άνδρας στη Μέση Ανατολή πέρασε τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής του σε στρατιωτικό νοσοκομείο του Καίρου. Πέθανε στις 25 Φεβρουαρίου, σχεδόν δέκα χρόνια μετά την εξέγερση στην πλατεία Ταχρίρ.
Βικτόρια Κλέμπερ
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
dw